Рисунок 1 – Инновационный потенциал рынка образовательных услуг

 

182 

основных их положений, получение патентов, участие в конкурсах на получение 

грантов  различного  рода  организаций  с  целью  освоения  или  разработки 

определенных новшеств); 



 

техника 

(использование 

сложных 

систем 

в 

моделировании 

задач 

народнохозяйственного  значения,  для  освоения  космического  пространства, 

военных целей и т.п.). 

Осуществление  внедрения  предполагается  проводить  в  соответствии  с 

существующим законодательством по ряду нижеследующих направлений: 



 

реализация или передача сделанных разработок отечественным инвесторам; 



 

реализация  или  передача  сделанных  разработок  иностранным  инвесторам 

(представленные два направления могут быть реализованы в тех случаях, когда 

исследования  велись  на  деньги  инвесторов,  либо  на  собственные  средства 

исследовательских организаций); 



 

реализация  разработки  через  венчурные  фонды  на  основе  долевого 

(софинансирование  фонда  и  разработчика)  или  полного  (без  финансового 

участия разработчика) финансирования; 



 

передача отраслевым технопаркам производится в случае, если финансирование 

производилось за счет средств государства и имеет отношение к приоритетным 

направления науки, техники или образования; 



 

передача  региональным  технопаркам  и  бизнес-инкубаторам  производится  при 

наличии 

государственного 

участия 

в 

финансировании 

разработки, 

необходимости  развития  отдельных  депрессивных  отраслей  или  регионов  или 

при  необходимости  дальнейшего  развития  малого  предпринимательства  в 

конкретном регионе. 

 

Литература: 

1.

 

Мурзин  А.З.  Информационные  технологии  в  системе  среднего  образования./ 

Материалы  международной  конференции  «Новые  информационные  технологии  в 

образовании». – Алматы, 2002 

2.

 

Материалы  Первого  республиканского  семинара-совещания  «Проблемы  и 

перспективы инновационного развития Республики Казахстан». – Алматы, 2002 

3.

 

Тихомиров  Ю.  и  др.  Информационные  технологии  для  будущих  экономистов.  // 

Высшее образование в России. - №1.- 1999. – с.113-116. 

4.

 

Еременко Т. Информационные ресурсы нового типа как фактор влияния на качество 

образования. // Alma mater – Вестник высшей школы. - №3.- 2002.  – с.8-12 

 

ҼОЖ 334.012

 

Ӛндірістік  бизнесті дамытуда инновацияның ролі 

Сатыбалдиева А., ХГТУ, Шымкент қ. 

netcity2007@mail.ru

 

 

Қазақстан Республикасының нарықтық экономикаға ҿтуі жҽне оның мемлекеттік 

егемендік  алуы  оларды  басқарудың  жаңа  ҽдістерін  табудың  қажеттігін  тудырады.  Оны 

қалыптастырудың  негізгі  жолдары,  мҽселелері  ҽлеуметтік-экономикалық  реформаларды 

тереңдету,  жҽне  екінші  жағынан,  инновациялық  дағдарысты  жеңіп  шығу  жолдарын 

анықтауды қажет етеді.. 

Ондірістік  бизнесті  дамытуда  инновацияның  негізгі  мақсаты  —  шын  мҽніндегі 

нарықтық тетіктер мен ҽлеуметтік бағдарланған экономиканы қалыптастырып, неғұрлым 

тҽуелсіз,  сонымен  бірге  Қазақстанның  ұлттық  мүдделеріне  сай  келетін  саясатты 

жүргізумен  қатар,  республиканың  ҽлемдік  шаруашылыққа  кіруін  жҽне  осының  негізінде 

адамдарың  ҿмірін  жақсартуға  қажетті  жағдай  туғызу  кҿзделді.  Бұл  мҽселені  шешудің 

негізгі мақсаттары болып: 

 

183 

- макроэкономикалық тұрақгыққа жету жҽне құнсыздануға қарсы күресу; 

- меншік қатынастарын ҿзгертуді жеделдету; 

-  бҽсекелес  нарық  ортасын  жҽне  нарықтық  инфрақұрылым  құрау  кҽсіпкерлікті 

жандандыру; 

- сыртқы сауданың тиімді саясатын жүргізу; 

- экономикада ҿндірістік құрылымдық ҿзгерістер жасау жҽне оларды мемлекеттің 

қолдауы; 

- халықтың табысы аз топтарына кҿңіл бҿлетін ҽлеуметтік саясат жүргізу; 

-  шаруашылық  міндеттерді  шешуге  мемлекеттің  тікелей  араласуын  бҽсеңдету, 

сонымен  қатар  болжамдау  міндеттерін,  есеп  жҽне  бақылауды  нығайту,      мемлекеттік  

реттеудің  жанама  тҽсілдерінің ролін күшейту кҿзделді.  

Аталған   міндеттерді   шешу   мемлекеттік   бюджет тапшылығын жалпыұлттық 

ҿнімнің  3-5    пайызы  деңгейінде  сақтау,  банкроттық  механизмін  енгізу,  несие  саясатын   

қатайту,      тұтынуға      жұмсалатын      қаржының  ҿсуін  реттеу,  салық  жҽне  баға  саясатын 

жетілдіру банк жүйесінің реформасы есебінен жүзеге асырылды. Сол үшін экономиканың 

басым  салаларын  дамыту,  қаржыландырудың  сыртқы  кҿздерін  тартумен  бірге 

инвестицияларды  қаржыландыру  кҿздері  мен  механизмдері  жасалды.  Таңдамалы 

ҽлеуметтік кҿмек кҿрсету саясаты жүзеге асырылды. 

Сонымен қатар, ұйымдық-құқықтық ҽзірлікті аяқтап, кең кҿлемді институциялық 

ҿзгерістерді бастау, басқару ұйымдарының жүйесін жетілдіру кҿзделді. 

Жүргізілген 

ҽлеуметтік-экономикалық 

реформа 

жолдары 

мен 

қазіргі 

экономикалық жағдайларды талдау кҿрсеткендей, қолданылып жүрген мемлекетгік реттеу 

дұрыс нарықтық экономикаға жақындауға толық ҽсер ете алмай келеді. 

Қазақстан  республикасының  қазіргі  экономикадағы  ҿндіріс  құрылымы  ҿнім 

шығару  салаларын  дамытуда  мамандандырылды,  соның  есесінен  ҿнеркҽсіп  жҽне  ауыл 

шаруашылық үлесі қоғамдық ҿнімнің тҿрттен үш бҿлігін құрады. 

Жалпы  қоғамдық  ҿнімдерде  ҿнеркҽсіп  салмағының  жоғарылығына  қарамастан, 

оның  құрылымы  ішкі  базардың  қажеттігіне  сай  емес.  Машина  жасау  жҽне    химия 

ҿнеркҽсібі  салалары,  экономиканың  АҾК  салалары,  жеңіл  ҿнеркҽсіп,  денсаулық  сақтау 

сияқты  маңызды  жүйелерін  техникалық  жабдықтауға  қажетті  қарқын  мен  кҿлемін 

қамтамасыз  етуде  инновацияның  ролін  толық  қолданбай  келеді.  Қазір  республикадан 

сыртқа  шығарылатын  ҿнімнің  кҿбі  шикізаттың  ҽр  түрлі  түрлері  мен  алғашқы  салада 

ҿңделген шикізат есебіне тиіп отыр. Ал республикаға ҽкелінетін ҿнімнің кҿбі ҽлеуметтік- 

техникалық мҽндегі дайын ҿнім мен халық тұтынатын тауарлар үлесіне келіп отыр. 

Құрылымдық  жҽне  инвестициялық  саясатты  нарық  экономикасына  сай  жүзеге 

асыру  халық  шаруашылығында  қалыптасқан  құрылымды  жетілдіріп,  экономика  мен 

экономикалық  жүйені  ҿзгертудің  басты  міндеттерінің  бірі  халық  шаруашылығында 

қалыптасқан құрылымдықты жетілдіру болып табылады. Мҽселен нарықтық тетікдермен 

қатар  мемлекет  ҿндірістің  құрылымдық  қайта  құрылуын,  жұмыссыздықтың,  салалалық 

жҽне  аймақтық  диспропорцияның  жеңілдетілуін,  ғылыми-техникалық  прогрестің 

ынталандырылуын жҽне инновация жаңалықтарын кеңінен қолдануды қамтамасыз ететін 

кҽсіпорындарды  қаржы  кҿмегімен  қолдаудың  үйлесімді  саясатын  жүргізуді  талап  етеді. 

Сонымен  қатар,  Қазақстан  экономикасы  үшін  халық  тұрмысын  қаржымен  қолдау 

перспективті  сала  ретінде  ҿндіріс  шығындарына  жол  бермеу  үшін  дағдарыстың  даму 

кезеңінің  ҿзінде-ақ  жүргізілуге  тиіс.  Ол  жеңілдікті  несие  беру,  оның  негізінде 

кҽсіпорындардың бір бҿлігінің бағытын ҿзгертуге қаржы бҿлу түрінде жүзеге асырылады. 

Сонымен  қатар  алдыңғы  қатарлы  салалар  мен  ҿндірістерді  ілгері  дамытуға  бағытталған 

басқа да шаралар жүзеге асырылды. 

Инновациялық  процестерді  мемлекеттік  реттеудің  қажеттілігі  олардың  жалпы 

ұлттық  емес,  экономикалық  маңыздылығымен    де  түсіндіріледі.  Ол  Қазақстан 

Республикасында қаржы жүйесін жҽне бюджетгік тапшылықты қысқартуға арналған. 

 

184 

Экономиканы  қаржыландыру  күрделі  жҽне  кҿпқырлы  іс.  Мұнда  меншік  түрлері, 

басқару деңгейі арқылы ерекшеленіп, ҽр түрлі ұйымдастыру-кұқықтық түрлерге жататын 

ҽлеуметтік-экономикалық  қызметтегі  шаруашылық жүргізудің субъекгілеріне ҽсер  ететін 

қаржы элементтері қолданылады. 

Қаржы  реттеу  тетіктер  іске  қосылғанда  баға,  несие,  салық,  еңбекақысы  сияқгы 

тұтасқан  экономикалық  категориялар  элементтерінің  бір  мезгілдегі  ҽсері  болады. 

Сондықтан  жеке  категориялармен  қатар  қаржы  қатынастары  элементтерін  жетілдіріп, 

жүйені нақты саралай отырып, шаруашылық жүргізудің есебіне ҽсер ету дҽрежелерін бҿлу 

маңызды болып есептеледі. 

Бұл  талдау  жасау  жҽне  экономиканы  басқару  процестерін  ары  қарай  жетілдіру 

үшін  қажет.  Сонымен  бірге  бұл  реттеудің  қандай  элементі  дамудың  белгілі  сатысының 

нақты жағдайында ерекше тиімді екенін жҽне оны қалай ҿзгерту, күшейту, шектеу немесе 

тіпті тоқтатуды білу үшін қажет. 

Қазақстан  экономикасын  қаржылық  реттеу  проблемалары  ерекшеліктерімен 

байланыстырылады.  Шикізатты  сыртқа  шығару  жҽне  дайын  ҿнімді  ҽкелудегі  баға 

арасындағы теңсіздік қаржы қорларының ылғи жетіспеуін тудырады. 

Біздің  экономикадағы  қиындыққа  байланысты  мемлекеттік  құрылымдардың 

экономикалық  процестерге  ҽсерін  күшейту  керек.  Тұрақтандыру  үшін  бюджеттегі 

тапшылықты  жою,  тұтынушылық    сектордағы  балансты  қайта  құру,  халық 

шаруашылығындағы  теңдік пен құрылымдарды  қалыптастыру  сияқты  кешенді  ҽрекеттер 

керек. Бұл жағдайда ҿзара келісілген салықтың бюджет саясатындағы макроэкономикалық 

жоспарлаудың  ролі  күшейе  түседі.  Макрожоспарлау  процесінің  қаржылық  жағы  халық 

шаруашылығындағы  барлық    табыстар  мен  шығындардың  теңдігін  кҿрсеткен  жалпы 

қаржылық баланс жасауға жетелейді. 

Жалпы  қаржылық  баланстың  болуы  мемлекеттің  қаржы  ресурстарын  бақылауға 

мүмкіндік  береді  жҽне  бұл  процеске  ҽкімшілікпен  қатар  рыноктық  реттеу  сияқты 

ҿзгерістерді  кіргізеді.  Ҿтпелі  кезең  жағдайындағы  шаруашылықтың  бірінші  деңгейі  - 

макроэкономикада жүргізіледі. 

Қазақстан  Республикасындағы  нарықтық  қатынастың  құрылуы  макроэкономика 

теңдігіндегі бұзушылық тудырған материалдық игіліктердің тапшылығы баға ҿсуі арқылы 

ҿндірістің  құлдырауына,  кҽсіпорын  түсімінің  жалақы  қорына  құйылуына,  қаржының 

ҿндіріс жүйесінен айналым жүйесіне ашуына, табыстың тҿтенше бҿлшектеуше ҽкелді. Бұл 

жағдайда  қимылдың  жалғыз  мүмкіндігі  ретіндегі  мемлекеттің  экономикалық  саясатты 

күшейтуі  ғана  қалады.  Қаржы-несие  саясатын  жүзеге  асыру  кезінде  тапшылықты 

ауыздықтауға,ұлттық  валютаны  тұрақтандыру,  Қазақстан  Республикасының  қаржы 

жағдайын жақсартуға бағытталған қатаң мемлекеттік реттеу қажет. Бұл жағдайда салық-

баға саясаты, амортизациондық саясат кҽсіпорындардың бюджеттен тыс қорлардың жеке 

қаржылық  қорларын  қалыптастыру  жҽне  пайдалану,  валюталық  қорлар  жҽне  оларды 

пайдалану  қайта  қаралу  керек.  Тек  содан  кейін  ғана  бюджеттік  саясат  анықталып, 

Қазақстан  Республикасы  бюджетінің  жобасы  жасалуы  керек.  Қаржы-несие  реттеулерінің 

(салық, амортизациялық бҿлулер, несие пайызы, эмиссия; қолма-қол жҽне ауысу арқылы 

берілетін ақшалардың мҿлшері) қызметін күшейту мемлекеттің қаржы-несие қорларының 

мүмкін кҿлемін жобалауға мүмкіндік береді жҽне оларды ескеру аркылы республиканың 

жылдық мемлекеттік бюджеті жобасының ҽр түрлі нұсқалары жасалуы керек. 

Қазақстан  Республикасының  салық  жүйесін  қалыптастыру  ҽлеуметтік,  саяси, 

экономикалық  ыңғайсыз  жағдайда  ҿтіп  жатыр.  Халықтың  жҽне  кҽсіпкерлердің  тҿмен 

салықты  мҽдениеті  салық  жинауды  қиындатып  отыр.  Ғылыми  зерттеулер  кешенді  емес 

жҽне салықтық тҽжірибемен сҽйкестігі алшақтау. 

Қазіргі кезде салықтың реттеушілік ролі бағдарламаларда нақтылық болмауынан 

экономикалық  бағыттың  белгісіздігімен,  сонымен  қатар  салықтық  реттеулерді 

пайдаланулардың тҽжірибесі аздығынан бҿсеңсіп отыр. 

 

185 

Сондықтан  Президенттіміз  Н.  Назарбаевтың  биылғы  жылдағы  халыққа 

Жолдауында кҿрсетігендей ―  жаңа Салық кодексін ҽзірлеуі ..... экономиканы жаңғыртуға. 

ҽр  –  тараптандыруға  жҽне  бизнестің    «  кҿлеңкеден  »  шығуына  жағдай  жасауға  ‖ 

экономиканың ҿсуіне         мүмкін береді ( 1 ). 

Біздің    кҿзқарасымызша,      республикада    ҿндірілетін,  жақын      жҽне      алыс   

шетелге      шығарылатын,      ҽкелетін  халық  тұтынатын  тауарлардың  номенклатурасына 

кешенді  талдау  жасау  керек.  Аса  тапшы  тауарлар  мен  сыртқа    шығатын    шикізат  

тауарлары   мҿлшерін  ғана ұлғайту  керек,  осы  арқылы  біз  экономиканы  қайта құруды   

тұтынушылық   жҽне   экспорттық   секторлары иелігіне пайдалана аламыз. 

Экономиканы дамыту мақсатында, бірқатар мемлекеттердің іс-қимылының ҿзгеру 

мүмкіндігін  ескере  отырып,  сонымен  қатар  ҿзара  тиімділік  жҽне  экономикалық 

мақсаттылық 

кейбір 

елдермен 

экономикалық 

қатынастар 

қысқартылып, 

ал 

кейбіреулерімен кеңейту мақсатында жүргізілуі тиіс. 

Алыс  жҽне  жақын  шетелдермен  арадағы  валюта-несиелік  қатысты  талдау  қазір 

республикада  валюталық  қорларды  басқарудың  біртұтас  жүйесінің,  сонымен  бірге 

валюталық реттеудің қалыптасқан тетігінің жоқтығын кҿрсетті. 

Қазақстанның  алыс  жҽне  жақын  шетелмен  жаңа  валюталық-қаржылық  қатынас 

тетігін  сыртқы  экономикалық  кешенді  негізде  зерттеу  арқылы  қалыптастыруды  қажет 

етеді. 

Шетел  бағдарларының  валюта-ақшалық  конъюктурасын  зерттеп,  шетел 

инвестициясының  қаржылық  проблемаларын  жҽне  шетелдік  капиталды  қамтудың  басқа 

формаларын зерттеуді талап етеді. 

Келесі бір  мемлекеттік реттеудің қаржы – несие жүйесіндегі бағалы қағаз базары 

—  дамыған  елдерде  ұзақ  мерзімдеі  инвестициялық  жобаларды  қаржыландыру  жҽне 

несиелеу,  сонымен  бірге  мемлекеттік  бюджет  шығындарын  жабуда  ҿте  белсенді 

пайдаланатын  перспективті  шара.  Бірақ  ТМД  басқа  мемлекеттеріндегі  сияқты  Қазақстан 

Республикасында  ол  жоқ  немесе  жаңадан  құрылып  жатыр.  Акция  жҽне  облигация 

базарлары  дамуын  тежеп  тұрған  кҿптеген  объектілі  жҽне  субъектілі  себептері  бар. 

Тапшылшықтың  жоғары  деңгейі,  тҿмен  бҿліс  пен  табыс,  сенімсіздік  жҽне  білмеушілік, 

мемлекеттендірудің,  меншіктендірудің,  кҽсіпорындар  мен  фирмаларды  акционерлеудің 

тҿмен қарқындары жҽне қаржы саясатының жоқтығы. Кҽсіпорындарды акционерлеу жҽне 

жаңа  акционерлік  қоғамдарды  құру,  проблемаларын  шешу  ұзақ  мерзімді  инвестициялық 

жобаларды  қаржыландыру  мҽселелерін  шешуге  кҿмектесер  еді.  Алғашқы  облигация 

базарында  кезекте,  мемлекеттік,  соның  ішінде  муниципиальды  бағалы  қағаздарға  қайта 

оралуға  сенім  кҿрсету  қажет.  Облигациялық  несиеге  сенімнің  ҿсуіне  байланысты  орта 

мерзімді жҽне ұзақ мерзімді инвестициялық бағдарламаларға берілетін несие мерзімдерін 

ұзарта беруге болады. 

Қорыта 

келгенде, 

нарықтық 

экономика 

жағдайындағы 

инновациялық 

процестердің  дамуының  ғылыми  -  ҽдістемелік  аспектілері  мен  оның  ҽртүрлі  типтерін 

зерттеудің нҽтижесінде  инновациялық процестердің дамуына ҽсер ететін факторлар жҽне 

сонымен байланысты экономикадағы құрылымдық ҿзгерістер жолдары кҿрсетуі тиіс. 

 

Қолданылған ҽдебиеттер мен басылымдар 

1. Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ҽ. Назарбаевтың Қазақстан халқына 

Жолдауы. Егемен Қазақстан, 7 ақпан 2008 жыл 

 

 

 

 

 

 

 

 

186 

ҼОЖ 338.43

 

Қазақстанның Оңтҥстігінде мақта рыногының жағдайы 

және дамыту жолдары 

Серіков Б.,  ―Сырдария‖ университеті., Жетісай қ.,  

 

Оңтүстік  Қазақстан  облысының  экономикасында  агроҿнеркҽсіп  кешенінің,  оның 

ҿндірістік  құрылымдарының  орны  ерекше  маңызды.  Жалпы  ҿндірілетін  ҿнімнің  үштен 

бірін ауылшаруашылығы ҿнімдері құрайды. 

Оңтүстік  Қазақстан  облысы  статистика  агенттігінің    ақпараттары  бойынша  облыс 

халқының 64,1 % ауылдық жерлерде тұрады. 

Ауылшаруашылығының  негізгі  таусылмас  қоры  болып  саналатын  ҿндірістік 

фактор  -  ауылшаруашылық  мақсатында  пайдаланатын  жер  кҿлемі  11,7  млн  гектар, 

ауылшаруашылық  алқаптары  10,3  млн  га,  соның  ішінде  егістік  жер  кҿлемі  875  мың  га, 

шабындықтар 178,9 мың га, жайылымдар 9,1 млн га.[2] 

Облыс  Қазақстан  республикасында  суармалы  жерде  егістікпен  айналысатын  ірі  

аймақтардың  бірі.  Барлық  суармалы  жердің  кҿлемі  жарты  миллион  гектарға  жуық. 

Ҿсірілетін ҿнімнің   80% осы жерлерден алынады. 

Ауыл  шаруашылығының  жалпы  ҿнімі  (салыстырмалы  бағамен  есептегенде)  2000-

2006 жылдары 2 есеге артқан. 

млрд. теңге есебімен: 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Негіз: Оңтүстік Қазақстан облысының статистика басқармасы, ауыл (село) дамуының 

монторингі, Шымкент, 2000 –2005 жж. 

 

 

 

Сурет-1 

Оңтүстік Қазақстан облысы республикада мақта ҿсірумен айналысатын жеке дара облыс. 

Бұл  аймақта  мақта  ҿсіру  мен  суландырудың,  игерудің  бір  ғасырдан  астам  тарихы  бар. 

Мақта  ҿсірудің  ең  алғашқы  ―кетпен‖  тҽсілінен  озық  техникалық  прогреске  негізделген 

технологиясына дейін пайдаланып, бүкілодақтық агротҽжірибе орталығына айналған ҿңір. 

       Соңғы  15  жылда  ауылшаруашылық  дақылдарының    егістік  кҿлемінің  қысқартуы 

байқалса,  оған  керісінше  мақта  ҿсіру  егістік  кҿлемі  ҿскен.  1991жылғы  116,0  мың  га-дан 

2005 жылы 204,0 мыңға жеткен яғни 175,8%: облыста 15 аудан, қалаларының 8 ауданында 

жҽне 2 қаласында мақта ҿсіріледі. 

 

2003-2005  жылдары  мақта  ҿсірумен  облыстың  Арыс,  Кентау,  Түркістан  қалалары, 

Бҽйдібек, Қазығұрт, Мақтаарал, Ордабасы, Отырар, Сарыағаш, Шардара аудандарындағы 

агроқұрылымдар айналысты. 

 

 

 

 

 

103,1 

200

5ж

 

 

187 

 

Соның  ішінде  Мақтаарал  ауданындағы  мақта  егістігінің  үлес  салмағы  54,4%, 

Шардара 15,3% жҽне Түркістан қаласы 9,9% құрайды. 

Оңтүстік Қазақстан облысында шитті-мақтаның  жалпы ҿнімнің кҿрсеткіштері,                                                                    

мың тонна 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

жүктеу/скачать 4,12 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: