Халықаралық ғылыми-практикалық конференция ЕҢбектері
Кҥш қуатты жетілдіру жолдары мен кҥш қуаттың табиғи кӛздері
жүктеу/скачать 4,12 Mb. Pdf көрінісі
|
Кҥш қуатты жетілдіру жолдары мен кҥш қуаттың табиғи кӛздері Ахметов Ж.С., ―Сырдария‖ университеті, Жетісай қ .
Балуандық ҿнерде үнемі жеңіс тұғырынан кҿрінуі оның қандай дҽрежеде күш қуатын ҿз бетінше дайындағандығында болады. Қара күшпен, белдесу шеберлігі бір арнаға тоғысып келген кезеңде ғана күрестің эстетикалық ажары кҿрермен назарына ілігіп жекпе-жек Шығармашылық дҽрежеге дейін кҿтеріледі. Сондықтан – күрес техникасы мен тактикасы, ҽдістемесі балуанға тҽн қасиеттер жиынтығы деуге болады. Бұл қасиеттерге жеке-жеке тоқталып ҿтсек, ең алдымен күш қуатқа мҽн берген орын алады. Күш тек ҽдіс-тҽсілді қолдану кезінде ғана емес қорғану мен қарсы шабуыл, үдемелі, мезгілдік шабуыл тактикасындағы да негізгі балуан құралы. Сондықтан да мүшеміздегі бұлшық еттердің ҽрбір тобын жетілдіру ниеті мен арнайы спорттық жаттығуларды пайдалану жҽне оларға анатомиялық тұрғыдан талдау жасау жаттығушылар мен бапкерлер жұмысындағы теориялық сабақтың негізі болғаны дұрыс бағыт алмақ. Мұндай жаттығулар тобын спортта ―атлеттер гимнастикасы‖ деп атайды. Балуандар жекпе жегіндегі шешуші роль атқаратын күш-қуат кҿзі бұлшық еттер қызметі болып саналады, себебі бұлшық еттер – тірек қимыл аппаратының негізгі бҿлігі. Мысалы, бұлшық еттің жекпе-жек белдесу кезіндегі бір сҽттегі жиырылғыштық қасиеті арқылы қарсыласын кілемнен кҿтеріп кетуге, ол оның сіресу кезінде тҿрт тағандап кілемге жербауырлап қалу сҽтінен байқау қиын емес. Сҿйтіп күш-қуат кҿзі – бұлшық еттің негізгі атқаратын қызметі механикалық, егер бұлшық ет жиырылу кезінде дене бір орнынан екінші орынға ауысса динамикалық, ал бір сҽт бұлшық ет жиырылғанда, дене қозғалыссыз қалғанда статикалық жұмыс деп аталады. Кҿріп отырғандарыңыздай – бұлшық еттердің жоғарыда балуанның басты тірегі болатын факторлар. Олай болса бұлшық еттердің ―жиырылғыштық‖ жҽне ―сіресу‖ қызметтерін арнайы жаттығумен күрделілендірмей күрес шебері болу да мүмкін. Адамның денесінде 600-ден астам қимыл қозғалысты қамтамасыз ететін бұлшық еттер бар. Олардың негізі күш қуатқа тікелей қатыстылары сүйектерге жабысып тұрады, оның екі ұшы негізінде тарамыс сіңір арқылы сүйекке бекиді. Спорт ҿнерінің жеке түрлеріне байланысты адам денесіндегі бұлшық еттің орналасуына қарай жаттығу кезеңінде арнайы дене жаттығулары сұрыпталуы керек. Мысалы балуандық ҿнеріне машықтанушылар үшін негізгі бұлшық ет жаттығуы қолдың, аяқтың бұлшық еттерін шынықтыруға арналады.
495
Шымыр болу үшін шыңдалуды қажетсінетін қолдың бұлшық еттері иық белдеуінің тарамды не дельта тҽрізді кіші жұмыр, үлкен жұмыр, жауырын асты, тоқпан жілік, білектің, шыбық жіліктің бұлшық еттері. Аяқтың бұлшық еттері – мықым – бел, жамбастың, бҿксенің үлкен санның, балтырдың бұлшық еттері. Күрес барысындағы күрделі дене қимылдарын биомеханикалық түсі арқылы жаттығу барысында талдау шҽкірттердің дене күшін, ептілік, шыдамдылық, ширақтық жҽне жекпе-жек кезіндегі нерв жүйесі қызметтерінің қалыптасу жолдарын дұрыс түсінуге жҽрдемдеседі. Мысалы, қарсыласын қапсыра құшақтап кҿтеріп алған сҽтте дене ауырлығы жҽне қарсыласының салмағы ҽсерінен арқаның бұлшық еттері жамбас сан бұлшық еті, бҿксенің үлкен бұлшық еті, санның артқы топ бұлшық еті, ҽсіресе үш басты бұлшық еттер қатайып жирылады. Қарсыласын кҿтеріп алып кілем ортасына бет алған кезде аяқ бұлшық еттерінің жұмысы ҿзгереді де, ол динамикалық сипатқа ие болады. Балуан тұлғасы мен қол бұлшық еттерінің статикалық жұмыс күші осы сҽтте жайбарақат сҽттегіден 10-даған есе күші арта түседі. Жас адамдарға шамасына қарай ауырлықты кеудеге дейін, бастан асыра кҿтерудің (ер балалар үшін) ешқандай зияны жоқ. Қол бұлшық еттері жақсы ширатылған балуандардағы сҽтті шабуылға іліп лақтыру, үйіру, жамбастан асыра тастаудың кеудеден асыра шалқалай лақтыру ҽдісін орындауы ҿте сҽтті шығады. Мысалы, күш-қуатты асыруды ғана мақсат етіп дене тҽрбиесіне кҿңіл бҿлмеген шҽкірттерде нашар сымбат қалыптасады, жүріс тұрысы дене қозғалысы-мен жараспайтын кезеңге душар болу мүмкін. Спорт тек қана жеңіс емес ҿте дұрыс сымбат, сымға тартқандай түзулік. Мысалы, сымбатты дене құрылысына мҽн бермеу нҽтижесінде жаттығушылар ішінен – басы тҿмен иіліп жүретін не мойын бұлшық етінің шамадан тыс шиырлуынан ойға қарай қалғандар (аспан кҿздер) да кездеседі. Кеуде бұлшық еттерінің арнайы бір бҿлімдері ғана шыныққан балуандардың, күреспен айналысуды қойған кезде нашар сымбаттыларды кездестіреміз. Олардың кейбіреулері – кҿкірек иіні мен бел иіні шығыңқы яғни қарт адамдардай арқасы доғадай иіліп бүкір адам сияқты кҿрінсе екінші біреулерінің – құрсағы шығыңқы, кҿкірек қуысы ішке қарай кетіп, басы жас баланың мойынындай салбырап, иығы алға кетеді. Нҽтижеде дене еңкіш болып, аяқ басуы қиындайтын кезеңге душар болуы мүмкін. Мұндай денесі дұрыс қалыптаспаған жаттығушылар ҿздерін ҿздері спорт бабында ұзақ ұстай алмайды, кілеммен ерте қоштасып, бұрынғы тепсе темір үзер шымырлығынан тез- ақ айырылып қарапайымдық халге келе қалады. Сымбаттылық адамдарда туа пайда болатын ҿмірлік қалып емес. Бұл ҽр адамның арнайы жаттығу мен белгілі дағдылану арқылы қалыптасатын тұлға бітімі. Спорт жаттығулары арқылы қалыптасқан дұрыс сымбатын үлкен физиологиялық маңызы ерекше. Мұндай сымбат бүкіл организмнің жекпе – жек кезіндегі жұмысына қолайлы жағдай жасайды, ҽсіресе ішкі мүшелер ҿкпенің, жүректің жұмысын жақсартады. Балуанға тҽн қасиеттер болып есептелінетін – сергектік, шымырлық, шыдамдылық, ептілік, шапшаңдықтарды қалыптастыру мен күрделендіру-ді тек қана күрес ҿнері үшін керек деп бір жақты түсіну дұрыс емес, сондықтан да бұл қасиеттердің ҽрбір адам ҿмірінің мазмұнында екендігін, ҿз шҽкірттерімізге түсіндіргеніміз ҿте қажет. Күрес ҿнеріне тҽн қасиеттер-дің ҿзіндік гигиенасы туралы да мҽлімет беру жаттықтырушылар борышы болмақ. Мысалы, спорт пен тыңғылықты машықтану жҽне оның күнделік-ті режиммен тҽртібі (жаттығу тҽртібі мен ережесі) жаттығуды саралау гигиенасына да тҽн. Жаттығу жасауға қолайлы орын оған түсетін жарық, жылу, ауаның дымқылдығы, кілем үстінде қозғалыс қимыл, жекпе-жек күш сынасу мен күш байқауы бҽсекесі – міне мұның барлығы адамның күш жинау қаблеттілігін сақтап оның жоғары жаттығу сапалығына жетуіне мүмікіндік береді. Жақсы да жарық жаттығу орны, ондағы ҿз орнымен қойылған спорт саймандары таза ауа табиғи немесе электр жарығының мол болуы, қолайлы жайылған жаттығу кілемі, жаттығушылардың зор септігін тигізеді, бапкер талабының мүлтіксіз орындалуына айтарлықтай ҽсер етеді. 496
Үзбей шынығудың шымырлыққа жеткізер жолы, жаттығу орнының дұрыс таңдалуына тікелей байланыстылығы туралы айтқанбыз, ендеше жаттығу бҿлмесінің температурасы 18-20 градус, орташа дымқылдығы 40-60 процент, ауа қозғалысының жылдамдығы 0,20 м/с кем болмағаны дұрыс, ҽрбір жаттығушы шынығу кезінде суықты сезбеуі міндетті гигиеналық талап. Ҽрбір жаттығушы шҽкірттердің күрес ҿнерін меңгеруде жақсы нҽтижелерге жетуі, дененің саулығының күтімімен де байланысты екендігін естен шығармауымыз керек. Сүттен арнайы дайындалған тағамдар ҿсу үстіндегі, қоректі қажетсінетін организмге ҿте жұғымды. Себебі оның құрамында 100-ден аса жұғымды заттар бар екен. Сүт белогының құрамына казеин, альбумин, глобулин кіреді. Дене тҽрбиесі мамандығын алып шыққан мамандарға мҽлім, сүт белогының құрамындағы глобулиннін бактерияларды жоятын қасиеттері-нің бар екендігі, сол сияқты А. Д. Е. Жҽне К витаминдерінің малдың сүтінде мол болатындығы. Балуандарды жарысқа даярлау барысында да сүт тағамдарының олардың ас мҽзірін ешқашан да қалдырмай, қажет-теріңізге пайдаланып отырыңыз. Күрес ҿнеріне жаттықтыруға арналған арнайы бҿлмеге тҿмендегілер-дей гигиеналық талаптар қойылады. Олар бҿлменің температурасы 17-20 градус жылылықтан кем болмауы, 30-36 процент, ауаның қозғалу жылдам-дығы –0,25 м/секундына, сол сияқты жасанды жарық мҿлшері 200 лк. ―Ас - адамның арқауы‖, ―Ас тұрған жерде дерт тұрмайды‖ – деген халық мақал-дары да бар. Сондықтан да дұрыс тамақтануға үш нерсе жатады. Олар; тамақтың сапасы, оның мҿлшері жҽне тамақтану реті жатады. Спортшылар үшін бұларды білу нақтылы жүзеге асыра отыру – аса қажетті нҽрсе.
Ҽдебиеттер 1.Дене тҽрбиесі ілімі мен ҽдістемесі., Э.Ж.Тілеулов, оқу құралы, Шымкент, 2003 ж. 2.Спорттық күрес ҽдістемесінің негіздері., Ж. Қобланов. Шымкент, 1992 ж. 3.Дене шынықтыру жҽне спорттың теориясы мен ҽдістемесі. Р.Р. Аманбаев. Типтік оқу бағдарламасы. Алмати, 2001 ж. 4.Дене тҽрбиелеу мҽдениеті жҽне спорт ілімі мен методикасының түсініктері. Р.Р.Аманбаев, Б.К.Каражанов, М.К.Калдыбаев Алматы, 1992 ж.
УДК 37.037:378.147 Состояние проблемы совершенствования физической культуры студентов медицинских вузов Бобырева М.М., ЗКГМА им. М Оспанова, г.Уральск wilwarin@mail.ru , tarsy@pochta.ru
Физическое воспитание в высших учебных заведениях является обязательным учебным предметом. Существенно отличаясь по своему содержанию от других учебных предметов, физическое воспитание вместе с тем составляет неотъемлемую часть процесса обучения и воспитания. Оно служит целям укрепления здоровья, физического и духовного совершенствования студентов, призвано обеспечить всестороннюю физическую готовность будущих специалистов к избранному виду трудовой деятельности [1,2,3,4,5]. При активном участии Министерства образования и науки Республики Казахстан, почти ежегодно проводятся научно-практические конференции различного уровня от региональных до международных, тематика которых всегда затрагивает подготовку молодых конкурентоспособных специалистов в различных отраслях деятельности, приобщение к здоровому образу жизни студенческой и учащейся молодежи. Что касается Министерства здравоохранения, то данное ведомство заинтересовано только в производстве фармакологических препаратов, оснащении клиник
новыми 497
дорогостоящими аппаратами, о чем красноречиво говорят тематики многочисленных форумов и конференций. В типовой учебной программе, разработанной для медицинских и фармацевтических вузов РК, сказано что, занятия физической культурой для студента-медика являются не только оздоровительными, но и образовательными. Оздоравливая себя, студент-медик обучается правильному построению двигательного режима и применению средств физической культуры в своей профессиональной деятельности [6]. Врач должен объяснить каждому пациенту, для чего необходимо поддерживать в организме все физические качества, для чего следует тренировать мышцы, чтобы они не боялись стрессов, почему надо, чтобы суставы были гибкими, а сердце - выносливым. Медицинские вузы Республики Казахстан находятся под руководством Министерства здравоохранения, и, тем не менее, каждый год не прекращаются попытки сократить или исключить совсем из учебной программы занятия по физическому воспитанию. Понятно, если не компенсировать недостатки развития моторики в студенческие годы, то к концу обучения можно получить специалиста с достаточным уровнем профессиональных знаний, но с плохим здоровьем и слабой физической подготовленностью. Последнее может явиться серьезной преградой для эффективной реализации в последующей самостоятельной профессиональной деятельности полученных в вузе знаний. Согласно закону об образовании РК одной из приоритетных задач системы образования является - развитие творческих, духовных и физических возможностей личности, формирование прочных основ нравственности и здорового образа жизни, обогащение интеллекта путем создания условий для развития индивидуальности [1: Статья 8]. С одной стороны, государство и общество заинтересовано в сохранении и повышении здоровья студентов. С другой стороны, наблюдается увеличение заболеваемости, снижение уровня здоровья и физической подготовленности студенческой молодежи, в том числе студентов-медиков, будущих врачей. А ведь по специальностям медицинского образования продолжительность обучения составляет семь лет, и завершающий год обучения организуется в форме интернатуры [1: Статья 25]. Одновременно имеет
место недостаточная разработанность организационно- методических условий для занятий оздоровительной направленности студентов медицинских вузов. Между тем, в том же законе Республики Казахстан «Об образовании» говорится что, учебно-воспитательный процесс в организациях образования осуществляется с учетом состояния здоровья обучающихся, воспитанников. В организациях образования обеспечивается выполнение необходимых мер по предотвращению заболеваний, укреплению здоровья, физическому совершенствованию, стимулированию здорового образа жизни обучающихся, воспитанников [1: Статья 37]. В современной системе физического воспитания студентов вузов нефизкультурного профиля достаточно много проблем. В последние годы определяется разрыв между требованиями к системе физкультурного образования, предъявляемыми современными условиями жизни цивилизованного общества, и ее реальным состоянием. Формирование физической культуры студентов - это необходимый компонент культуры будущего специалиста [7,8,9,10]. Программы физического воспитания вузов должны быть направлены на совершенствование оздоровительных занятий студентов, подготовку будущих специалистов к труду и развитие общей культуры молодежи (В.К. Бальсевич, 1988; И.И. Брехман, 1987; И. Ильинич, 2000; В.П. Казначеев, 1983; Н.А. Фомин, 1991). Однако, физическое воспитание в высшей школе использует программы видов спорта, традиционные упражнения и контрольные нормативы, которые студенты на протяжении двух-трех последних десятилетий выполняют на своих занятиях.
498
Перед кафедрами физического воспитания вузов стоит проблема формирования ответственного отношения студенческой молодежи к своему здоровью, воспитанию молодого специалиста отвечающего всем требованиям настоящего времени, то есть не только грамотного, но и здорового. Поэтому физическая культура должна занять приоритетное место в жизни каждого человека, являясь наиболее доступным средством оздоровления и поддержания достаточного уровня работоспособности [9]. Исследования, проведенные в последние годы, говорят о том, что подготовить конкурентоспособного специалиста без физической подготовки невозможно. В стратегии «Казахстан - 2030» четвертым приоритетом является здоровье, благополучие, здоровый образ жизни народа [10].
Каждый студент должен осознать, что наряду с высокими профессиональными знаниями, он обязан быть здоровым человеком [11,12,13]. Студент должен знать и владеть методами, с помощью которых можно продлить свое долголетие, профессиональную и физическую работоспособность, а студент – медик также обязан активно пропагандировать здоровый образ жизни, способствовать вовлечению в занятия физическими упражнениями своих будущих пациентов, стимулировать к изменению поведения, отказу от вредных привычек. Программа физического воспитания в высших медицинских учебных заведениях Республики Казахстан опирается на закон «О физической культуре и спорте» и стратегической программой действий «Казахстан - 2030», которая составлена с акцентом на повышение физкультурного образования студентов всех специальностей и направлений, не обеспечивает в полной мере решение комплекса образовательных, воспитательных и оздоровительных задач с позиции осознанной обязательной двигательной деятельности и личностных потребностей для всестороннего развития личности молодого специалиста [14]. В настоящее время отсутствует компетентный подход, ориентированный на будущую специальность студента. Хотя современное физическое воспитание состоит из 3-х
составных частей: физической подготовки, повышения психического и функционального потенциала будущего специалиста и физкультурного образования, однако сейчас преподается только физическая подготовка студентов, зачастую ориентированная только на сдачу Президетских тестов [15]. Согласно Закону «О физической культуре и спорте» от 2 декабря 1999 года и действующей типовой учебной программе, обязательные занятия физического воспитания в высших учебных заведениях должны составлять не менее 4-х часов в неделю в течение всего периода обучения. Учащиеся с ослабленным здоровьем занимаются в специальных медицинских группах и группах лечебной физической культуры [1, 14]. Стоит отметить, что в большинстве вузов студенты с отклонениями в состоянии здоровья совсем не задействованы в процессе занятий по физическому воспитанию, то есть просто отсутствуют специальные медицинские группы. И это еще не все. Родители практически здоровых студентов любыми путями «достают» своим детям медицинские справки, дающие полное освобождение от занятий по физическому воспитанию. Исследования показывают, что одной из главных причин заболеваемости является низкая двигательная активность, отсутствие культуры ведения здорового образа жизни, некомпетентность в сфере физической культуры и спорта родителей, педагогов и, к сожалению, медицинских работников, отсутствие информации о резервах собственного здоровья и работоспособности [16, 17, 18, 19]. Особенно сильно эта безграмотность проявляется на селе. Именно сельская молодежь из отдаленных от центра поселков имеет самые низкие показатели физической подготовленности. Это обусловлено еще и тем, что традиционно физическому воспитанию девочек-казашек в семье времени не уделяется совсем, т.к., по веками сложившимся обычаям, место женщины в доме у очага [20]. В то же время в них воспитываются такие важные для медицинского работника качества как 499
исполнительность и трудолюбие. Именно сельские девушки становятся хорошими специалистами в избранной специальности. При поступлении в вуз, вчерашние школьники искренне удивляются наличию в программе дисциплины «физическая культура». Естественно, что при сложившемся в школе отношении к предмету, у студентов возникают трения с преподавателями кафедры физической культуры. Выясняется, что уровень физической подготовленности не соответствует требованиям. Еще худшая ситуация складывается с теми студентами, которые в школе по каким то причинам не посещали занятий физкультуры. А зачем нации больные специалисты, которые большую часть своего рабочего времени будут проводить на больничном? К сожалению, большинство школ не способствуют физической подготовке, а совсем даже наоборот [21]. Рассмотренные в этом разделе основные пути совершенствования физического воспитания студенческой молодежи, несомненно, актуальны. Однако многолетняя практика физического воспитания свидетельствует и о том, что эффективность реализации этих путей во многом зависит, кроме всего прочего, от индивидуальных различий в уровне мотиваций занятий физическими упражнениями, подготовленности и самоорганизации, самовоспитания занимающихся. Именно таких современных исследований, проблемы индивидуализации физического воспитания студентов в медицинских вузах, за редким исключением, проведено явно недостаточно. Что подтверждает необходимость дополнительного изучения указанной проблемы.
Литература 1
Закон Республики Казахстан «ОБ ОБРАЗОВАНИИ» от 7 июня 1999 года № 389-1 2
Вопросы теории и методики физического воспитания / Под ред. С.А.Локтионова, Л.Д. Тулупова. - А-ата: - 1972. – 120 с. 3
Загорский Б.И., Залетаев И.П., Пузырь Ю.П. и др. Физическая культура – М.: Высшая школа - 1989. 4
ФиС, - 1974. – 320 с. 5
Физическая культура студента: учебник для студентов вузов/под общ. ред. В.И.Ильинича. – М: Гардарики, - 1999. 6
в зависимости от профессиональной ориентации: автореф. … канд.пед.наук. - Малаховка.: МОГИФК, - 1992. - 49 с. 7
пособ. – Алма-Ата: КазИФК. – 1978. – 93 с. 8
Ахметзянов Ф.Ю., Фомина В.Е. Спорт и физическое воспитание в вузе. //Адаптация учащихся всех ступеней образования в условиях современного образовательного процесса: Материалы Всероссийской научно-практической конференции. – Арзамас, - 2006. –С.170-171 9
/ Ж.К. Холодов, В.С. Кузнецов. – М.: Академия, - 2001. – С. 106-108. 10
Джакипбаева Р.А., Хохлов А.Г., Махова О.Г. Восстановление места, роли и статуса физической культуры в учебно-педагогическом процессе – важная задача вуза.// Теория и практика физической культуры и спорта: международная науч.-практ. конф., - Алматы, - 2006, - С.62-64. 11
благосостояния всех казахстанцев». Послание Президента Республики Казахстан.// «Казахстанская правда», - 1997. - 11 окт. 12
ВНИИФК. – М., ЦООНТИ-ФиС, - 1993. – Вып. 1-2. 500
13
Иванов Г.Д. О профессионально-прикладной физической культуре общества, ее проблемах: теория, методика, практика // Теория и методика физической культуры. – 2005. - №1. – С.15 – 20. 14
основа формирования прикладной физической культуры общества // Теория и практика физической культуры и спорта: международная науч.-практ. конф., - Алматы, - 2006, - С.218 – 221. 15
Типовая учебная программа. Физическая культура (включая валеологию) по всем специальностям и направлениям. – Астана, - 2002. – 35 с. 16
и спорт как важная часть экономики страны.// Теория и практика физической культуры и спорта: международная науч.-практ. конф., - Алматы, - 2006, - С. 121-124. 17
студенток вуза. //Теория и методика физической культуры. – 2006, №2, - С. 7 - 11. 18
Рабочая учебная программа по физической культуре для медицинских и фармацевтических вузов РФ. – М., - 1999. 19
Физическая культура в системе образования: Сб. ст. науч.-практ. конф. – Красноярск: - 2001. - С.115-116. 20
формированию физического здоровья студентов: автореф. … канд.пед.наук.– Уфа, - 1996, - 32 с.
21
Бобырева М.М. Динамика показателей развития физических качеств студенток с отклонениями в состоянии здоровья.// Днi науки – 2006: Матерiали II Мiжнародноï науково-практичноï конференцiï. - Том 32. – Днiпропетровськ, - 2006. - С.80– 82.
УДК 378.147 жүктеу/скачать 4,12 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|