Ж ы лдар аралы ғы Қ р халы кка білім беру министрі ш айсұлтан ш аяхм етов

Сабактын  түрі: 

Бекіту  сабак 

Сабақтың  типі: 

ойын-окыту  сабак 

Сабак  барысы: 

І.Ұйымдаетыру  бөлімі

2.Үй  тапсырмасын  тексеру

3.Киіз  үй  моделін  күру

4.Үйге  тапсырма

5.Қорытынды

6.Бағалау

-Сәлематсыздар  ма,  балалар!  Отырыныздар. 

Біздің  бүгінгі  сабакгағы  максатымыз  киіз  үй 

тігу.Оны  тігу  үшін  ондык  бөлшектерді  косып- 

азайта  және  салыстыра  білуіміз  ксрек.

-Кане  кім  біледі  киіз  үйді  кай  кезде  тігеді? 

-Наурыз  мейрамы  кезінде 

-Жайлауға  көшкенде

-Қане,  кдйсысыныз  білесіз,  киіз  үй  кандай 

бөліктерден  тұрады?

-Керегеден

-Ш анырак,  уык,  туырлык,  үзік,  түндік,  та- 

ңғыш,  баскүр

-  Дүрыс

Енді  шаңырағын  көтеріп  уыктарын  байла- 

уымыз  ксрск.  Ол  үшін  ауылдын  мыкты  деген 

ек і-ү ш   ж ігіті  ад ал б акан м ен   ш аңы ракты  

котереді  де  қыз-келіншектер  уыкты  байлайды 

екен.  Бізде  шаныракты  кәтеруге  сыныбымыз- 

дын мык™ деген үш жігітін ортаға шакырайык. 

"Қасқырдан  коянды  күтқару"  есебі.

6,3+4=10.3 

3,44+2=5,44

10,3+4,6=14.9 

5,44+4,2=9,64 

14,9+2=16.9 

9,64-0,01=9,63

16,9-4,9=12 

9,63+3=12,63

12+2=14 

12,63+3=15,63

Енді  уыктарын  байлауға  кыздарымызды  ша­

кырайык

0,1+0,9  к 

0,6+0.4  л 

0,622+0,378  а

0,629+0,371  а  0,72-Н),28 

ы 

0,613+0,387  ш

0.09+0,91  р 

0,25+0,75  г

Осы  есепті  шығарсандар  адамның  досы. 

адамға  тек  кана  жаксылык  жасайтын  күстын 

атын  шешеміз.  (Карлыгаш)

Ол  үшін  керегенін  басында  түрған  ондык 

болшсккс,  уътктын үшындағы  ондык бөлшсктсрді 

косканда  шаныракгағы  1-ге тен болу  керек.

Енді  босағасы  мен  ссігін(сыкырлауык)  ор- 

натамыз.  Ол  үшін  мынадай  сүракка  жауап 

берініздер.

1.Ондык  бөлшектерді  калай  косады? 

2.0ндык  белшектерді  качай  азайтады?

Міне  сойтіп  үйдін  канкасын  кетердік.  Енді 

киіздерін  жауып,  әсемдік  бауларьін  тағуымыз 

керек.Оны  енді  көптеп-көлемдеп  жабуымыз 

керек.О йткені  киіздер  ауыр  болады  ғой.Ол 

үшін  бәріміз  "тсст”  жүмысын  орындаймыз. 

Тест.  1-нүска

1.Есепте:  0,62+12,3

А)  12,92;  Б) 1,85;  В) 74,3.

Тапсырма:  "Қаскырдан  қоянды  күткару'

2.Салыстыр.  Кайсысы  дүрыс;

А) 42,11  <  4,211  Б) 6,61  <  66,1

3.К,осудын  ауыстырымдылык  касиегінін 

әріптермен  жазылуы:

A)а+в  =в+а  Б)  а(в+с)=ав=вс

B)  а+(в+с)=(а+в)~с

4.Есепте:  2,65-0,6

А)  2,59;  Б) 2.05; В)  1,05.

5.  72/100

A)  бүрыс  белшек;  Б)  дүрыс  бөлшек;

B)  ондык болшек.

2-нүска

1.Есептс: 

13,23+2,59

А)  13,472; Б) 134,72;  В)  15,82.

2.Салыстыр.  Кайсысы  дүрыс:

A)5,063  <  50.63  Б)  5,645  >  5,7

3.Өсу  ретімен  орналастыр:0,08  ;0,0085;  1,501;

1,05;  0,031

Л) 0.0085  ;0,031 ;  0,08;  1,01;  1,501;

Б) 0,08  ;0,031;  0,0085;  1,05;  1,501;

B) 0,0085;  0,08  ; 0,31;  1,501;  1,05.

4.Есепте:  1  7,856-5,254

А)  13,202 

Б)  12,602 

В)  1,2602

5. 

8/5

A)  аралас  сан;  Б) дүрыс  болшек;

B)  бүрыс  бөлшек.

Енді  үзігін  жабамыз.Ол  үшін  мына  есепті 

шығару  аркылы  күннін  суыткднына  карамай, 

жылы  жакка  үшып  кетпей  калатын,  бейбіт- 

ш ілік  күсы ны н  атын  табам ы з.  Ол  үшін

37

төмендеп  есептерді  шығарып,  дөнгглек  сек­

торный  түсындағы  әріптерді  ретімен  жазамыз. 

1.6,7234+0.0973=6.8207 

2.23.7621+1.3=25.0621

3.0.279+1.13=1.409 

4.9.232-2.71=6.522 

5.5.491-2.5=2.991

6.0.983-0.3634=0.2196 

7.872.917-2.811=870.106 

8.32-3.768=28.232

Енді  түндігін  жабуымыз  керек.  Ол  үшін 

мына  тапсырманы  орындау  керек.

-9.8

у-

+8

-

6,2

+4,2

Окушы  осы  тізімнен  бір  балықты  тандап 

алып,  соған  сәйкес  қара  шаршыға  орналасты- 

рып  блок-схема  бойынша  есепті  шығарады. 

Нотижесінде  көрсетілген  7  саиы  ииыкса,  жау- 

ап  дүрыс  болғаны.  Олай  болмаған  жағдайда 

баска  балықты  таңдау  керек.

2-таіісырма:  Қандай жануар бәрінен де жыл- 

дам  жүгіреді?

Марал-10  ;  гепард  -4  ;  бүлан-8

| н ------

*   -6,2

+5,9

Міне,  балалар  киіз  үйді  қүрып  болдық.  Бүл 

сабакта  біздін  максатымызға  жетуімізге  не 

көмсктесті:  білім,  езара  кемек  және  достык.

4.У йге тапсырма:  №   1068,1069 

З.Бағаланьго  қорытындыланады.

1-тапсырма.  Кандай  балыкта  кабыршак. жоқ 

Шортан  -4,3;  лака-3,5;  жайып  -2;  табан-3;

Ақтөбе облысы, 

Мүғалжар ауданы.

------------------------------------------------------------------------------------ Интернет ақпара 7

Мамандардың  мәліметінше  жоғары  жылдамдықты  интернетке  косылу  парольдерінің  компьютер 

қарақшылары тарапынам үрлану деректері көбеймесе де ара тұра кездесіп түрады.  Бүгінде хакерлер 

әлдекандай абоненттердің домені арқылы ғаламдық желіге қосылудың түрлі амалдарын ойлап тапқан 

Солардың ең қарапайым тәсілі  - дербес пароль орнына  "тисе - терекке тимесе - бүтаққа"  әдісімен 0- 

ден 9-ға дейінгі сандарды алмастырып басып көру.  Көздейсоқ сандардың орналасу ретінің бірі болмаса 

бірі әлдеқандай тұтынушының қупия кодтарымен сәйкес келетіні сезсіз.  Себебі  "Мегалайнға" қосыл^ 

кілті  тек  осы  сандардан  ғана  іүрады.  Бүгінде  полицияның  жоғары  технология  саласындағь 

қылмыстармен айна/ысатын бөлімі осындай заңсыздықіарды бақылайды. Олардың айтуына қарағанда 

байланыс саласының операторлары ғаламторға қосылу қауіпсіздігін күшейтетін шараларды кезек күтпеЁ 

қолға алғаны жән.

■к

  *

Қазіргі уақытта жылжымайтын мүлік туралы анықтаманың электронды түрін жылдам алуға болады 

Биылғы жылы Әділет министрлігі жылжымайтын мүлік туралы электронды анықтаманы алуға мүмкіндіі 

беретін жаңа қызметті енгізді.  17 мамырдан бастап мүндай анықтамалар электронды форматта барлы* 

облыс орталықтарында,  Алматы мен Астанада беріле бастады.  Анықтаманы а/іудын негізгі екі түрі бар 

Бірі  - Халыкқа қызмет  көрсету орталығына барып,  сол жерде орталық операторы сіз үшін интернсттеі 

тауып,  қағазға шығарып береді.  Не болмаса, өзіңіз электронды үкіметтің egof.kz сайтына кіріп алуыңыз 

ға болады. Ол үшін өз мәліметінізді енгізесіз.

Бүрын муңцай анықтама қағаз түрінде үш  күннің ішінде берілетін.  Енді ХҚО-ға барсаңыз,  кеп дегеңд« 

30 минуттың ішінде, ал езіңіз әп-сәтте қол жеткізе аласыз.

38

Оқушылардың  танымдык 

белсенділігін  арттыру

У.КУШ АНОВА,

Крутой  негізгі  мектебінін мүгалімі

Окушылардын  танымдык  белсенділігін  ар­

ттыру  бүгінгі  күннін  басты  м әселелерінін 

бірі.  Окушылардын  танымдык  белсенділігін 

арттыру  аркылы  олардын  білім  алуға  деген 

күлшыныстарын,  өз  бетімен  ізденулерін,  білім 

терендігін  қалыптастырамыз.

Жогарыда  аталган  шарттарды  калыптасты­

ру  үшін  мүғалім  үнемі  ізденіс  үстінде  болу 

керек.  Өзінін  әр  сабағын  окытудын  озык әдіс- 

тәсілдерін  колданып  өткізуі  кажет.  Сонда  гана 

мүғалім  өзінін  алдына  койьшған  максаттары- 

нына  жете  алады.  Төменде  СТО  стратегиясы- 

мен  өткен  сабағымды  үсынып  отырмын.

С аб ақты н   такы р ы б ы :  К вадрат  теңдеу 

түбірлерінін  формуласы.

Сабақтың  мақсаты:  1 .Окушыларды  "дискри­

минант"  үғымымен  таныстыру,  дискриминант- 

тын.  мәніне  байланысты  квадрат  тендеудін 

түбірлер  санын  анықтауды,  түбірлердің  фор- 

мулаларын  колданып  квадрат  тендеуді  шешуді 

үйрету;

2.Танымдык  белсенділігін  арттыруға,  өз 

бетінше  білім  алуға  жоне  окушы  білімнін 

терендігі  мен  тиянақтылығын  дамыту;

3.Өз  білімдерін  бағалау.

Сабақ  түрі:  Жаңа  такырыпты  менгерту

Әдіс  -  тәсілдері:  СТО  ,технологиясынын 

страте гиялары.

Көрнекілік  күраддар:  плакат,  техникалык 

күрал.

Сабақтың  барысы:

I.Қызыгушылықты  ояту  кезенд»  (ми*а  ша- 

буыл  стратегиясы)

-  кандай  тендеу  квадрат  тендеу  деп  атала- 

ды?

- кандай жағдайда тендеу толық квадрат тен­

деу  деп  аталады?

-  толымсыз  кв&ірат  тендеулер  деп  неліктен 

аталады?

-  толы қ  квадрат  тендеуінен  келтірілген 

квадрат  тендеуді  қалай  алуға  болады?

Ассоциациялау  -  топтастыру  әдісі

II.  Мағынаны  ажырату  кезеңі.(окушыларды 

үш  топка  белу)

I 

топ  -  келтірілген  квадрат  тендеу  түбірле- 

рінің  жалпы  формуласы  1-  мысалды  талдау.

x  +px+q=0

II  топ  -  а х '+ Ь х 'с ^ 0  квадрат  тендеудін 

түбірлерінін  формуласы  2-мысалды  талдау.

III  топ  -Дискриминант  3-  мысалды  талдау. 

Есептер  ш ы ғару  №  128(1-4),  129(1,2),

130(1,2),  131(1,2)

№129(1-4)

x 2 + 3 х + 2 = 0 *  /5 = 9 - 4   1 2  = I 

-3 ± 1

*1.2 =

=

  “

2;-1

Жауабы:  -2;-1

- x 7 -  2х + 24 = 0 ?

2  

±  

10

 

. 

.

х \л -  

^  -  4,  6

Жауабы: 4;-6.

№130

Зх2 + 5.x -  2 = 0 '  D = 25 + 24 = 49

III  Ой  -  толғаныс  кезеңі

Жауабы:  2; - .

Квадрат теңдеу

Дискриминангтың

мдні

Квадрат тсңдеудің түбірлврі

aJ+bx+Cr-O

С»Ьг-4зс

D>0

-b±s!b

X^ ~ ï o -

D=0

b

ХЛ 2а

CKO

Тепдеудің шешімі жок.

Корытындыдау.

Үйге тапсырма  №129(1,4),  130(3,4),  131(3,4) 

Бағалау.

Б аты е Қазақстан  об лысы.

Таскала ауданы.

39

Окушылардын  логикалык  ойлау 

кабілеттерін  калыптастыру

Ә.ТЕБЕРЕКОВА,

Қогалы  орта  мектебінін  мүғалімі

Өз  пәнімнен  басш ы лы кка  алып  жүрген 

келелі  мәселе:  "Денгейлік  тапсырмалар  аркы­

лы  оқушының  логикалық  ойлау  жэне  шыгар­

машылык  кабілеттерін  калыптастырып  дамы­

ту ”.  Такырыптык  мәнін  ашып,  барлык  есеп- 

тердін  шығу  жолын  білу,  окушы  бойында 

бірден  калыптаспайды.  Бүл  ұзак  еңбектін 

жемісі,  орі  ол  үшін  ережелерді  білу  жеткі- 

ліксіз.  Оқушылардың  теорияны  практикада 

дүрыс  колдана білуін  баланын  жас  ерекшелігін 

сскерс  отырып  калыптастыру  бірдсн-бір  ма­

тематика  пәні  муғалімінін  міндеті.

Т ак ы р ы п :"К ө п м ү ш ен і 

кө б ей ткіш тер ге 

жіктеу"

М ақсатыіКөпмүш ені  көпмүш еіе  көбейту 

амалына  кері  амал  ретінде  көпмүшенін  тиісті 

мүшелерін  топтап,  ортак  көбейткішті  жакша 

сыртына  шығару  тәсілімен  көбсйткіштсрге 

жіктей  білу  бейімділігін  калыптастыру.  Есеп 

шығару  жобасында  колдана  білуге  үйрету. 

Мүнда  калыптасатын  көпмүшені  көпмүшеге 

көбсйте  білу,  көпм үш ені  көб ейткіш терге 

ж іктей  білу  дағдысы  рационал  өрнектерді 

түрлеидірудіи  тірек  амалыпа  аймалады.  Сон­

ды ктан  барлы к  оқуш ы лар  ш ығару  жолын 

менгеретін  карапайым  есептерді  мүғалім  ал- 

дын  -  ала  тандап  алу  керек.  Ж ака  такырып- 

ты ң  тео р и ясы м ен   тан ы сты ры и ,  бастапкы  

бекіту  жүмысын  жүргдзгеннен  кейін  сынак 

сабактарын  үйымдастыру  кажет.  Сынак  алу 

сабактарынын.  өдісі  әр  түрлі,  блокпсн  беріл- 

ген такырыптардын. мазмүнымен көлеміне бай­

ланысты.

1.Сынақ  сабағында  5-6  жақсы  меңгерген 

окушьшар  такта  алдында  карапайым  есептер 

аркы лы   кебейткіш терге  ж іктеу  тәсілдерін 

көрсетіп,  сүрактарға  жауап  береді.  Содан  сон 

4-6  окушьщан  топтар  күрылып  жаксы  менгер- 

ген  окушыларға  калған  окушылар  сынак  тап- 

сырады.  Мүғалім  жұмыстарын  кадағалап  ба- 

ғыт  беріп  түрады.

Екінші  сынак  -  практика  сабағында  шыға- 

рылатын  есептер  үліілері  карастырылады.

2.Сыкхак  практикум.

Әр  окушыға  паракта  жазылған  тапсырма 

беріледі.  Ол  бір  варианттык.  Окушылар  бір- 

бірінен  көшіруді  кажет  етпейді.

Тапсырмалардан  өз  күштері  жететін  есеп- 

терді  орындайды,  түсіндіреді.

Берілетін  есептер  үлгісі

І.Көбейткіштерге  жіктендер: 

тх-ту;  (2  балл)

6х2-4х*+ Ю

х

4; 

(2балл)

-3^e-2)+7(6f-2); 

(2  балл)

4х*+8х3-2х2; 

(2  балл)

Ъп£-6ггР+\2т$\ 

(2  балл)

2.Ортак  көбейткішті  жакшанын.  сыртына 

шығарындар:

4я>’-8я; 

(3  балл)

-7ab+7b; 

(3  балл)

4 х У -6 х У ; 

(3  балл)

(а+3)2-а(а+3);

 

(3  балл)

9(р+1)+(р+1); 

(3  балл)

3.Көбейткіштерге  жіктендер:

9x7ÿ*-6xly --3х*у2; 

(4  балл) 

ac-3bd+ad-3bc; 

(4  балл) 

16ûA-5ôc-10c2-+-32ûc;  (4  балл)

4.Тендеуді  шешіндер:

х2-х—0; 

(5  балл)

х3+3х2-4х-12=0; 

(5  балл)

(х+2)(2х+4)(2х-ьб)=0; 

(5  балл)

(2х-4)х-(2х“4)2=0; 

(5  балл)

Эр  тапсырмадан  1-2  есептерден  шыгарган- 

да  окушылар  өз  білімдерін  көрсетеді,  балл  жи- 

найды.  Осындай  сабактарда  бағаларын  коте- 

реді.  "3"тен  "4й,  ”4"  тен  "5м-ке.

З.Білімдерін  пысықтап  дамыту  сабактары.

Бүл  сабактарында  сынак  корытындысы  шыга- 

рылып  эр  окушы  есептерді  езі  тандап  жетіс- 

пеген  білімдерін  толықтыралы.  Енді  топтар 

есеп  шығару  кабілеттері  бірыңғай  окушылар- 

дан  күралады.

Қосьгмша  әдебиеттерден  де  есептер  бсріледі. 

Окуш ылардын  сүрактарына  мүғалім  толык 

жауап  береді  жэне  окушылардын  үйден  шы- 

ғарып  келген  есептері  де  тексеріледі.  Енді  ба- 

қылау  жүмысында  жүргізуге  болады.  Бакылау 

жүмысы  бір  вариантты.  Әр  есептің  киынды- 

гына  карай  балы  болады.  "5"  -  деген  бага  21 

ден  55 дейін,  "4”-16 дан  22  ге  дейін,  ”3"-10-нан

16 дейін  балл  жинаган  окз?шы  алады.

Алматы  облысы, 

Кербүлақ ay даны.

40

Сикырлы  сан

Ж.ЖУСУПОВА,

№ 44  жалпы  оілім  беретін  орта  мекгеитіц мүгалімі

Математика  пәнін  түрлендіре  окытуда  не­

месе  сыныптан  тыс  шара  уйымластыруда  пэн 

аралык  байланыстык  манызы  зор.

Мәселен  ертегі  сабакты  өткізу  окушынын 

кызығушылығын  арттырып,  ой-киялын  дамы- 

тады.  Жағымды  кейіпкерлерге  болысуға  тыры- 

сып,  шыгармашылык  шабыты  оянады.  Коркем 

шығармадағы  окиға  мазмүны  негізінде  сабак- 

тын  білімділік,  дамытушылык,  тәрбиелік  мак- 

саттары  жүзеге  асырылыи,  сабакгын  сапалык 

көрсеткіші  жоғары  болады.

Бүл  сыныптан  тыс  шара  ондык  жэне  жай 

белшектерге  амалдар  колдану  такырыптарын 

өткен н ен   кейін  5-  сынып  окуш ы лары ны н 

тендеуді  шешу  біліктіліктерін  жетілдіру  мак- 

сатында  үсынылады.  Ш ара  ертегі  негізінде 

откізілді.

Тақырыбы:  Ондык  жэне  жай  бөлшектерге 

амалдар  колдану.

Б іл ім д іл ік   м аксаты :  О нды к  ж эн е  жай 

белшектерге  амалдар  колдануды  кайталай  оты­

рып.  тендеу  шешу  біліктіліктерін  пысыктау.

Дамытушылык  максаты:  Әрбір  жске  түлға- 

ның  акыл-ойынын  дамуына,  адамгершілікке 

үмтылып,  эдемілікті  сүюге  үйретуге  жэне  шы­

гармашылык  даму  мүмкіндігіне  жағдай  жасау.

Тәрбиелік  максаты:  Окушылардын  матема­

тикалык  мәдениеттілігі  мен  математикалык  іс- 

эрекеттер  аркылы  ерлікке,  киындыкка  тезе 

білуге,  үйымшылдыкка,  енбеккорлыкка  тәрби- 

елеу

Корнекілігі:  Интерактивтік  такта,  ертегініи 

мазмүны  салынған  слаңдтар.  Окушылар  ертегі 

кейіпкерлерінің  бейнесінде  киінді.  Сынып  3 

топка  бөлінеді.

Окытушы  ертегіні  бастап  айтады:  "  Бүрын- 

гы  өткен  заманда  Ержүрек  атты  адам  өмір 

сүріпті.  Онын  Айсүлу,  Күнсүлу  жәнс  Нүрсүлу 

атты  үш  апасы  болыпты.  Әке-  шешесі  кайтыс 

болғаннан  ксйін,  апаларын  Кола,  Күміс  және 

Алтын  хандыктарына  түрмыска  береді.  Жыл 

бойы  жалғыз  түрып,  жалыкканнан  кейін  апа- 

ларына  барып  кайтуға  жолға  шығады.  Жолда 

бір  сүлу  кызбен  кездесіп,  екеуі  бірін-  бірі  үна- 

тады.  Бірак жалғыз көзді Дәу  кызды  ұрлап алып 

кетеді.  Ержүрек  сенімді  әскерлерін  касына 

алып,  кызды  күткаруға  шығады.  Олар  өзенге 

тап  болып,  өтейін  десе  көпірдін. аузында  бетіне 

үш  тендеу  жазылған  үлкен  тас  жатады.

* + 2 ,6 1 5 = 2 2 .6 1 8   (1)  £ + 1 2 ,6 1 9 = 2 5 ,6 2 4   (II) 

у + 2 , 157=25,158  (III).

Егер  тендеуді  дүрыс  шешсе,  тас  аударылып, 

жолды  босатады.  Тендеуді  шешуге  үш  топтан 

бір-бір  окушыдан  үш  окушы  тактаға  шығады.

Бірінш і  топты ң  колбасш ы сы   Ержүрек 

өзінін  тобымен  бірге  есеп  шығарады.  Екінші 

бөлімде  оны  екінші  топтың  колбасшысы  ауыс- 

тырады.

Бірінші  бөлімді  корытындылау.  окушылар­

дын  шапшандығына,  ессптін  дүрыс  шыгары- 

луына  карап  бағаланады.  Эр  топтын  баска 

окушылары  өз тобына өзге топтын есептерінің 

жауаптарын  окытушыға  кәрсеткеннен  кейін 

көмектесе  алады.  Окытушы:  "Олар  мыстан 

кемпірдін  үйшігіне  тап  болганға  дейін  үзак 

жүреді.  Мыстан  кемпір  Дәумен  көптен  жау- 

ласып  жүрген  болатын.  Егер  Ержүректің 

әскерлері  үйшіпнін  сыртында  жазылған  үш 

тендеуді  шешетін болса, оган көмектесетіндігін 

айтады.”  Алғашкы  терт  окушы  орындарына 

отырын,  тактаға  эр  топтан  бір  окушы  және 

бір  топ  басшысымен  торт  окушы  шығады.

* - І у  = 2 у   (I)  ^ - 2 у = 1 у   (II) 

х - з !   = 2 2

-   (III)

1 

J

Екінші  бөлім  корытындьыанады.

Окытушы:  "Мыстан  кемпір  Ержүрекпен 

коштасарда  тендеулердің  түбірін  тауып.  оньт 

дауыстап  айтсам  алыігбайтын  камал  жок" 

дейді.

Кара  карға  оны  естіп  түрып,  Дәуге  жеткі- 

зеді.  Д әу  Е рж үректің  жолын  тосып,  оны 

әскерім ен  бірге  үстап,  жерастына  камап, 

аузына  алты  кілт салады."  Тақтаға жеті  окушы 

шығады.

100*=  13,33  ;  52,4 л = 7 6 4 ,7 3 2-440,9. 

(I) 

8 ,2 х = 5 3 ,3 ; 

3 7 ,3 х = 2 1 11,56-1044,78. 

(II) 

5 А х = 0 .7 0 2 ; 

4 0 ,2 5 л = 7 8 0 ,2547-40,0572. 

(Ill  ) 

Үшінші  бөлім  корытындыланады.  Окыту­

шы:  "  Ержүрек  сикырлы  сандарды,  тендеулер- 

дің түбірлерін айтады.  Жер астының алты кілті

69

аш ылады.  Ә скерлер  Д оудін  0,13* = 1— ;

100

тендеуі  жазылған  какпасының  алдына  келеді. 

Ержүрск  оны  ауызша  шығарып,  сикырлы  сан- 

ды  ягни  тендеудің  түбірін  айтып,  какпаны 

ашады.  Әскерлері  сүлу  кызды  босатып,  сол 

күні  Ержүрек  үйленеді.  Екеуі  бірге  апалары- 

на  барып,  көрісіп,  аман-есен  елдеріне  қайтып, 

үзак,  бакытты  омір  сүреді."

Барлык  бөлім  бойынша  корытынды  шыға- 

рылады,  сабакка  белсене  катыскан  окушылар 

марапатталады.

О рал  қаласы .

41

Окытудың  үш  өлшемді 

әдістемелік  жүйесін  қолдану

Р.ЖУКЕЕВА, 

М.Өтеміеов  атындагы  сауыктыру 

мектеп-интернатыпын  мүғалімі

Өз  іс  - тәжірибемде оқытудын  "Үш  өлшемлі 

әдістемелік  жүйесі"  псдагогикальтқ  технологи- 

ясын  колдану  аркылы  сыныптагы  окушылар­

дын  білім  сапасын  котеруге  болатынын  бай- 

кадым.

Дәетүрлі  окытуда  жазба  жұмыетарында  5-

6  есеппен  шектелгсп  болсак,  технология  бой­

ынша  тапсырмалар  саны  8-10-ға  жетеді.  Үш 

денгейлік  тапсырмаларды  толык  дұрыс  орын- 

дап  шығатын  оқушылар  аныкталып,  кейбіреу- 

лері  шыгармашылык денгейге  өтеді.

Сабак барысында  бір-біріне  көмсктссу  жой- 

ылғанын,  эр  окушы  кабілеті  жеткенінше  оз

бетімсн  жүмыстанатыны  байкалды.  Нашар 

окитын окушылардын жауапкершілігі артып әр 

окушынын  пәнге  деген  кызыгушылығы  арта­

ды.

Сабактың  такырыбы: Аралас сандарды азай­

ту.

Сабақтың  максаттары:

Тәрбиелік:  Алдарына  койған  максаттарына 

жетуге,  өздеріне  сенімді  болуға,  жауалкер- 

шілікке,  өзара  көмек  көрсетуге  тәрбелеу.

Білімділік:  Аралас  сандарды  азайтуды,  на­

турал  саннан  аралас  санды  азайтуды,  аралас 

саннан  натурал  санды  азайтуды  үйрету.

Дамытушылық:  Ойлау,  есте  сактау  кабілет- 

терін,  әз  беттерімен  жүмыстануды  дамыту.

Сабак  жоспары:  І.Үйымдастыру  кезені.

"Kenip"  тапсырмалары.

Тар их и  мәлі меттер

II.Өз  бетімен  жаца  такырыпты  мецгеру.

III.Д енгейлік  тапсырмалар.  Окушыларды 

өткен  такырып  бойынша  багалау  парағы.

Ашык  журнал  үлгісі.  66-69  сабактар

С абакты н  такырыбы:  Ж ай  бөлшектерді 

азайту.

Жай  бөлшектерді  азайту

1-деңгей  (5упай)

2-деңгей  (4 үпай)

3-деңгей 

(3 упай)

Үпайлар

саны

Бзғасы

686

87

88

89

90

91

99

700

01

02

13

19

Равиль

+

+

+

+

+

+

5

3

Нурөп

+

д.

+

+

+

+

+

7

3

Сәулет

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

9

4

Динара

+

+ '

+

+

4

+

т

+

+ 

І

9

4

Қанэғат

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

4

-

12

5

Ақмоншақ

+

+

+

+

+

+

+

+

+

9

4

Артур

+

+

+

4

+

4

5

3

/иъмира

+

+

4

4

+

+

4

4

4

4

f

f

12

5

Қанат

+

+

+

+

+

+

5

3

+

+

+

+

+

+

+

+

і

9

4

№5  Ж ана  такырыпқа  каж стті  пысыктау 

сүрақтары.

1)Бөлшектін  негізгі  касиегі?

2)Болшекті  кыскарту  дегеніміз  не?

3)Бөлімдері  бірдей  бөлшектер  калай  косы- 

лады?

4)Бөлімдері  ор  түрлі  бөлшектерді  косу.

5)Болімдері  бірдей  аралас  сандарды  кос> 

ережесі.

6)Белім дері  бірдей  бөлш ектерді  азайт^ 

ережесі.

7)Бөлімдері  әр  түрлі  бөлшектерді  азайтудь 

түсіндір.

42

"Кім жылаам"

9  ■

  8

=49  :  7 

35  :  7=

= 6 - 7  

6  •  8 -

=30 :  5 

25  :  5=

= 4 - 4  

4 - 6 =

= 15:3 

1 8 :3 =

= 2 6  

2 ' 7 =

Тез  есепте!

1)  Жай  бөлшектерді  салыстыр:

2 

4 

9 

9 

. 3  

, 3  

т   және  -J :  ^   * ә н е ^ ж е н е ^ ;

3 

7 

2 

I

2 -   жәме  2 -  ;  -   және  -

о 

о  

J  

4

2)Амалды  орында:

5 

2 

1 

4  3  5 

_2  , 3  

,3  

. 1

— + — ;  —+ —;  —+ 

3—+ 5 - ;   6 - + 1 - ;

12 

12 

5 

5  4  8 

7 

7 

8 

8

1 - L   1 - 1

9  9 ’  3 

2 '

3)  Бос  орындарды  толыктырып  жаз:

—  =  1— • 

, 1  = 2 -

9 

9 ’  3 

3 ’ 

3 

3 ’

3 = - ;   4 = 3— ;  |+ 0 = 1

7 

0  

9

4)Дұрыс  бөлшектерді  окып,  астын  сызып 

шық:

15  2.  9.  7.  5.  4  4  3

12’  3 ’  4 ’  5 ’  6 ’  9 ’  9*  3 

Тарихи  мәлімсттер.

1.Алғашкы  бөлшек  сызығын  итальян  мате- 

матигі  Фибоначчи  1202  жылы  енгізген.

2.Ежелгі  кытайда  бөлшек  сызығының  op-

1,  1

нына  нүктені  паидаланған  -  -  •

3.Ертедегі  жазулар  бойынша  бөлшектердін

1 

1

мынадай  аттары  бар  -  -  жарты,  — -ширек.

М а т е м а т и к а   -  5

А р а л а с   сан д ар д ы   а з а й т у .

I 

кезен.  Үйымдастыру  кезені  (5-7  мин) 

’’Көпір”  тапсырмалары  (өтіп  кетксн  такы- 

рыптардан  бүгінгі  сабакка  неііз  болагын  тап- 

сырмалар)

Л  

. 

-,  1

1)Үзындығы  4 — м 

ж нтпң  3—  метрін

кесіп  алғанда,  қалған  жіптін  үзындығы  кандай 

бол алы?

7 

1

4 — - 3 — =

ІО 

10 

----------

2 )9 r

4  

r

 

3)7__натурал  санын  бөлшек  бөлігінін бөлімі 

9  болатын  аралас  сан  түріндс  жаз:_________

4)

  ~  жоне  *  бәл ш сктер ін   о ртак  бөлімге 

келтір.

II  кезең  (синептикалық  бөлім  20-25  мин)

Өз  бетімен  жана  такырыпты  меңіеру

1.Вөлімдері  бірдей  аралас  сандарды  косу 

ережесін  есіңе т ү с ір ._______________________

2.Бөлімдері  бірдей  аралас  сандарды  азайту 

ережесін  күрастырып,  айтып  көр.  _________

Мысал:  4 І _ 2 —= ________________________

5 

5

3. Окулы кгіен  жүмыс

Оқулыктан  бөлімдері  әр  түрлі  аралас  сан­

дарды  азайту  ережесін  гауып  окы.

4.

Азайғыштың алымы азайткыштын алымы- 

нан  кіші  болған  жағдайда.

М ысал:8-^»~2“   =

12 

4 

----------------------------------

(окулықтағы мысаллы ү.пі егіп ал)

5.Қыскаша  жазылуын  окулыктан  карап  ал. 

Мысалдағы  айырмашылыкты  түсіндір.

6.Натурал  саннан  аралас  санды  азайту  үшін

(сөйлемді толыктыр)

Мысал: 

~________________________

(оқулыктағы мысалды  үлгі етіп ал)

7.Аралас  саннан  натурал  санды  азайткан-

да

(сойлемді  толыктыр)

5

Мысал:  7— 2  =

6 

 

(окулыктағы мысалды үлгі еііи ал) 

Тапсырмалар  окулык  бойынша  беріледі.

III 

кезен  (кері  байланыс)  нәтижеге  бағыт- 

талған  бөлім.

I 

деңгей  (5  үпай)  "сынактан  өтті",  "3”  деген 

баға.  722-726  ,  728

П  деңгей  (+4  үпай),  барлығы  9  үпай,  "жак- 

сы"  деген  баға.  732,  734,737,  744

III 

денгей  (+3  үпай),  барлығы  12  үпай,  "өте 

жақсы”  деген  баға.  746(2),  748

Ба іы с  Қазакстан  облысы.

43

Сын  түрғысынан  ойлауды  дамыту

Г. АБДУГАЛПАТОВА,

Түркістан  гуманитарлык-техникалык колледжінін 

окьггушысы

Окытудың  жака  технологиясын  пайдалана 

отырып,  окушылардын  білім  сапасын  арттыру 

мүғалімнік  басты  максаттарынын  бірі.  Осы 

максатпен  эр  мұғалім  өз  сабағында  окытудын 

жана  технологиясын  колдана  отырып,  окушы­

лардын  математикага  деген  кызыгушылыгын 

арттырады.  Мен  сабағы м да  окуш ы ларды н 

еркін  ойлау,  есте  сактау  кабілеттерін  дамыту, 

іскерлік  дагдыларын  калыптастыру  максаты- 

мен  жүмыс  істеймін.  Төменде «Интеграл.  Нью­

тон-Лейбниц  формуласы»  такырыбына  өткен 

сабағымнын  жоспарын  үсынып  отырмын.

Сабактьщ  максаты:

І.Оқуш ыларға  интеграл  ұғымын  кенінен 

түсіндіріп,  интеграл  қасиеттерін  пайдаланып, 

декгейлік  тапсырмаларды  орындата  отырып 

жана  білімді  менгерту.

2.Окушылардын  еркін  ойлау,  есте  сактау 

кабілеттерін  дамыту.  іскерлік  дагдаларын 

калыптастыру.

З.Топпен  жүмыс  істеуге.  үйымшылдыкка. 

іскерлікке  тәрбиелеу.

Сабақтың түрі:Сын түрғысынан ойлауды да­

мыту.

Сабактың  көрнекілігі:  Дидактикалык  мате- 

риалдар,  деңгейлік  тапсырмалар,  интерактивті 

такта  (Интерактивті  тактада  слайдпен  сабак 

барысы  көрсетіліп  түрады).

Сабақтың  барысы:  I.  Үйымдастыру  кезені.

Окушыларды  екі  топка  бөліп,  жаңа  сабак- 

тың  түрімен,  онын  максатымен  таныстыру.

ІІ/'Кайталау  -  оку  анасы"(Үй  тапсырмасын 

тексеру).  Кисық  сызыкты  трапециянын  ауда- 

нын аныктау.  №  355,  №   356.

ІП."Ои  қозғау"(Жана  такырыпты түсіндіру).

Жана  тақырып  интерактивгі  гакга  аркылы, 

интеграл  қасиеттері,  интегралдын  түрлері 

ж эн е  Н ью тон  -  Л ей б н и ц   ф орм уласы н ы н  

шығуы  түсіндірілді.

ІУ .”Білімінді  сынап  кер"(Жана  такырыпты 

бекіту).  Жана  такырып  бойынша  №   357.  № 

368,  №  359  жаттыгулары  орындалды.

V /'Б а р   нәрсеге  білім  қолды  ж еткізер " 

(Денгейлік  тапсырмаларды  орындау).

•10м  балл

1.Қосындынын  туындысы  неге  тен?

2.К исы к  сызыкты  трапсиияны н  ауданын 

табу  формуласы.

3.f(x)  =  x  -   cos  x   функциясынын  алғашқы 

функциясын  табыныз.

"20"  балл

1 .f(x )  =  x 3  +  Ъх2  -  9х  ф ун кц и ясы н ы н  

кризистік  нүктелері  бар  ма?

2.f(x) = - ~ функциясы  үшін  F(^-;  3)  нүктесі 

x  

2

аркылы  өтетін  алғашқы  функцияны  табыныз.

3 

.у  =  sinx  j  =  0  ,  x =  0  ,  x  =   я  сызықтары- 

мен  шектелген  фигуранын  ауланын  есептеп 

шығарыңыз.

"30"  балл

1.Алғашкы  функцияларды  табудын  үшінші 

ережесін  атаныз.

2

2.  J \'2 х + 5dx  интегралын  ессптсніз.

-2

3.Көбейтудік  туындысын  есептеу  ережесі- 

мен  таныстырыныз.

УІ/Ъілгенге  маржан"  (Катемен  жұмыс)

1 /   функциясы  [a;  b]  кесіндісінде  үздіксіз 

және  теріс  емес  функция  да,  ал  F  функциясы 

онын осы  кесіндідегі  алгашкы функциясы  бол­

са,  онда  кисык  сызыкты  трапециянын  ауданы 

мына  шамага тен:  S= F (b)  -  F (a) ,  a>b

2.f(x)  функциясы  үшін  алгашкы  функция- 

лардын  жалпы  түрін  F(x)  +  1  формуламен 

келтіреміз.

3.К исы к  сызыкты  трапециянын  ауданын 

іабу  үшін  ең  алдымен  берілген  функциянын 

туындысын  табу  керек.

У11."Мэреге  жет"ойыны.  Бул  ойында  екі 

топка  тізбектей  орындалатын  есептер  беріледі. 

Есепті  катесіз,  дурыс  шешкен  топ  мэреге 

бірінші  жетеді.

УПТ."Білім 

-  вмірге,  өнер  -  барінағаи(Бес 

жолды  өлен.  кұрастыру)

1-топ.  Функция,  есеп,  ойлау  сөздері  аркы­

лы  бес  жол  өлен  күрастыру.

2-топ.  Логика,  кабілет, тапсырма сөздері  ар­

кылы  бес  жол  өлсн.  қүрастыру.

ІХ."Ой  түйіні"(Сабакты  қорыгындылау)

Оқүшының 

зты  

- 

Ж0Н1

Не біпдім?

Не білгім кепеді?

Сурағым

Х.Окушылардың  білімін  бағалау

Сабақтың  жоспары

” 5 ”

" 3 "

Топқа

сипаттама

Б ліміңді сынап к&р

.

Бэр  нәрсеге 5ігім қолды жеткізер

Білгенге маржан

Мөреге жет

Білім  - өмірге. экео  - баошағз

ХІ.Үйге тапсырма беру:  JSä  362,  №  363  жат 

тыгулары  190-бет.

44

Оқушылардың  білімге  деген 

қызығушылықтарын  арттыру

3.ИСКАЛ ИЕВ А,

Абай  атмндагм  орта  мектептін  жогары  санатты 

мүгалімі, Ы.Алтынсарин  төс  белгісінін иегері

Математика  пәнінсн  жүйслі  білім  беру  үшін, 

окушынын білімге деген кызыгушылығын арттыру ке­

рек.  Пэнге деген қызығушылық болғанда ғана, окушы 

еабакка көніл аударып, окып үйрене бастайды. Онын 

білім сапасы артады. Есеп шыгаруда икемділігі калып- 

тасады. Осындай түрғыда үйымдастырылған «Кяадрат 

функциянын касиеттерінін кодданыдуы» такырыбы 

бойынша өткен сабағымды үсынып отырмын.

Сабақтын  такырыбы:  Квадрат  функциянын 

касиеттерінің кодданылуы

Сабактьщ  максаты:  "Окушылардын  теориялык 

білімдерін іс-жүзінде пайдаланып дүрыс шешім кабыл- 

дай білуге дағдылаңдыру.

Білімділігі:  квадрат тендеумен квадрат тенсіздік- 

терді шешу әдістерін жүйелеу.

Тәрбиелігі: Окушылардын пәнге деген кызыгушы­

лыгын арттыру аркылы мақсатқа жетуге баулу.

Кернекілігі.  Мультимедиа, тапсырмаіар салынған 

слайдтар, тест.

Сабақтыц дидактикалық кезеіідері.

I. Үйымдастыру кезені.

Мүғалімнің кіріспс сөзі,  психологиялық тренинг 

аркылы окушыларды білім алуға дайындау.

Квадраттык тендеу түбірлерінін касиеттері.  Виет 

теоремасы

x*  +  p x + q  = 0 

x 2 -  7л' + 10 = 0

дс,  + х2 = - р  

x, + х2 = 7

jc,  - х 2  =   1 0

x,  х2

x,  = 2  ,

Квадрат  теңдеуді  шешуді  коэффициенттерінін 

касиетгерін пайдалану жолдары:

12х2  + 13х + 3 = 0 

х '

  + І З х -f 3-12 = 0

1 

3 

, 

,

Х\ 

~ 

. 

x —

 —

4 *  х  ~ —

9

3 

4

f  3 

il 

Ш еш уі:|-—;-у >   ахг +Ьх + с = 0

С

Егер a+b-c= 0 болса, онда  x.  = 1,  х2 = ~

а

345х2  -  137х -  208 = 0

Шешуі: a+b+c=0 

(345-137-208=0), 

онда

x,  = 1,  *2  =

208

345

f  

2 0 8  

Жауабы: | 

1

1 1х  + 27.x+ 16 = 0

Шешуі: Ь~а+с(\ 1+16=27). онда  х,  =1,  х2  =

Жауабы:

116

11

—;-1

11

Квадрат  тенсіздікті  квадратгык  функциясынын 

графигі аркылы шешу

Аныктама  ах1 +Ьх + с>0,  ах1 + Ьх + с < 0,

ах2 + Ьх + с > 0,  ах2 + Ьх + с < 0  түріндегі  теңсіз- 

діктер квадрат теңсіздіктер деп аталады.

Квадрат теңсіздік парабола одісі немесе интервал- 

дар әлісі аркылы шсшілсді.

I жагдай  I) а > 0  жоне  D > 0

Бұл  жағдайда  квадрат  үшмүшенің х, және  x2 екі 

накты түбірі болады. Яғни, у =ах2+ Ьх + с квадраттык 

функциянын  графигі  абцисса  осьін  х,  жэне  х2 

нүктелерінде қияды, парабола тармактары жоғары ба: 

ғытталған. Нактылық үшін x,  > х2  деп алайык.

Графиктен,  егер  х<х,  болганда, 

ûx

2+Z>

x

+

c

>0

x, < x < х2 жене болганда,  ах2 + Ьх + с > 0 екенін көріп 

отырамыч.

2)а <0  жэне  D >0

Бұл жагдайдын  1) иунктен айырмашылығы - пара­

бола тармактарынын томен багытталганында. Демек,

x < x,  жене  х > х2  болганда,  у = ах2 +Ьх +с  жэне

x,  < x < х2 болганда,  ах2 +Ьх + с> 0  орындалады.

Сонымен,  квадрат үшмүшенің екі  накты жэне эр 

түрлі  x,  мен  х2  ( х2  > x, )  түбірлері  болса,  онда

( x, ;х, ) аралығына тиісті емес х - тін мәндерінде квад­

рат үшмүшснің танбасы бірінші коэффициенттің тан- 

басымен  бірдей;  (x t;x2)  аралығына  тиісті  x  -  тін 

мәндерінде  квадрат  үшмүшенің  танбасы  бірінші 

коэффициентгі ң танбасы на карама - карсы.

II жағдаіі.  1) а > 0  және  D = О

Бүл жағдайда квадрат үшмүшенін екі бірдей түбірі

бар және  Х)  = x,  = 

у  = а х 7  + Ьх + с  функциясы-

2 а

нын  графигі  абсцисса осін  х = ——  нүкгесінде  жа-

2 а

найды жэне Ох осінсн жогары орналаскан. Сондык­

тан  ах2+Ьх + с> 0  тенсіздігі х-тін  х - - —   мэнінен

2 а

баска  кез  көлген  мәнінде  орындалады. 

Ал

ах~ +Ьх + с < 0  тенсіздігінін шешімі болмайды.

2)  а <0  жэне  D = 0

Бұл  жағдайда  у = ах2 + Ьх + с  функциясынын

графигі абсцисса осін  x = 

нүктесінде жанайды,

^  

- к

Егеря-b+c=0 немесе Ь=а+с, онда  x,  -  I,  х,  - — , 

бірак  Ох  осінен  томен  орналаскан.  Сондыктан

45

ax2 + bx^c < 0 

тенсіздігі  x  -  тін  ax2+bx + c< О 

мәнінен  баска  кез  келген  мәнінде  орындалады.  Ал

ах2 + bx -  с >0  теңсіздігінін шешімі болмайды. 

Сонымен,  квадрат  үшмүшенің  түбірлері  накты

жэне  өзара  тен  болса  ( х,  = х2 = —— )  онда 

jc

 

-  тін

2 а

кез келген  х ^ _.А_  мәнінде квадрат үшмүшенің тан-

2 а

басы бірінші коэффициент к танбасымен бірдей.

Ш жагдай.  а > 0  жэне  D < О

Бүл жағдайда квадрат үшмүшенін нақты түбірлері

жок жэне  у = ах1 + Ьх + с  функциясынын графигі Ох 

осінен  жоғары  орналаскан,  яғни  абсцисса  осімен

киылыспайды. Сондыктан  ах7 ~Ьх + с> 0 тснсіздігі х-

тін кез келген мәнінде орындалады, ал  ах2 + Ьх + с < О 

тенсіздігінін шешімі болмайды,

2) а < 0  жэне  ЕК О

Бүл  жагдайда да  квадрат  үшмүшенің түбірі  жок,

бірак  y - a x 2+bx + c  функциясынын  графигі  Ox 

осінен томен орналаскан. абсцисса осімен киьшыспай­

ды.

Демек,  ах2 + Ьх+с < 0  тенсіздігі х  тін ке:з келген

мөнінде орындалады, ал  ах2 + £х+с>0тецсіздігінін 

шешімі болмайды.

Сонымен,  квадрат  үшмүшенін  накты  түбірлері

болмаса, онда х - тін кез келген мэнінде  ах2 + Ьх + с 

квадрат үшмүшесінің танбасы бірінші коэффиииент- 

тін танбасымен  бірдей,  яғни  а >0  болганда,  х - тін 

кез  келген  мэнінде  квадрат  үшмүшенін  мэні  он,  ал 

а 

< 0  болғанда,  х  -  тің  кез  келген  мәнінде  квадрат 

үшмүшенің мэні теріс.

1-мысал.  2х2 -  5х -  3 > 0  теңсіздігін шешейік. 

Шешуі.  Теңсіздікті  шешу  үшін  бірінші  коэффи­

циент пен дискриминанггы аныктаймыз. а = 2 жэне 

D = 49 демек, бүл а >- 0  жэн^ D> 0  жағдайына келеді. 

Енді квадрат үшмүшенін түбірлерін есептейік. Ол

үиіін 

2х2- 5 х - 3  = 0  теңдеуін  шешеміз.  Сонла 

= - ~   жэне  х:  =3  шыгады.  у = 2х2- 5 х - 3   функ­

циясынын  графигі  болатын  парабола  Ox  осін  - у

жэне  3  нүктелерінле  киялы,  ал  тармактары  жоғары 

бағытгалған, өйткені 

а = 

2 > 0 .

Сопда I жагдайдын түжырымына сәйкес

2х2 - 5 х - 3  = 0> 0  тснсіадігініншешімі  (-оо;--)

2

және  x > 3  аралыктарына  тиісті  кез  келген  х саны 

болады.

Жауабы: (-со;— )  жэне  (3;+оо).

2-мысал.  - x 2 + Х-1 >0 тенсіздігін шешейік. 

Шешуі:  Квадрат  үшмушенің  берілуі  бойынша

а ^ 1  жэне 

D 

= -3  яғни  a < 0  жэне  Z) < 0 •  Демек,

III  жағдайда сәйкес х-тің кез келген мәнінде квадрат 

үшмүшенін танбасы бірінші коэффициентгін танба­

сымен  бірдей  болғандыктан  y -  - х : + x - 1  квадраі 

үшмүшесіпіц мәні  геріс болады.

Сондыктан  - x 2 -г x -1 > 0  теңсіздігі х-тің ешкан- 

дай мэнінде орындалмайды.

Жауабы:  Шешімі жок.

Бекітү

- 

4

ас

Генсі зд і к т е р " ^ -« ^

D>

 0

О и

о

D< 

0

ах2

  -г 

Ьх

 

+ с > 

0 

а>

 0

ах2

  + 

Ьх

 

+ 

с

 

> 

0 

а<

 0

ax2 

+Ьх+с<

 0 

я > 0

ax2 +bx + c< 

0 

а

 

<0

Атырау  облысы. 

Қүрманғазы  ауданы

С андар  сөйлесе

Ресми  дерек  көздерінің  мәліметі  бойынша,  1994  жылы  интернетке  3  миллион  адам  қосылса,  1998  жыль 

оны  100  миллион  адам  пайдалаиатып  болған,  бүл  ораида  ғаламдык,  желіні  пайдаланушылар  саны  әрбір  100  күі 

сайын  екі  есе  артып  отырған.  Салыстыру  үшін  мынадай  деректер  келтіріледі:  50  миллион  адамды  ңамту  уши 

радиога  38  жыл,  телевизияға  13  жыл  уа^ыт  керек  болыпты.  Кдзаңстанда  интернет  желілерін  пайдаланушь 

адамдардьщ  саны  2005  жылы  40 0  мын  болса,  2010  жылы  4  миллионға  жеткен.  Барлың  веб-сайттардың  8( 

пайызға  жуығы  ағьілшык  тілін  ңолданады,  ал  әлемдегі  ағылшын  тілінде  сөйлейтін  адамдардьің  саны  40  пайызғ. 

да  жетпейді.

46

«Квадрат  тендеулер»  тарауын 

кайталау

Ж .ЕЛ ЕУ С І30В А ,

№3  орта  мсктсптін  мүгалімі

Окуш ылардын  күндслікті  сабакта  алған 

білімі  мен  іскерліктерін  калыптастыруда  кай­

талау  сабактарынын  берері  мол.  Кайталау  са- 

бактары  оқу  процесіне  кажетті  элементтердін 

бірі.  Кайталау аркылы окушы  алған  біліміндегі 

олкылыктардың  орныны  толтырса,  мүғалім 

окушылардын  білім денгейін  аныктайды.  Кай­

талау  сабактары  окушылардын  логнкалык  ой­

лау  кабілеттерін  дамытуға,  олардын  сабакка 

деген  жауапкершілігінің  калыптасуына  жағ- 

дай  жасайды.

Сабақтың  такырыбы:  "Квадрат  тендеулерді 

кайталау"

Сабактын білімділік  максаты:  "Квадрат тен- 

деулер"  тарауын  кайталау  ж ене  пысыктау. 

Окушылардын  квадрат  тендеулерді  және  оған 

келтіретін  тендеулерді  шешу  дағдыларын 

жетілдіру.

Дамытушылық  максаты:  Окушылардын  ой 

өрісін  кенейту,  математикалык  жэне  логика- 

лык  ойлау  кабілетін  дамыту.

Тәрбиелік  максагы:  Окушыларды  ұйым- 

шылдыкка,  ұкыптылыкка, дәлдікке  және  өзіп- 

өзі  баскаруға  үйрету.

Сабактың  көрнекілігі:  Таблицалар,  крос- 

ворд,  тест  есептері,  карточкалар,  интерактивті 

және  магниттік  такталар.

Сабақтың  әдісі:  ауызша,  көрнекілік.  прак- 

тикалык,  оз  бетімен  жұмыс*.

Сабақтың  типі:  Білім-білік  дағдыны  калып­

тастыру.

Сабактың  түрі:  Дәстүрлі  емес  сабак

Сабақтың  барысы:  1.  Ұйымдастыру  кезені. 

Окушылардын  сабакка  дайындығын,  катысу- 

ын  тексеру.  Сынып  окушыларын  топка  бөліп 

отырғызу.  Эр  топка  "Алгырлар",  "Тапкыр- 

л а р ",  "О йш ы лдар"  деп  ат  беріп,  эр   топ 

жетекшілерін  сайлау.  Ton  жетекшілері  баға- 

лау  парағына  өз  тобындағы  окушыларды  ба- 

ғалап  отырады.

2.Үй  тапсырмасын  тексеру.

Эр  топ  жетекшісі  өз  тобындағы  окушылар­

дын  үй  тапсырмасын  тексереді.

3.Білімді  жан-жакты  тексеру  кезеңі.  Квад­

рат  тендеулерді  шығара  отырып,  осы  отырган 

катар  бойы нш а  3  топка  белін іп   сайы ска 

түсеміз.

I  топ  -  ”  Алғырлар”  тобы. 

il  топ  -  "Ойшылдар"  тобы

III  топ  -  "Тапкырлар  ”  тобы

4.Әділказы  алкасы  сайланып  алынады,  не­

месе  эр  топтын  жинаған  үпайы  эр  сайысган 

сон  ілінген  плакатка  жазылып  отырады.

Сайыстың  бірінші  бөлімі  "Танымдык"  сайыс. 

"Мен саган  -  сен маган" ойыны.

Бүгінгі  кун  сайыс та,

Сен  ешкЫнен  қаіыспа.

Біліміңді  көрсетер,

Сурақтарга  жауап  бер  -  дегендей  сыртында 

алатын  үпайы  жазылған  нөмерленген  сұрак- 

тарга  жауап  береді.

1.Квадрат  тендеудін  аныктамасын  айт.

(3  үпай)

2.Толымсыз  квадрат  тендеу  деген  не?

(3  үпай)

3.Кандай  тсндеуді  кслтірілген  квадрат  тен­

деу  деп атайды? 

(3 үпай)

4 .Квадрат  тендеудін  канша  түбірі  болуы 

мүмкін? 

(4 үпай)

З.Виет теоремасын  айтып бер. 

(4 үпай)

6.Виет  теоремасына  кері  теореманы  айтып 

бер. 

(4 үпай)

7.Биквадрат  тендеу  деген  не  ж эне  калай 

шешетінін айтып бер? 

(5  ұпай)

8.Толымсыз  квадрат  тендеудін  эр  түрінін 

канша түбірлері болады? 

(5үпай)

9.Бөлшек  роиионал  тендеуді  калай  шеше- 

тінін айтып бер? 

(5 үпай)

Үпай  саны  анықталып,  плакатка  эр  топтын 

түсына  үпай  саны  жазыладьт.

Сайысгын  II  бөлімі  "Біліктілік"  сайысы. 

Эстофеталык  жарыс  "Кім  жылдам?"  ойыны 

Лайықтап жазылган  упаіһары,

Квадрат  теңдеу бар  онда тагы  - 

Тубірлерін  пюбарсың  қателеспей,

Жетерлік  болса  егер  быт  жагы  -  деп  мунда 

интерактивгі  тактада  сыртына  алатын  үпайы 

жазылган  есептер  шыгарылады.

40

20

30

30

40

20

20

30

40

1.Тендеуді  шеш:  2х2 -  Зх2  -Зл* -2  = 0  20  үпай.

2.Тендеуді  шеш:  х4 -  7х2  +12 =  О 

20 үпай

3.Тендеуді  шешпей  есепте:

X1 -Зх+4 =  0 

20  ұпай.

a) xf + х2

2  = ? 

б) \   \  = ?  40 үпай

X , 

х 3

4.x2  -10х  +р  =0  тендеуінін  түбірлерінің  ай- 

ырмасы  6  ға  тен  болганда  р-нін  мәнін  тап.  (30 

үпай)

36 

3

5 -^ Т ” 12х -  — » 12 = Отендеуін  шеш.  30  үпай.

47