Аннотация. В статье рассматриваются некоторые проблемы преподования английскому  языку в вузе

алған білімін, білігін жетілдіру және тереңдету; шетел тілін күнделікті сӛйлесу 

барысында  және  кәсіптік  қарым-қатынаста  қолдана  білу  деңгейін  дамыту; 

лексикадан: кәсіптік, жалпығылыми, күнделікті қолданатын лексикалық қорды 

меңгеру-5000 лексикалық бірліктен кем болмауы тиіс; грамматикадан: ғылыми 

стильді  оның  ауызша  және  жазбаша  формаларын  есепке  ала  отырып  меңгеру; 

етістіктің  формалары  және  олардың  оралымдары,  салалас  құрмалас  және 

сабақтас  құрмалас  сӛйлемдер,  шартты  сӛйлемдер,  шақтар  сабақтастығы; 

сӛйлеуден:  кәсіптік  деңгейіне  байланысты  сан  құбылған  ситуациядағы, 

қоғамдық-саяси мәндегі ауызша тілді- диалог пен монологты меңгеру; жазудан: 

реферат,  аннотация,  тезис,  баяндама,  резюме  жазу  дағдысын  жетілдіру; 

аудармадан: екі тілді терминдік, түсіндірмелі сӛздікпен жұмыс істей білу және 

екі тілде ауызша, жазбаша аудару дағдыларын жетілдіру делінген.  

     Ал  «Қазақстан  Республикасының  2015  жылға  дейін  шетел  тілдері  білімін 

дамыту  концепциясында»  магистранттардың  шетел  тілін  меңгеру  деңгейіне 

қойылатын  талаптар  одан  да  жоғары  [2,  13  б.].  Концепцияда  жоғары  оқу 

орындарында  тілдік  емес  мамандықтар    магистранттарына  шетел  тілін  оқыту 

Еуропалық  стандарты  деңгейінің  С1  талаптарына  сәйкес  келу  керек  делінген. 

Еуропалық  стандарттың  С1  деңгейі  әлеуметтік  және  кәсіби  мағынадағы 

ауызша, жазбаша қарым-қатынас жасауда ӛз пікірін дамыта білу шеберліктерін; 

прагматикалық мазмұндағы мәтін жасай білу (e-mail, факс, эссе, веб-сайт үшін 

мәтін);  түпнұсқадағы  публицистикалық,  кӛркем  мәтіндерін  оқып,  түсіну  және 

кез-келген  деңгейдегі  теле-,  радиобағдарламаларды  түсіне  білу  шеберліктерін 

қарастырады. 

Магистратурада 

шетел 

тілінің 

деңгейлік 

дайындығы 

магистранттың таңдаған бағытына байланысты: профильді тереңдетілген және 

ғылыми-зерттеу.  Профильді  бағыттағы  магистратурада  шетел  тілін  оқытудың 

міндеті-  кәсіби  бағыттағы  нақты    мамандыққа  сәйкес  ауызша  және  жазбаша 

қатынасты жүзеге асыру үшін арнайы мақсатпен ілгері деңгейді меңгеру болып 

табылады.  (LSP)  Ғылыми-зерттеу  бағытындағы  магистратурада  шетел  тілін 

оқытудың  міндеті  -  шетел  тілін  кәсіби  бағытта  меңгеруді  (LSP)  жалғастыру 

және академиялық мақсаттар үшін шетел тілінің жоғары деңгейін меңгеру. Бұл 

деңгей мамандықтың ғылыми аппараты материалдарымен еркін жұмыс істеуге, 

ғылыми-ақпараттық базаны кеңейтуге, ғылыми ақпарат пен аргументацияларды 

интерпретациялау  шеберліктерін  меңгеруге  мүмкіндік  береді  де,  халықаралық 

деңгейдегі  пікірталастар,  ғылыми  конференциялар  мен  форумдарда  еркін  ой 

бӛлісуді  қамтамасыз  етеді  делінген.    Әрине,  қойылған  талаптар  ӛте  орынды. 

Бірақ,  бұл  сала  елімізде  жаңа  дамып  келе  жатқан  білім  саласы  болғандықтан, 

тілдік  емес  мамандықтар  магистранттарына  арналған  ағылшын  тілінен  типтік 

бағдарлама, оқу құралдары жоқ.  

   «Жоғары оқу орнынан кейінгі кәсіби оқу бағдарламаларын  жүзеге асыратын 

білім  мекемелеріне  қабылдаудың  типтік  ережелеріне»  сәйкес  магистрант 

ағылшын тілінен 3 кредит жинауы шарт [3,4б.].  Жалпы 45 аудиториялық сағат, 

МОӚЖ үшін 22,5 сағат ӛтуі тиіс. 

    Сан-Франциско  университетінің  ағылшын  тілі  профессоры  Сандра  Маккей 

ағылшын  тілін  оқытуда  батыс  мәдениетінің  әсері  мен  ағылшын  тілін  оқытуда 

мәдениет  тақырыбының  рӛліне  тоқтап,  зерттеген.  [4,  13-14б.].  Сандра  Маккей 

кӛптеген  тіл  оқытушылары  ағылшын  тілін  оқытуда  мәдениет  компоненттерін 

енгізуді  қолдайды  дейді.    Адаскоу,  Бриттен  және  Фахси  тіл  оқытудың  

мәдениеттік  компоненті  ретінде  келесі  аргументтерді  келтірген:  тілді 

оқытудағы мәдениет компоненті тіл үйренушінің жалпы халықаралық түсінігін 

және  ӛз  елінің  мәдениетін  терең  түсінуге,  тілге  қызығушылығын  арттырады 

дейді. Сандра Маккейдің зерттеулерінде, Продромоу, керісінше ағылшын тілін 

оқытудың  мәдениет  мазмұны  жӛнінде  басқаша  пікір  айтады.  Продромоу  ӛз 

пікірін  Грекия  студенттерімен  ӛткізген  зерттеулерге  негіздейді.  Ол  ӛз 

зерттеулерінде ағылшын тілі сабағының тақырыбы, мазмұны жайлы сауалнама 

жүргізгін.  Негізінен  басты  таңдау  ағылшын  тілі,  ғылым  және  қоғам 

тақырыптарына түскен. Мәдениет мазмұны туралы пікір  аралас болып келеді. 

Продромоудың  зерттеуінше,  ағылшын  тілін  үйренушілердің  60%-ы  ағылшын 

елі  мен  ұйымдары  туралы  оқығысы  келетіндігін,  тек  15  %-ы  Америка  мен 

Грекия  елдері  ӛмірі  мен  жағдайы  жайлы  оқығысы  келетіндігін  айтқан. 

Продромоудың пікірінше, студенттердің Британ елі мен оның жағдайы жайлы 

оқығысы  келетіндігінің  себебі,  ол  материалдарды  қамтитын  Кембридж 

емтиханын сәтті тапсыру үшін дейді. 

   Басқа  бірқатар  әдіскерлер  ағылшын  тілін  оқыту  мазмұнына  мәдениет 

компонентін, оның ішінде жергілікті мәдениетке қатысты материалдарды енгізу 

қажет  деп  есептейді.  Мысалы,  Сандра  Маккейдің  айтуынша,  Морокко 

студенттерімен  жүргізілген  зерттемелер  нәтижесінде  Адаскоу,  Бриттен  және 

Фахси  ағылшын  тілін  оқыту  материалына  мәдениет,  оның  ішінде  Батыс 

мәдениетін енгізу студенттердің қызығушылығын ояту тәсілі емес деп ойлайды. 

Аталған  авторлардың  Морокко  оқытушыларымен  жүргізген  сауалдарына 

сәйкес, ағылшын тілін оқыту мазмұнына Батыс мәдениетін, оны салыстырулар 

студенттердің  ӛз ұлтының  мәдениетіне  қанағаттанбаушылық  сезімін  туғызады 

дейді.  Оқытушылар  оған  қоса,  Марокконың  алдыңғы  буын  ӛкілдері  ағылшын 

тілді  әлеуметтік  контекстерде  кездесетін  кейбір  мінез-құлық  үлгілерін  ӛз 

елдерінің соңғы буын ӛкілдері кӛрмегенін қалайды. Сонымен, оқытушылардың 

пікірінше, жалпы студенттерді ағылшынша сӛйлейтін елдер туралы контекстен 

гӛрі  ӛздерінің  ӛміріне  қатысты  ұсынылған  мәтіндерге  кӛбірек  қызығушылық 

танытады дейді. 

    Чилидің  Білім  министрлігі  студенттерге  ӛз  елі  мен  мәдениетін  оқыту 

олардың  ағылшын  тілін  оқуға  қызығушылықтарын  әлдеқайда  кӛп  арттырады 

деп  шешкен.  Солайша,  министрлік  ағылшын  тілін  оқитын  студенттер  үшін 

бірнеше  оқулықтар  жүйесін  құрастырған.  Ағылшын  тілін  оқыту  материалына 

Батыс мәдениеті тақырыбын енгізуге Сузуки Такао үзілді-кесілді қарсы болған. 

Сузуки  Такао  ағылшын  тілін  Батыс  мәдениетінсіз-ақ  үйренудің  бірнеше 

себептерін  ұсынған.  Біріншіден,  Сузукидің  пікірінше,  Жапония  халықаралық 

бірлік  ретінде  Батыс  мәдениетін  оқитындай  ешқандай  қажеттілік  туындап 

тұрған  жоқ;  екіншіден,  Сузуки  Такао    баспалап  еніп  жатқан,  оның  ішінде 

ағылшын тілі арқылы, Батыс мәдениетіне қарсы күресуіміз керек дейді.  

   Сандра Маккейдің пікірінше, кейбір елдердің білімдегі кӛшбасшылары Батыс 

мәдениетін енгізу-енгізбеу туралы пікір айтып жатқанда, кӛптеген оқулықтарға 

Батыс кейіпкерлері мен құндылықтары еніп кеткен. Л. Смитт бұдан 30-40 жыл 

бұрын,  ағылшын  тілі  халықаралық  тіл  деңгейіне  жеткен  кезде,  ағылшын  тілі 

ағылшын елдерінің мәдениетін насихаттаушы емес, керісінше, халықаралық тіл 

ретінде,  оның  мақсаты  ағылшын  тілі  үйретіліп  жатқан  елдің  мәдениетін, 

тарихын  басқаларға  жеткізу,  сонда  ғана  тіл  анық  халықаралық  тіл  деңгейіне 

жетеді  деп  пікір  айтқан.  Сандра  Маккейдің  пайымдауынша,  қазіргі  уақытта 

ағылшын тілі мұндай қызмет атқарып отырған жоқ, керісінше ағылшын тілінде 

сӛйлеуші  елдердің  мәдениетін  насихаттаушы  ретінде  рӛл  атқарып  отыр.  

Біріншіден,  кейіпкерлердің барлығы  ағылшын  тілінде  сӛйлеуші  елдердің  ӛкілі 

болып  келеді;  екіншіден,  Батыс  кейіпкерлерін,  оның  мәдениетін  оқу 

материалында қолдану міндеттілік ретінде қабылданады.  

   Жоғарыдағы авторлардың пікірлерін қорыта келе, Қазақстанда да үйретілетін 

шет  тілі  елінің  мәдениеті  (Англия  мен  Америка  елдерінің),  тарихы,  салт-

дәстүрлері, қалалары мен даласы туралы оқыту мектеп қабырғасынан басталып, 

бакалавриат, магистратурада да жалғасып жатады. Үйретілетін шет тілі туралы 

толыққанды тақырыптар жүйесі мектеп бағдарламасына, оған қоса жоғары оқу 

орындарының  тілдік  емес  мамандықтарына  арналған  типтік  бағдарламаға  да 

енгізілген.  Орта  мектептен  ағылшын  тілі  пәнінен  орташа  деңгеймен  келген 

бірінші курс студенті, Англия мен Америка елдері жайлы ӛте жақсы ақпаратты 

меңгерген  болып  келеді.  Лондон  қаласы,  королеваның үй-жайы,  Америкадағы 

Бостандық  ескерткіші  т.б.  құндылықтар  жайлы  ақпаратты  Қазақстан 

қалаларының  құндылықтарынан  жақсы  біліп  келеді.  Совет  дәуірі 

оқулықтарының мәтіндері арнайы идеялогиялық орталықтар тексеруінен ӛткен, 

сол  уақыттың  жастарына  дұрыс  тәрбие,  бағыт  беру  мақсатындағы  мәтіндерге 

толы болды. 

   Елімізде  ағылшын  тілін  оқу  дегеніміз  сол  тіл  елдері  жайлы  оқу  деп 

қабылданады.  Әрине,  үйретілетін  шет  тілінің  елі  туралы  материал  елтану 

мақсатында бағдарламаға енгізілуі керек, бірақ сол тіл арқылы сол елді толық  

жарнамалаудың  қажеті  жоқ.    Студенттер  оқулық  материалдарынан  тек 

ағылшын тілі елдерінің кейіпкерлерін кездестіріп машықтанғандықтары сонша, 

кейде ӛзіміз құрастырған оқу материалдарынан қазақша адам есімін кездестірсе 

біртүрлі  ерсі  қабылдайды.  Білімді  адам  -  дегеніміз  ең  бірінші  ӛз  тілін,  салт- 

дәстүрін  қадір тұтатын, одан кейін жоғары білімді, бірнеше шет тілдерін жақсы 

меңгерген білікті маман. «Қазақстан Республикасының Білім туралы Заңында» 

білім  жүйесінің  маңызды  міндеттерінің  бірі:  азаматтық  пен  патриотизмге 

тәрбиелеу,  Отанына  сүйіспеншілік,  мемлекеттік  рәміздерге  құрмет,  ұлттық 

дәстүрді қадірлеу деп кӛрсетілген [5, 24б.]. Жоғары оқу орындарында ағылшын 

тілі басқа мамандықтар бойынша оқытылатын пәндермен қатар  студенттердің 

практикалық 

дағдыларын 

арттыруға, 

этикалық 

тәртіп 

нормаларын 

қалыптастыруға ықпал етеді. 

  Ағылшын  тілін  тілдік  емес  жоғары  оқу  орындарында  меңгерудің  тиімді 

жолдарының  бірі  –  ағылшын  тілінің  оқу  материалының  жүйелі 

ұйымдастырылуы.  Жоғарыда  айтылып  кеткендей,  соңғы  уақыттарда  шетелдік 

оқулықтар ӛте кӛп қолданылады. Шетелдік оқулықтардың мазмұны сол оқулық 

жасалған  елдің  тұрмыс-тіршілігі,  тынысы,  саясаты,  мәдениеті  негізінде 

құрастырылған.  Оқулық  арқылы  сол  елдің  санасы,  ойы-пікірі,  мәдениеті 

жарнамаланады.  Ағылшын  тілі  оқулықтарын  ӛз  еліміздің  мәдениеті,  тұрмыс-

тіршілігі,  ұлылары  мен  құндылықтарына,  ұлттық  компоненттерге  негіздеп 

құрау-  біріншіден,  студенттің  мақтаныш  сезімін;  екіншіден  оқулық  мазмұны 

арқылы  студенттің  патриоттық  сезімін  қалыптастырады;  үшіншіден,  оқу-

танымдық  қоры  молаяды,  ӛзіне  жақын  тақырып  болғандықтан  тілге 

қызығушылығы арта отырып, студент материалмен  шығармашылық тұрғыдан 

жұмыс істейді.  

  Бұл  студенттердің  ағылшын  тілі  сабақтарында  белсенді  жұмыс  істеуінің 

нәтижесінде  жүйелі  және  әрекетті  білім  мен  дағдыларды  игеруі.  Оқытудың 

озық тәжірибесі кӛрсеткендей, ағылшын тілінің оқу ақпаратын тиімді меңгеру 

есте сақтау мен ойлаудың белсенділігін талап етеді. Жоғары оқу орындарында 

тілдік  емес  мамандықтарға  ағылшын  тілін  оқыту  процесін  оқытушы  және 

студент, олардың біріге жұмыс жасауы, оқытушының оқу ақпаратын «құюуы», 

студенттердің  қабылдауы  мен  түрлі  дидактикалық    тапсырмаларды  шешуде 

қолдануы  деп  кӛрсетуге  болады.  Бұл  процесте  оқу  материалының 

маңыздылығы  ғана  емес,  сонымен  қатар  студенттердің  керекті,  әрі  пайдалы 

ақпаратты  ала  білуі  маңызды  болмақ.  Оқу  материалын  меңгеру  студенттердің 

тұрақты интелектуалдық дамуына әсер етеді.

  

   

Міне,  осыған  байланысты  жоғары  оқу  орындарында  ағылшын  тілін  оқытуда 

ең 

бірінші 

кезекте, 

студенттің 

методологиялық, 

интеллектуалды, 

шығармашылық, патриоттық мәдениетін қалыптастыру қажеттілігі туындайды. 

Айтылған  мәселелерге  байланысты  ағылшын  тілі  пәні  бойынша  «Қазақ  тілі 

және  әдебиеті»,    «Орыс  тілі  және  әдебиеті»,  «Филология»  мамандықтарының 

магистранттарына  арналған  кӛмекші  оқу  құралы  құрастырылды.  Құралдың 

құрылымына  15  сабақ  енгізілген.    Құралда  магистранттардың  мамандыққа 

сәйкес  сӛз  қорын  толықтырып,  монологты  сӛйлеу  шеберліктерін  дамыту, 

ағылшын  тілін  практикалық  жағынан  қолдана  білу  дағдыларын  қалыптастыру 

кӛзделген.  Әр  сабақта  мәтінмен  қоса,  мәтінді  жүйелендіру  жаттығулары, 

қысқаша  грамматикалық  түсіндірмелер  мен  жаттығулар,  магистранттардың 

сыни  ойлау,  ой  түйіндеу  қабілеттерін  дамытатын  ізденімпаздық  жаттығулар, 

фразалық  етістіктер,  тұрақты  сӛз  тіркестері  берілген.  Тӛменде  кӛмекші  оқу 

құралынан  1  сабақ  материалынан  үзінді  ұсынылып  отыр.  Сабақ  тӛрт  бӛліктен 

тұрады: 1. Focus on the Topic 2. Focus on Reading 3. Focus on Vocabulary 4. Focus 

on Writing 

Unit 1 

Look deep into your soul  

 

1. Focus on the Topic 

Predicting  

1. Can you name outstanding personalities of Kazakh people? What are they famous 

for?   

2. Name their works. If it is a poet read one of his poems in Kazakh.   

 

3.  Which  three  words  best  describe  the  famous  person:  great,  well-known,  simple, 

human, inventive, creative, talented?   

 

 

 

 

4. What kind of person can be an outstanding person in the world? 

 

 

 

Vocabulary for Comprehension 

 

 

 

 

 

 

Read the words and their definitions. Then read the paragraph that describes theland 

of Shyngystau. Complete the paragraph with the correct forms of the vocabulary 

words. 

inspiration: a sudden brilliant idea   

 

 

 

 

 

 

 

to inspire: to fill with or instill a certain feeling 

to come across: find or meet by chance 

 

 

 

 

 

 

lullaby (pl. -bies): a soothing song sung to put a child to sleep  

 

 

faithful: loyal, trustworthy, conscientious, true to the facts, accurate   

 

to enchant: to put under a magic spell 

 

 

 

 

 

 

nooks: a secluded place or corner, a recess   

 

 

kith and kin:  

one‟s friends and relatives 

 

 

 

 

 

 

to revere: to feel deep respect or religious veneration for smb.; revered adj.  

 

to endow: to provide with a power or ability or quality    

 

 

vernacular: the language of a country or district   

 

 

 

to dedicate to: to devote to a sacred person or use; to devote one‟s time and    

energy  to a  special purpose;   

 

 

 

 

 

     There are highly (1) _____ national shrines in the history of each people. Among 

those are the  places which bore witness to great talents‟ birth, formation, maturity. 

Such are Mikhailovskoe and Yasnaya Polyana for the Russians, Weimar for the 

Germans, Florence for the Italians and Stratford-on- Avon for the Englishmen. With 

the Kazakh such a place of worship is Shyngystau, the birthplace of geniuses of the 

Kazakh literature- Abai, Shakarim, Mukhtar Auezov. These people (2) were____ 

with great talents. The beautiful, striking nature of Shingystau with the abundance of 

flora and fauna (3) ____ three men of letters of the world rank,  which in itself is so 

rare a thing in the history of mankind. In the history of our thought and literature 

Abai takes as outstanding a place as the peak of Khan-Tengri. 

Abai‟s grandmother Zere and mother Ulzhan, used to sing  (4) _____over Abai‟s 

besik . Abai‟s father  a powerful biy was concerned with the welfare of his (5)____. 

At  present  Araltobe,  the  cradle  of  Kazakh  poetry,  bears  the  name  Aigerim,  Abai‟s 

love,  who  was  born  and  buried  here.  Abai  (6)____  Aigerim    heartfelt  lyrical  lines. 

New melodies and new words, composed by Abai carried by the wind to the remotest  

(7) ____of the great steppe  (8)____  all  the Arka universe. He adopted some of his 

own lyric poetry to music and employed the Kazakh (9)____for the expression of the 

progressive aspects of the literatures of the East and the West.  

 

2. Focus on Reading 

 

Reading theme: “Look deep into your soul …” 

 What  can  you  say  about  the  title  of  the  text?  Read  the  first  two  paragraphs  of  the 

text. Then answer the questions. Is this text about nature of Shyngystau? How do you 

think,  does  it  influence  on  Abai‟s  formation  as  a  great  poet,  philosopher?  Then 

continue reading the text. 

 

“Look deep into your soul …” 

 (1-6 абз. Қысқартылып отыр) 

7.  Abai‟s works urge people to labour and to struggle for reorganization of life. A lot 

of his poems are dedicated to new attitude to the family, to the parent‟s duty, to the 

education  of  young  generation.  Abai  described  nature,  life  and  traditions  of  simple 

people  poetically.  The  most  famous  work  of  Abai  is  “Words  of  Edification”.  The 

Kazakh poet, philosopher, composer, and educator Abai Kunanbaev is one of the best 

known Central Asian poets and is greatly revered by the Kazakhs. Revering Abai as a 

symbol of the nation‟s spiritual wealth, we reread his lines over and over again.       

                    „Look deep into your soul and ponder on my words 

                    To you I am a puzzle, my person and my verse. 

                    My life has been a struggle, a thousand foes I braved, 

                    Don‟t judge me too severely- for you the way I paved.‟ These heart-felt 

sorrowful lines sound as a welcoming message to the generations to come…  

Taken from „Encyclopedia of World Literature in the 20

th

 century‟ 

 

Reading for main ideas  

Circle the best answer for each question. Write the number of the paragraph where 

you found the information. Then discuss your answers. 

 Paragraph 

1. What a source of constant inspiration was for Abai?                                  

a. autumn colors of Shyngystau 

b. cloudy sky and foggy earth of Semei 

c. inaffably beautiful  nature of  Shyngystau  

2. Where did young Abai study when going in search of knowledge?           

a. in Shyngystau 

b. in Semei 

c. in Kaskabulak (жаттығу қысқыртылды) 

 

Reading for details 

Think about the information in the text . If a statement is false, rewrite it to make it 

true. 

Example: It is the road Shakarim and Mukhtar used to take when going in search of 

knowledge to  

 (Shyngys). Semei. 

1.  Every  year,  in  winter  and  summer,  his  father‟s  aul  moved  over  to  Kaskabulak 

valley. (жаттығу қысқыртылды) 

 

Reacting to the reading. 

1. Think about what you learned from Reading, and give the best answer to complete. 

1. Kaskabulak  is  located  near  Semei, at  the  foot  of  a  hill  washed  by  a  mountainous 

river.  It  was  here,  in  a  traditional  Kazakh  yurta,  that  Abai  was  born  on  August  10, 

1845. Abai had happy childhood, because .... . 

2. Abai‟s works urge people to labour and to struggle for reorganization of life. A lot 

of his poems are dedicated to new attitude, to the family, to the parent‟s duty, to the 

education of young generation. Poet‟s soul is very delicate. When Abai grew older he 

saw people‟s ... and ... . “Words of Edification” ... ... .... . (жаттығу қысқыртылды) 

2. Discuss these questions with your classmates. 

1.  Do  you  think  that  Abai  is  a  great  person  of  Kazakh  nation  just  because  of  good 

upbringing and education? 

2. “His power is so great that hardly does he move his shoulder when every word or 

wish of his is obeyed. When he starts talking, his face loses the touch of sternness and 

despotism,  and  the  bais  surrounding  him  are  not  good  enough  even  to  wear  his 

shroud”. These sentences are about Abai‟s father Kunanbai. What can you say about 

this description? (жаттығу қысқыртылды) 

 

жүктеу/скачать 375,59 Kb.

Достарыңызбен бөлісу: