ҚҰрамы әшімбаев М. С., кеңес төрағасы Асқаров Ә. А, жауапты хатшы

246

246

247

ҚАТыНАС,  ЖҮРІС-ТұРыС

Жүк артсаң, белі тағы майыспайды,

Құйрық-жалсыз ол неткен меңіреу зат?

 

 

 

 

 

(Арба)

 

 

 

 

 

 

Қырда ағаш,

Ойда ат. 

 

    (Арба)

 

 

 

 

 

 

Қадамы жоқ ізінің, аяғының,

Созса, ұшы жетпейді таяғының.

Екі қолын айуанға артып алып,

Әніне салады екен баяғының.

 

 

 

 

(Арба)

 

 

 

 

 

 

Тарақ сияқты ергенек,

Ай сияқты дөңгелек.

 

 

(Арбаның дөңгелегі)

 

 

 

 

 

 

Төрт бала бірін-бірі қуалады.

 

 

 

(Арбаның дөңгелегі)

 

 

 

 

 

 

Елде артын барлайды,

Жүгірсе, артын жарлайды,

Ми айналып қалмайды.

 

 

(Арбаның дөңгелегі)

 

 

 

 

 

 

Болғанда екеу аға, төртеу ала,

Жиырма сегіз екен тапқан бала.

Өзімен ол көп жүкті көшіреді,

Қандайлық мықты болған жүзі қара.

(Арбаның екі жетегі, төрт дөңгелегі, шабақтары)  

 

 

 

 

 

 

 

Екі таяқ көтердім,

Ортасынан итердім.

 

 

(Арба айдау)

 

 

 

 

 

 

Бір жұмбағым бар, асты қар,

Қадамы жоқ, ізі бар,

Мойнында жібі бар.

 

 

 

(Шана)

1638.

1639.

1640.

1641.

1642.

1643.

1644.

1645.

248

ЖұМБАҚТАР

Табаны жалпақ боз жорға,

Тайпалсын десең, сал жолға.

 

 

 

       (Шана)

 

 

 

 

 

 

Тайпаңдайды бүгіліп құла жорға,

Маңызданып аяғын басар зорға.

Неше күн дамыл алмай жүрсе дағы,

Иіліп жерден шөпті жемес сонда.

 

 

 

 

(Шана)

 

 

 

 

 

 

Жол үстінде пөстек,

Оны таппаған естек.

 

 

    (Көпір)

 

 

 

 

 

 

Жол үстінде төсек,

Оны таба алмаған есек.

 

 

 

(Көпір)

 

 

 

 

 

 

Жалғаған ел ортасын,

Жатыр тосып арқасын.

 

 

 

(Көпір)

1646.

1647.

1648.

1649.

1650.

248

Белі бүкір, 

Алысқа түкір.

 

   (Мылтық)

 

 

 

 

 

Бас бармағы бармақтай,

Бақырғаны тайлақтай.

 

 

        (Мылтық)

 

 

 

 

 

Алып соғып арс етті,

Даусы Самарқанға жетті.

 

 

 

(Мылтық)

 

 

 

 

 

Дауыстап жаһанда ақырғанда,

Баласы қайта келмес шақырғанға.

 

 

 

 

(Мылтық)

Бір нәрсе ғажайып, қайран өзі жүйрік,

Онда жоқ ұшатұғын қанат, құйрық.

Өзінің жан алмаған еркі бар,

Жасаған жарасулы етсең бұйрық.

 

 

 

 

(Мылтық)

 

 

 

 

 

Тау тарс етті,

Күн гүрс етті.

Жырадағы жылқы үрікті,

Жымда жатқан түлкі үрікті.

 

 

 

    (Мылтық)

Қару-жарақ, аңшы және 

аңшы құралдары

1651.

1652.

1653.

1654.

1655.

1656.

250

ЖұМБАҚТАР

250

251

Темір жатыр ағаштың арқасында,

Жап-жалтыр қара шойын шыға қашар,

Әкесі ашуланса баласына.

 

 

 

(Мылтық)

Қара көк бір нәрсе бар, күміс өңдес

Жүрген жүрісін адам білмес.

Қаһарланып бір сапар ақырғанда 

Естіген мақұлық жақын келмес.

 

 

 

 

(Мылтық)

 

 

 

 

 

Бір нәрсе өзі жансыз, жегені құм,

Бозбала табар мұны заманы сұм.

Тән нәсіп қадалғаннан қан алады,

Күніне шаршамайды болса да мың.

 

 

 

 

(Мылтық пен дәрі)

 

Көз алдыма әкелсем,

Алыс жерге түкірген.

Ебін тапсаң, инедей,

Айтқан жерден түйрелген.

 

 

 

(Мылтық, оқ)

 

 

 

 

 

Өмір-өмір, өмірден,

Жаққан оты көмірден.

Шыңырау деген бір құс бар,

Жұмыртқасы темірден.

 

 

(Мылтық, оқ)

 

 

 

 

 

Жылт, жылт еткен,

Жырғадан өткен. 

 

 

(Мылтықтың оғы)

 

 

 

 

 

Қуыс қурайдың басынан

Құтырған торғай ұшты.

 

 

(Мылтықтың оғы)

 

 

 

 

 

Қара күшігім қанқ етті,

Даусы Бұхарға жетті.

 

 

(Мылтықтың даусы)

1657.

1658.

1659.

1660.

1661.

1662.

1663.

1664.

250

250

251

ҚАРУ-ЖАРАҚ,  АңШы  ЖӘНЕ  АңШы  ҚұРАлДАРы

Бір құс бар сондай ұшқыр, ұшар жерден,

Жалпылдап жанған оты қолын сермер,

Шыңыраудан мойны ұзын шығады екен,

Шошынар жанды мақұлық оны көрген.

 

 

 

 

 

     (Оқ)

 

 

 

 

 

 

Судыр-судыр жүгенім,

Судыр қара дөненім.

Желіп кетсе, жеткізбес,

Түсіп кетсе, таптырмас.

 

 

 

(Оқ)

 

 

 

 

 

 

Аузы жоқ, қолы жоқ,

ұшқан құстан озады.

 

 

 

(Оқ)

 

 

 

 

 

 

ұшса, сырнай тартар,

Қонса, қарап жатар.

 

 

(Зеңбіректің оғы)

 

 

 

 

 

 

Тиіп кетсе, тырс етіп қақ жарылған,

Бар тетігі адамзатқа бағынған.

Мерт қылады жақын келген нәрсені,

Қастық қылса, жаудың жайы табылмаған.

 

 

 

 

 

        (Бомба)

 

 

 

 

 

 

Ашуына басқанда,

Шаң көтерген аспанға.

 

 

          (Бомба)

 

 

 

 

 

 

Құстай ұшып зыр қаққан,

Түскен жерін қиратқан.

 

 

 

(Снаряд)

 

 

 

 

 

 

Тау астынан күрсілдеп,

Жөтеледі, құсады.

Құсығы жоқ жалынды,

Түскен жерін өрт құшады.

 

 

 

(Пушка)

1665.

1666.

1667.

1668.

1669.

1670.

1671.

1672.

252

ЖұМБАҚТАР

252

253

Адамның ең қымбатты,

Тастамайтын құралы.

Кішкене ғана қозғалса,

Жапыра жауды қырады.

 

 

 

(Пулемет)

 

 

 

 

 

 

Екі аяқты кеулейді басын созған,

Мойнында жалын қамыт ноқталанған.

ұзын тұмсық құйрығы келте келген,

Тиіп кетсең, бұрқылдап сыртылдаған.

 

 

 

 

 

(Пулемет)

 

 

 

 

 

 

Жорғалаған тасбақа,

Болаттан киген көйлегі.

Жапырып жауды үстінен

Баса-көктеп өтеді.

 

 

 

(Танкі)

 

 

 

 

 

 

Бір нәрсе үш қанатпенен ұшар,

Мысалы аяқпенен аузын ашар,

Өлік құс тірі құстың қанын шашар.

 

 

 

 

       (Садақ)

Ол не дүр басы айыр, түгі бар,

Өзі ағаш, ақ темірден бөркі бар.

Адамзат себеп болып ол дағы,

Алладан пәрмен келсе, өлтірмекке еркі бар.

 

 

 

 

 

       (Саржа)

 

 

 

 

 

 

Белі қайқы,

Жоны тайқы.

 

  (Қылыш)

 

 

 

 

 

 

Сырты ағашпенен қабатталған,

Ілініп бір бөлігі салақтаған.

Асылды ішіндегі алсаң тартып,

Тіліндей оқ жыланның жалақтаған.

 

 

 

 

    (Қылыш)

 

 

 

 

 

 

1673.

1674.

1675.

1676.

1677.

1678.

1679.

252

252

253

ҚАРУ-ЖАРАҚ,  АңШы  ЖӘНЕ  АңШы  ҚұРАлДАРы

Қара күшігім қабаған,

Артына киіз жамаған.

 

 

        (Қақпан)

 

 

 

 

 

 

Бір нәрсе қимылдамас жүр дегенде,

Көтерілмес орнынан тұр дегенде.

Қарап жатыр десең де, қимылы тез,

Жылдамдығын білдірер білмегенге.

 

 

 

 

     (Қақпан)

 

 

 

 

 

 

Бір нәрсе алты аяқты жүрген өзі,

Ешкімді құтқармайды келсе кезі.

Қызығы әр жәндіктен алып жесе,

Ғажайып маңдайында жалғыз көзі.

 

 

 

 

   (Қақпан)

 

 

 

 

 

 

Шаңырақты, түндікті,

Шіреніп жатқан бір мықты.

Тие көрме құрғырға,

Тиіп кетсең, ырғытты.

 

 

 

(Қақпан)

 

 

 

 

 

 

Жатады көкке қарап аузын ашып,

Жалғанда сағасынан бір-ақ басып.

ұстайды, жібермейді кім болса да,

Қалады байқамаған асып-сасып.

 

 

 

 

(Қақпан)

 

 

 

 

 

 

Болғанда қолы біреу төрт саусақты,

Қызметке жақынырақ жүрер жағы.

Жұмсасаң, жібермейді, іркілмейді,

Жаурадым, шөлдедім деп айтпас тағы.

 

 

 

 

 

(Қақпан)

 

 

 

 

 

Өзі батыр, 

Жер астында жатыр. 

 

 

    (Қақпан)

 

 

 

 

 

Жандыны алар қағып жансыз нәрсе,

Жанарсың бұл нәрсені көзің көрсе.

1680.

1681.

1682.

1683.

1684.

1685.

1686.

1687.

254

ЖұМБАҚТАР

254

255

Бір қабат астынан орын теуіп,

ұстайды кімді болсын, кезі келсе.

 

 

 

 

(Қақпан)

 

 

 

 

 

Кішкене ғана тостаған,

Айдалаға тастаған.

 

 

(Қақпан)

  

 

Жапанда бір айдаһар бұғып жатқан,

Оятып өз жанынан қаза тапқан.

Нәрсеге, не болса да, өзі тажал,

Аяғы сондай мықты жерге батқан.

 

 

 

 

(Қақпан)

 

 

 

 

 

Ақылы бар, басы жоқ,

Аузы бар, денесі жоқ,

Қолы бар, аяғы жоқ.  

 

 

(Қақпан)

 

 

 

 

 

Бір нәрсе өзі жансыз, жандыны алған,

Оны жұрт киізге орап көрге салған.

Біраз күн көр ішінде жатып-жатып,

Бір күні өзі кетіп орны қалған.

 

 

 

 

       (Қақпан)

 

 

 

 

 

Дөңгелек үңірейген тесіктері,

Белгісіз сықырлаған есіктері.

Есігін байқаусызда түртіп қалсаң,

Жібермей ұстай алған кәсіптері.

 

 

 

 

(Қақпан)

 

 

 

 

 

Құдайдың құдіретіне қылдым нәсіп,

Қалады шыққан кезде бір-ақ тасып.

Құдайдан күні-түні тілек тілеп,

Жатады көкке қарай аузын ашып.

 

 

 

 

   (Қақпан)

 

 

 

 

 

Қолымда жібек баулы жалғыз таяқ,

Сүйреттім ойдан қырға аямай-ақ.

 

 

 

 

(Қармақ)

1688.

1689.

1690.

1691.

1692.

1693.

1694.

254

254

255

ҚАРУ-ЖАРАҚ,  АңШы  ЖӘНЕ  АңШы  ҚұРАлДАРы

Бар екен бір айдаһар жалғыз тілді,

ұқсамас еш сипатқа оның түрі.

Өзі жансыз айдаһар жандыны алған,

Жеріне жақындаған кетпес тірі.

 

 

 

 

    (Қармақ)

 

 

 

 

 

 

Салса жұтқыр,

Бермесең, тілейді,

Берсең, «алам» дейді,

Өзің түссең, «қалам» дейді.

 

 

 

    (Қармақ)

 

 

 

 

 

 

 

Бір нәрсе сырты бүтін, іші қуыс,

Айуан жандармен болған туыс.

Бір елдің патшасын ол қаратады,

Қарасаң, бар денесі бір-ақ уыс.

 

 

 

 

(Томаға)

 

 

 

 

 

 

Бір нәрсе жұдырықтай іші қуыс,

Адамға әр уақытта болар туыс.

Бір ердің мақұлығы тоқтатады,

Адамға мұны таппақ қиын жұмыс.

 

 

 

 

     (Томаға)

 

 

 

 

 

 

Бүтін дейін десем, бүтін емес,

Жыртық дейін десем, жыртық емес.

Жануармен ұрыс салады,

Өне бойы тыртық емес.

 

 

 

 

(Ау)

Бір нәрсе мен айтайын ойлаңқырап,

Қарны біреу, қанаты екеу, үш жүз құлақ.

Күндіз адамзатқа көрінбейді,

Жатады кешке шығып еннен сұлап.

 

 

 

 

 

(Ау)

1695.

1696.

1697.

1698.

1699.

1700.

256

257

Ол не дүр бір нәрсе бар ойға зерек,

Жүгірер әрлі-берлі дөп-дөңгелек.

Жай нәрсе өз бетімен түк білмейді,

Қосымша адамзаттың зейіні керек.

 

 

 

 

(Есепшот)

Бір нәрсе сондай епті жер баспайды,

Аптығып ақылынан бір саспайды.

Данышпан ақылы көп сондай зерек,

Жаңылып басқа жөнге бір баспайды.

 

 

 

 

      (Есепшот)

Бір қалаға қоныпты ұшып келіп,

Топтана сексен сегіз қараша үйрек.

Төртеуден бөлініпті бір сегізі,

Қалғаны кілең оннан-оннан бөлек-бөлек.

Болған соң бес адамның күзетшісі,

Жайылды көк шалғында кейде өрістеп.

 

 

 

 

 

(Есепшот)

 

 

Көшесі бір, шаһар бар сегіз,

Ішінде сексен сегіз ойнар бала.

Баламен әрі-бері ойын қылса,

Ісіңіз көңілге алған болар дана.

 

 

 

       (Есепшот)

Айнала қарағайдан тұр терегі,

Адамға ақыл қосса, бар керегі.

Есеп және сауда

1701.

1702.

1703.

1704.

1705.

256

257

ЕСЕП  ЖӘНЕ  САУДА

Ол өзі он өзекті жайлап өткен,

Сексен сегіз келеді дөңгелегі.

 

 

 

     (Есепшот)

Бір нәрсе бұл дүниеде жоқ дерегі,

Әр жерде ақылдассаң, бар керегі,

Қыстауы, жаз жайлауы он өзенде,

Өзінің сексен сегіз дөңгелегі.

 

 

 

 

(Есепшот)

Бағылған бір қорада жүздей саулық,

Соғылған қорғаны бар биік тау қып.

Бес қасқыр араласып бастан-аяқ,

Бірін қуып, бірін тартып кетті қайтып.

 

 

 

      (Есепшот пен саусақ)

Бітімді төрт бұранда, сегіз сала,

Үстінде ойнақтайды сексен бала.

Еш пенде бұл жұмбақты тапқан емес,

Тауып бер жұмбағымды шапшаң ғана.

 

 

 

 

 

(Есепшот)

Айналасы қорған,

Он жігіт бар торыған.

Есебі көңілден,

Арқаны темірден.

 

 

(Есепшот)

Бар еді бір жұмбағым сексен сегіз,

Табасың ақылменен ескерсеңіз.

Болғанда бірі-онға, оны-мыңға,

Жауабын кешіктірмей жеткерсеңіз.

 

 

 

 

    (Есепшот)

Қойыма қора соқтым жермен жексен,

Бұл қойым кейде сегіз, кейде сексен.

жүктеу/скачать 2,08 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: