ҚҰрамы әшімбаев М. С., кеңес төрағасы Асқаров Ә. А, жауапты хатшы

224

ЖұМБАҚТАР

224

225

Тіріден өлі шыққан,

Ақылың болса, біл дейді.

 

 

         (Жұмыртқа)

 

 

 

 

Ашылмаған сандықта жыртылмаған пұл жатыр.

(Жұмыртқа)

 

 

 

 

Ақ сандық айналадан тауып алдым, 

Ішінде не бар, не жоқ таба алмадым.

 

 

 

 

(Жұмыртқа)

 

 

 

 

Айдалада ақ отау,

Аузы-мұрны жоқ отау.

Отыз күнде сол отау,

Айдалада жоқ отау.

 

 

(Жұмыртқа)

 

 

 

 

Ақ отаудың есігі де жоқ,

Тесігі де жоқ.

 

 

(Жұмыртқа)

 

 

 

 

Аузы бітеу ақ отау.

 

 

(Жұмыртқа)

 

 

 

 

Есіксіз, түндіксіз отау.

 

 

(Жұмыртқа)

Екі аяғы да жоқ,

Белінде таяғы да жоқ.

 

 

(Жұмыртқа)

 

 

 

 

Ашып қарасам, аппақ, 

Жеп қарасам, тәп-тәтті.

 

 

     (Жұмыртқа)

 

 

 

 

Пісірсең, ас болады,

Пісірмесең, құс болады.

 

 

(Жұмыртқа)

 

 

 

 

1469.

1470.

1471.

1472.

1473.

1474.

1475.

1476.

1477.

224

224

225

ТАМАҚТАР  МЕН  СУСыНДАР

Әуеде жұмсақ,

Отта қатты.

 

(Жұмыртқа)

 

 

 

 

Аппақ қана домалақ, 

Жейді сыртын тазалап.

 

 

(Жұмыртқа)

 

 

 

 

Қазық басына қар тұрмас.

 

 

 

(Жұмыртқа)

 

 

 

 

Әуеден айнала ұшқан бөдене екен,

Бөденені біреу атып жеген екен,

Еті арам, сорпасы адал немене екен?

 

 

 

 

 

(Шай)

 

 

 

 

Қаршығам өзі қансыз қолда қонар,

Қиын жерден қуанып ауыз толар.

Мен өзім қаршығамнан дән алыппын,

Шешуі бұл жұмбақтың қандай болар?

 

 

 

 

 

(Кесе, шай)

 

 

 

 

Бір жерде бар дейікші сары бұлақ, 

Мақсаты адамзатқа нәсіп болмақ.

Тып-тыныш өз жайымен тұрмаған соң,

Байлаған екі жақтан тесіп құлақ.

Ойнақтар ор текесі ортасында,

Денесі басқалардан ұзынырақ.

 

 

 

(Қымыз, саба, піспек)

 

 

 

 

Сылдыр сұйық, су емес,

Ішсең, сусын қанады,

Ақ болса да, қар емес,

Шешуін кім табады?

 

 

          (Сүт)

 

 

 

 

Жалғанда бір құдық бар суы тәтті,

Қауғасын бес бәйтерек мықтап тартты.

 

 

 

(Емшек сүті, бес саусақ)

15-298*

1478.

1479.

1480.

1481.

1482.

1483.

1484.

1485.

226

ЖұМБАҚТАР

226

227

Қырымда бір құдық бар суы батпан,

Сол суы шілде күні мұз боп қатқан.

Сіресіп бауырдай боп қатқан мұздың

Бетіне бетегесі шығып жатқан.

 

 

 

 

(Айран)

Құйып қалып құйыртпағын шығардым,

Салып алып сара бала туғыздым.

 

 

 

 

(Қатық, сары май)

 

 

 

 

Әрі сусын әрі дәрі,

Емге ішеді жас пен кәрі.

Малдың сүті, елдің құты,

Деп бағалар жұрттың бәрі.

 

 

 

(Қымыз)

 

 

 

 

Секірме тастың үстінде 

Сексен қойдың ізі бар.

 

(Шылапшын үстіне жайылған құрт)

 

 

 

 

 

Шиге жайып кептірген,

Өзі қышқыл, түсі ақ,

Сорсаң, дәмді, түсі ақ,

Жаңғақтай-ақ домалақ. 

 

 

 

(Құрт)

 

 

 

 

Мың қойым суға жүзеді,

Қойшысы бірге жүзеді.

 

 

(Көже мен шөміш)

 

 

 

 

Кішкентай құдығымның суы тәтті.

 

 

 

 

(Жіліктің майы)

 

 

 

 

 

 

Асты тақтай, үсті тақтай,

Арасында асыл мақтай.

 

 

(Жіліктің майы)

 

 

 

 

1486.

1487.

1488.

1489.

1490.

1491.

1492.

1493.

226

226

227

ТАМАҚТАР  МЕН  СУСыНДАР

Қызартып салдым,

Бозартып алдым.

 

(Қазанға салынған ет)

Бір дария қайнайды екен көбік атып,

Ішінде жайын да жүр мехнат тартып.

Өткелі бар, дарияның аралы жоқ,

Келе ме, білсе жайын, оған қайтып.

 

 

 

(Қазанда асылған ет)

 

 

 

 

 

 

Дастарқанға түспейді,

Қазанда піспейді,

Дәмі аузынан кетпейді.

 

 

 

(Ана сүті)

 

 

 

 

 

 

Ашылмайды қабағы,

Әркімнің де тамағы.

Ашуланса, болады

ұлпадай жұмсақ жабағы.

 

 

 

(Тоң май)

 

 

 

 

 

 

Алтын алдым жапырақ,

Жатқан жері топырақ.

Алтынменен аптаған,

Күміспенен қаптаған.

 

 

(Өсімдік майы)

 

 

 

 

 

 

Аппақ қардай,

Дәмі балдай.

 

(Балмұздақ)

 

 

 

 

 

 

Қол ауызға берді,

Ауыз жауызға берді.

Жауыз ирек жол арқылы

Барлығын қазынаға берді.

 

 

 

(Ішкен тамақ)

 

 

 

 

 

 

Дегенде емен екен, емен екен,

Мен көрсем, емен жолы төмен екен.

1494.

1495.

1496.

1497.

1498.

1499.

1500.

1501.

228

ЖұМБАҚТАР

Білімді ақын болсаң, мен айтайын,

Құраннан бір жас үлкен немене екен?

 

 

 

 

 

(Нан)

 

 

 

 

 

 

Есікте жасауыл бар екі қатар,

Барғанда ұрып-соғып қан қақсатар.

Ол адам жәбірленіп тұрғанында,

Біреу кеп ар жағынан әрі тартар,

Алып барып онан соң қинап жанын.

Кездіріп талай өзен сайдың бәрін,

ләззатын сол сайлары алып қалып,

Шығарып тастайды екен ғазиз тәнін.

 

 

 

 

(Тамақ, асқазан)

1502.

228

Бір нәрсе ұшқан сайын жоғарылаған,

Бір ұшса, жерге қайтып қона алмаған.

Орнында баяндайтын бір мақлұқат,

Оларға тиген жандар сау қалмаған.

 

 

 

 

(От, түтін)

 

 

 

 

 

 

Дүниеде бір айдаһар жылан бар,

Жан-жағын жеп барады,

Ішіне бітеу сүйек көп барады.

 

 

 

(От пен отын)

Қызыл сиырды байлап салдым,

Көк сиырды айдап салдым.

 

 

 

(От, түтін)

 

 

 

 

 

 

Бір жансыз бір жансыздың жанын алар.

 

 

 

 

 

    (От)

 

 

 

 

 

 

Жалт-жұлт етеді,

Жалмай-жалмай жұтады.

 

 

 

    (От)

 

 

 

 

 

 

Жаурағанды күлдірер,

Аяғы жоқты жүргізер.

Өз еркіне жіберсең,

Дүниені бүлдірер.

 

 

    (От)

 

 

 

 

 

 

От жағу, жарық қылу

1503.

1504.

1505.

1506.

1507.

1508.

230

ЖұМБАҚТАР

230

231

Қуыста қызыл әтеш билейді.

 

 

 

 

(От)

 

 

 

 

 

 

Там-там тобылғы,

Тамылжыған тобылғы,

Көлеңкесі көк майса,

Күліп тұрған тобылғы.

 

 

 

(От)

 

 

 

 

 

 

Көзі жайнай қарайды,

Қазан түбін жалайды.

 

 

 

(От)

 

 

 

 

 

 

Өткірлігі өлімнің нақ зәріндей,

Өзінен басқалардың бәрін жейді.

Жейтұғын ешбір нәрсе таба алмаса,

Өзін-өзі жейді де, көрінбейді.

 

 

 

 

(От)

 

 

 

 

 

 

Бір нәрсе өз киімін қорек еткен,

Сау емес оның өзі кесепеттен.

Нәрсені қолға түскен жалмап жұтады,

Мен оның мешкейлігін айтып жетпен.

 

 

 

 

 

(От)

 

 

 

 

 

 

Бар екен бір жалмауыз жалғанда артық,

Жүреді, жүрген шақта өзі шалқып.

Темір мен топырақ, тас, суды жемес,

Басқаны жеп қояды, қойсаң артып.

 

 

 

 

 

(От)

 

 

 

 

 

 

Бір сұлу бар ел бәрі айналысты,

Адамға әлгі сұлу байланысты.

Сол сұлу жақсылығының арқасында,

Ет пен тамақ, нан мен су қайнап пісті.

 

 

 

 

 

(От)

 

 

 

 

 

 

Зәредейін жанданған,

Бара-бара жалданған,

1509.

1510.

1511.

1512.

1513.

1514.

1515.

1516.

230

230

231

ОТ  ЖАҒУ,  ЖАРыҚ  ҚылУ

Бұйра-бұйра жалы бар,

Жал астында қаны бар.

 

 

 

(От)

 

 

 

 

 

Сары аттың сиген жеріне шөп шықпайды.

 

 

 

 

          (Оттың орны)

Қызыл ешкі жатқан жерге шөп өспес.

 

 

 

 

         (Оттың орны)

 

 

 

 

 

 

Есіктен кіреді,

Тесіктен шығады. 

 

 

(Оттың жануы)

 

 

 

 

 

 

Қара сиырым қарап тұр,

Қызыл сиырым жалап тұр.

 

 

 

(Қазан мен от)

 

 

 

 

 

 

Бір қара өгізге екі теңдей-теңдей жүк арттым,

Бір бала үстіне мінгізіп шылым тарттым.

 

 

 

 

             (Пеш, мұржа)

 

 

 

 

 

 

Боп, боп, бопылдақ,

Бопылдақ үсті үш тармақ.

Үш тармақта соқыр шақ,

Соқыр шақ үсті жез қармақ.

 

 

(Күл, ошақ, қазан, тамақ, шөміш)

 

 

 

 

 

 

 

Бап, бап, бапанақ,

Бапанақ үсті арғымақ.

Арғымақ үсті қызыл тақ,

Қызыл тақ үсті қу шұнақ.

 

 

 

(Қазан, ошақ, от)

 

 

 

 

 

 

Болғанда қиған қалпақ, қырсау құрық,

Мінгені үш аяқты қызыл жүйрік.

 

 

 

 

(Қазан, ошақ, от)

 

 

 

 

 

 

Басына қара таудың бітер қорған,

Онда жоқ бекітерге айыл-тұрман,

1517.

1518.

1519.

1520.

1521.

1522.

1523.

1524.

1525.

232

ЖұМБАҚТАР

232

233

Қасына төрт нөкерін ертіп алып, 

Үстіне қайырлы бай мініп тұрған.

 

 

 

 

(Қазан, ошақ)

 

 

 

 

 

 

Үш балада бір қармақ.

 

 

       (Мосы)

Арық кісі ашаңдайды,

Бұтындағысы шошаңдайды.

 

 

 

      (Мосы)

 

 

 

 

 

 

Дыбыстасаң қарамас,

Болса дағы құлағы.

От-жалынмен аралас,

Тату-тәтті тұрады.

 

 

(Қазан, от)

 

 

 

 

 

 

Бар екен арасанның үш төресі, 

Жайлауы бір апанның кенересі.

Асты зерден болғанда, үсті балдан,

Адамзаттың, ойласақ, неменесі!

 

 

 

 

(Қазан, ошақ)

 

 

 

 

 

 

Қара тайым мықты, 

Қара бием сүтті.

 

 

(Қазан, ошақ)

 

 

 

 

 

 

Үш адам қара киген қарағымды,

Бар еді үшеуінің арғымағы. 

Үшеуі үш жағынан қарғыса да,

Жетпейді адым жерге қарғығаны.

 

 

 

 

(Қазан, ошақ)

Әкесі баласын көтеріп тұрады.

 

 

 

(Қазан, ошақ)

 

 

Қайнап жатқан көлге 

Темір үйрек сүңгиді.

 

 

(Қазан, ожау)

1526.

1527.

1528.

1529.

1530.

1531.

1532.

1533.

232

232

233

ОТ  ЖАҒУ,  ЖАРыҚ  ҚылУ

Үш қыз «өлем» деп отыр,

Әкесі қаба сақал «көмем» деп отыр.

 

 

 

 

(Ошақ, қазан)

Үш аяғы үш жақта,

Төрт құлағы қалқиған.

Ретін таппай жұмсаса, 

ыңғайына жантиған.

 

 

(Темір ошақ)

 

 

 

 

 

 

Үш атқа мінгесіп тұр, жалғыз көрдім,

Соларға тамаша етіп қарап тұрдым. 

Жандыны жансызбенен күрестіріп,

Жансызды бір уақытта алып ұрдым.

 

 

            (Ошақтың үш бұты, қазан)

Қара бием қалт етті,

Қабырғасы жалт етті.

 

 

(Жалын, қазан)

 

 

 

 

 

 

Жер жүзін бір айдаһар жеп барады,

Аузынан бітеу сүйек боп барады.

Айдаһардың аузына түспей қалса,

Енді іске жарамаймын деп барады.

 

 

 

 

(Өрт, ағаш)

 

 

 

 

 

 

Анасы—жуан,

Қызы—қызыл. 

 

 

(Пеш)

 

 

 

 

 

 

Тап-тап, тап балшық,

Тап-тап соққан сор балшық.

Іші қызыл қиямет,

Сырты сұлу әлемет.   

 

 

 

(Пеш)

 

 

 

 

 

 

Қос белбеу, мауыт шекпен, қазан қалпақ,

Нәрседей жылан сорған қарны жалпақ.

1534.

1535.

1536.

1537.

1538.

1539.

1540.

1541.

234

ЖұМБАҚТАР

234

235

Бір жерден қозғалмайды сабыр етіп,

Қылмайды сабырсыздық, етсе жалтақ.

 

 

 

 

 

(Пеш)

Заттардың қуаңына өр құмар,

Үстінде күйіп піскен нәрсе тұрар.

Орнынан аузын ашып, ұмтылса егер,

Тығылар берген тамақ ұмар-жұмар.

 

 

 

 

(Пеш, отын)

 

 

 

 

 

 

Сырты қап-қара,

Іші қып-қызыл жара.

Әлсін кіріп шығады,

Бір жалаңбас бала.

 

 

(Пеш, от, кесеу)

 

 

 

 

 

 

Бір нәрсе төрт бұрышты, доп-домалақ,

Үстінде тыныш тұрақ, бір сабалақ.

Өзінің бір ұшы жерде, бір ұшы көкте,

Тоймайды бес жүз түйе баққан шөпке.

Әркімдер көтерем деп ойласа да,

Келмейді, сірә, тегі тіпті епке.

 

 

 

 

(Пеш, түтін)

 

 

 

 

 

 

 

ұзын құрығым үйге сыймайды.

 

 

 

(Пештің мойны)

 

 

 

 

 

 

Қозғалмайды, үш аяқпен тұрады,

Ауыл көшсе, шаңырақта тұрады.

 

 

 

 

(Ошақ)

 

 

 

 

 

 

Аузы іште, мойны сыртта,

Бар жылуын берер жұртқа.

 

 

 

     (Пеш)

жүктеу/скачать 2,08 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: