ДЕКАБРЬСКИЕ СОБЫТИЯ 1986 ГОДА

Қазақ мемлекеттік қыздар педагогикалық университетінің Хабаршысы. №2(5) 2010 
 
 
53 
общественного  порядка,  они  требовали  лишь  разъяснений  по  поводу  решения 
Пленума и выражали свое несогласие с ним. 
Однако  вместо  откровенного  диалога  и  попытки  разобраться  в  причинах 
пришедшего    новые  власти  Казахстана  с  благословения  М.  Горбачева  вновь 
прибегли к террору и репрессиям. 17 и 18 декабря против мирных демонстрантов 
были  брошены  силы  милиции  и  внутренних  войск.  При  разгоне  демонстрации 
войска  использовали  саперные  лопатки,  служебных  собак,  людей  на  морозе 
обливали  водой,  избивали  задержанных,  многих  полураздетыми  вывезли  и 
оставили  за  городом,  несколько  сотен  человек  были  без  санкции  прокурора 
помещены  в  следственные  изоляторы.  Власти  намеренно  разжигали 
межнациональную рознь, вооружив железными  
прутьями и обрезками кабеля дружины, составленные из русскоязычных рабочих 
промышленных  предприятий  и  натравливая  их  на  демонстрантов  –  казахов.  В 
ходе  трагических  событий  17-18  декабря  несколько  человек  погибло,  было 
множество  раненых  и  травмированных.  Весть  о  разгоне  демонстрации 
всколыхнула весь Казахстан, во многих городах республики прошли аналогичные 
выступления,  также  силой  подавленные  властями.  За  кровавым  подавлением 
народного выступления последовали жестокие репрессии. 
Только в столице 264 человека были исключены из вузов, 758 человек – из 
комсомола  и  52  человека  –  из  партии.  Комсомольские  и  партийные  взыскания 
получили  около  1400  человек.  Из  органов  внутренних  дел  было  уволено  1200 
человек, из транспортных и медицинских учреждений – более 300 человек. Своих 
постов  лишились  12  ректоров  вузов.  В  уголовном  порядке  было  осуждено  99 
человек, среди них 18-летний К. Рыскулбеков, погибший в тюремных застенках.   
Декабрьские  события  в  Казахстане  взорвали  молчаливое  сопротивление 
союзных республик диктату центра, нарушили «затишье перед бурей». События в 
Алма-Ате,  Баку,  Тбилиси,  Вильнюсе  –  ярчайшие  свидетельства  закономерности 
данного процесса. Декабрь 86-го оказал огромное влияние на рост национального 
самосознания казахского народа, кардинальным образом изменил самовосприятие 
казахов, их представление о национальном достоинстве, культуре и суверенитете. 
Национально  –  освободительное  движение  казахской  молодежи  положило 
начало  краху  тоталитарного  режима  КПСС  и  обретению  суверенитета 
Республикой Казахстан. К тому  же в Казахстане впервые обратили внимание на 
бедственное положение казахского языка, на уменьшение сферы его применения. 
В  настоящее  время  свобода  слова,  совести  законодательно  закреплены  в 
Конституции,  и  граждане  республики  могут  воспользоваться  ими  безо  всяких 
ограничений.  Всем  языкам  народов  Казахстана  обеспечено  свободное  и 
равноправное  развитие,  а  казахский  язык,  получив,  статус  государственного, 
активно  внедряется  в  повседневную  жизнь.  В  республике  начался  подъем 
интереса к национальным традициям, обычаям, культуре, истории. Национальное 
возрождение  получило  новый  подъем.  Память  декабрьских  событий  призывает 
нас  высоко  нести  знамя  свободы  для  дальнейшего  укрепления  основ  нашей 
независимости.     
ЛИТЕРАТУРА 
1.Кунаев Д .О моем времени. Алматы ,1992. 
 2. КожакеевТ. Если родился человеком .Алма – Ата, 1986. С. 60. 
 3.Табеев К. Эхо декабря. Алматы, 1992. 
ТҮЙІНДЕМЕ 
Мақалада 1986 ж.желтоқсан оқиғалары қарастырылған. 
РЕЗЮМЕ 
Статья посвещена декабрским событиям 1986г. 

 Вестник Казахского государственного женского педагогического университета. №2(5)2010 
 
 
54
 
ЖАЛПЫ ТАРИХ 
 
 
ЖАПОНИЯНЫҢ ІІ ДҮНИЕ ЖҮЗІЛІК СОҒЫСТАН КЕЙІНГІ  
СЫРТҚЫ САЯСАТЫ 
 
Аймбетов Б.С.-қазақ-жапон орталығының қызметкері  
(Алматы қ.,Т.Рысқұлов атын.ҚазЭУ) 
 
Қазіргі  жапон  дипломатиясының  тарихы  1854  жылы  басталды.  АҚШ-пен 
келісімге қол қою арқылы елдің жабық есік саясатын жойды. 1868 жылы қаңтарда 
император  Муцухито  «Халықаралық  қатынастардың  ашылуы»  жҿнінде  бұйрық 
шығарып,  сегунат  кезеңіндегі  жалған  саясатты  айыптады.  1869  жылдың 
шілдесінде  Жапонияның  сыртқы  істер  министрлігі  (Гаймусѐ)  құрылып,  басты 
міндет  етіп  Жапонияны  отарлауға  тырысып  отырған  Еуропа  жҽне  АҚШ 
мемлекеттеріне  қарсылық  кҿрсету  қойылды.  Жас  дипломатияға  елдің 
тҽуелсіздігін сақтап, тең емес келіссҿздерді дұрыс шешуге тура келді. Отарлаушы 
елдерден  экономикалық  кҿрсеткіштері  бойынша  ҽлдеқайда  артта  қалғандығына 
қарамастан,  Жапонияны  бүкіл  ҽлемді  таңқалдырып,  жаңа  тех-никаны  жасап, 
идеологиядағы  жаңа  принциптерімен,  «бай  мемлекет,  күшті  армия»  принципін 
негізге  алды.  Жапония  мықты  ҽскери  машинаны  жасай  отырып,  Батысқа  тҽн 
дҽстүрлі  отар  жаулап  алу  жолына  түсті.  1874  жылы  Жапония  Тайваньды,  1882 
жыл  Кореяны,  1894  жылы  Қытайды  аннекциялап,  оны  1904-1905  жылдардағы 
орыс-жапон  соғыстарында  жалғастырды.  Жапонияның  билік  басындағылардың 
империялық ойлауы 1931 жылғы Қытайға шапқыншылығы жҽне Америка Құрама 
Штаттары  мен  оның  одақтастарына  қарсы  соғысы  1945  жылғы  тамызда 
Жапонияның  жеңілуімен  аяқталды.  Капитуляция  оның  тарихы  мен  сыртқы 
саясатындағы есебі тҽрізді болды.  
Жапония  екінші  дүниежүзілік  соғыста  үш  миллиондай  адамынан  айрылды. 
Хиросима  мен  Нагасаки  жұрттың  есінде.  Елдің  шаруашылығы  қатты  күйзелді. 
Енді бұл елдің еңсесі кҿтеріле қоймас деген кҿпшілік. 
Екінші  дүние  жүзілік  соғыс  аяқталғаннан  кейін  Жапония  ҿзінің 
дипломатиясын  идеологиялық  емес,  экономикалық  негізде  құрды.  Екінші  дүние 
жүзілік  соғыста  жеңіліске  ұшыраған  соң,  ҽлемдік  экономикада  басты  орын  алу 
үшін күресті. Жапония дҽстүрлі мҽдени құндылықтарын да сақтауға, қорғауға бар 
күш жігерін жұмсады. 
Соғыстан кейінгі Жапонияның сыртқы саясаты күрделі ҿзгерістерді басынан 
кешірсе  де,  сыртқы  ҽлемде  ҿзінің  алатын  орнын  ,  қалыптасқан  дҽстүрлерін 
кҿрсете  білді.  Соғыста  жеңіліске  ұшырап,  АҚШ  ҽскерлерінің  оккупациясына 
ұшыраса  да,  Жапония  тарихи  қысқа  мерзім  ішінде  экономикалық  потенциалы 
жҿнінен  ҽлемде  екінші  орынға  шықты.  Табысқа  жаңа  технология,  жоғары  еңбек 
ҿнімділігі жеткізді. Ұлттық мүдде бүкіл халық үшін бҽрінен жоғары қойылды. Ел 
басшылығы,  халық  та  бір-ақ  мүддені  кҿздеді  –  Жапония  Батыстың  дамыған 
елдерін қуып жетуі керек деді. Қоғамның барлық мүшесі оны ҿзінің жеке мақсаты 
санады. 
Соғыстан  кейінгі  Жапонияда  ҽр  адам  елдің  мүддесіне  не  нҽрсе  қолайлы 
дегенге  тоқталды.  Дамуы  үшін  жаңа  технология,  жоғары  еңбек  ҿнімділігі 
керектігін  түсінді.  Ҽрбір  жапон  ҿз  орнында  сол  жоғары  ҿнімділікке  жету  үшін 
«Бес  С»  деген  қағиданы  қатаң  ұстанды.  Сэйри  –  қажетсіз  нҽрсені  анықтап,  оны 
жою; Сэйтон – қажетсізді жойған соң, қалғанын тҽртіпке келтіру; Сэйксо – жұмыс 
орнын,  ҿзіне  бекітілген  ҿндіріс  нысанын  таза  ұстау;  Сэйкецу  –  ережені  қатаң 
сақтану, Сицукэ – жоғары еңбек тҽртібі жҽне еңбекті қастерлеу.  

Қазақ мемлекеттік қыздар педагогикалық университетінің Хабаршысы. №2(5) 2010 
 
 
55 
Бұл  ұғымдар  жапондарда  бұрыннан  болған.  Ол  ұлттық  философиялық 
кҿзқарастан туындайды. Табысқа жету үшін ҽркім сол қағиданы сақтануы керек. 
Бірақ бұл ешкімге міндет емес еді. Енді ол ұлттық мүдде үшін қажет болған соң 
ҽрбір  жапонға  міндетке  айналды.  Сҿйтіп,  бүкіл  жапон  халқы  ҿз  елі  батыстың 
дамыған елдерін қуып жетуі үшін бір кісідей тастүйін бекініп, алға ұмтылды.  
Елдің  сыртқы  саясаты  экономикалық  жағынан  мықты  мемлекет  құру 
міндетіне бағынышты болды. Бұл міндетті жүзеге асырудың сыртқы саяси негізгі 
құралы  АҚШ-пен  одақтаса  отырып,  Жапонияны  халықаралық  қатынастар 
жүйесіндегі  беделін  кҿтеру  ғана  емес,  оның  ҽскери  қауіпсіздігін  сақтап,  ҽлемдік 
рынокта мықты ықпалға ие болуды кҿздеді  
Алайда  ҽскери  жағынан  АҚШ-қа  тҽуелді  болуы  негізгі  кемшіліктерінің 
біріне  айналды.  Вашингтонның  кҿлеңкесінде  отырып,  ҽлемнің  екінші 
экономикалық  державасы  құрметіне  ие  болса  да,  ҽлемдік  бірлестікте  мықты 
ықпалға жете алмай отыр. Ықпалды қызметкерлердің бірі Дж. Поллак «Жапония 
«ұлы державалар» санатына жіберілсе де, ҽлі де болса толық дауыс алу құқына ие 
еместігін»  айтады.  Сыртқы  саясатта  байлығы  мен  экономикалық  жетістіктері 
болғанымен  қосалқы  орын  алып,  ұлтшылыдықпен  қызып,  интеллектуалдық 
оқшаулықты  ұстанып  отыр.  Сондықтан  басқа  мемлекеттермен  арадағы  қарым-
қатынаста,  ҿзіне  деген  ұлттық  сенімсіздік,  саясатта  провинциалдық  сақтық 
байқалады.  1980  жылы  Киити  Миядзава  «Жапония  ерекше  мемлекет  болып 
саналады»,  мұнан  шығатын  қорытынды  ҿзіндік  тарихи  тҽжірибесі  мен 
конституциялық  шектеулерінің  болуы,  халықаралық  қатынастарға  қатысуға 
кедергі жасайды. Біз тек ҽлемде болып жатқан жағдайды байыптап, болып жатқан 
тенденцияларды бақылаймыз» деп жариялайды. 
Ұзақ  жылдар  бойы  жапондықтар  АҚШ-пен  арадағы  тең  құқылы  ҽріптестік 
деңгейіне  жету  эволюциясын  ұзақ  жылдар  бойы  мойындағысы  келмеді.  1981 
жылы  премьер-министр  Дэ.  Судзуки  Вашингтонда  бірлескен  коммюникеге  қол 
қойып,  онда  АҚШ  пен  Жапония  арасындағы  одақтық  қатынастар  мҽселесі  сҿз 
болған  еді.  Бұл  фактіге  таң  қалған  жапондық  коғамдық  пікір  «премьер  келеңсіз 
шешім  жасады,  сондықтан  ҿзі  айтқан  пікірден  бас  тартсын  »деген  ұсыныс 
жасады.  Сондықтан  Жапонияның  сыртқы  істер  министрі  М.Итоға  бар 
жауапкершілікті мойнына алып, отставкаға кетуіне тура келді. 
1980-ші жылдардың басында соғыстан кейінгі кезеңде ҽлемде экономикалық 
потенциалы  жҿнінен  екінші  орынға  жетсе,  кейбір  экономикалық  кҿрсеткіштер 
бойынша АҚШ-ты басып озды.  
Осы  кезеңде  Жапония  халықаралық  аренада  ҿзінің  халықаралық 
байланыстарының  артқандығына  қарамастан,  шын  мҽніне  келгенде  АҚШ-тың 
кіші  ҽріптесі  рҿлін  атқара  берді.  1980-ші  жылдардың  басында  Жапонияда 
интернационализация  ұраны  ұсынылып,  индустриалдық  жағынан  дамыған 
мемлекеттердің бірлестігімен интеграциялану деп түсіндірілді.  
Я.Накасонэ 
ұсынған 
жапон 
саясатының 
«интернационализация» 
бағдарламасы болашақта ҽлемде серке (лидер) рҿлін атқаруға мҽн береді.  
Халықаралық  еңбек  бҿлінісінің  ҿсуі,  трансұлттық  монополиялардың 
қызметінің  дамуы,  коммуникация  мен  транспорттың  дамуымен  байланысты 
Жапонияның  ҽлемдік  экономикада  рҿлінің  артуына  ықпал  жасап  отыр. 
Халықаралық  рынокқа  шыққан  ірі  жапондық  компаниялар  үлкен  қаржы 
ресурстарын  иемденіп,  мемлекеттен  ҿз  алдына  бҿлек  тҽуелсіздік  алып, 
Жапониядағы  реттеушілік  қызметі  қысқарып  отыр.  Экономикаға  бюрократтық 
бақылаудың  азаюы  импорттың  артып,  сауданы  ырықтандыруға  қолайлы  жағдай 
туғызып отыр.  

 Вестник Казахского государственного женского педагогического университета. №2(5)2010 
 
 
56
 
Саяси  жағынан  алып  қарағанда  интернационализация  Жапонияның 
ғаламдық  рҿлге  ие  болу  жолындағы  халықаралық  қатынастар  жүйесінде  жаңа 
элементтердің  қалыптасуына  жол  ашты.  «Кеңестік  қауіптің»  жойылуы  кіші 
держава  менталитетінен  Жапонияның  бас  тартуына  қолайлы  жағдай  туғызды. 
Жапония ҽзірге жеке саяси инициативалар кҿтеруге, қандай-да болмасын ҽскери 
мазмұндағы акцияларға тікелей қатысудан тайсалады.  
Ҿзінің  байлығы  мен  экономикалық  қуаттылығын  айқындай  отырып, 
жапондықтар ғаламдық  саясатқа белсенді  түрде қатысуға бағыт  алып отырса да, 
ҿзінің  артықшылықтары  мен  кемшіліктері  болса  да  мҽңгі  екінші  орында  тұру 
жағдайында  қалып  отыр.  Жапония  бір  жағынан  АҚШ  –  пен  арада  ҿзара  тҽуелді 
қатынасты  сақтауға  тырысса,  бір  жағынан  экономикалық  мүмкіндіктерін 
пайдалана  отырып,  ҿзінің  халықаралық  беделін  сақтауға,  нығайтуға  бар  күшін 
салып  отыр.  Бірақ  нақты  қайшылықтар  бар,  себебі  жапондық  саяси  авторитет 
АҚШ-тың кҿлеңкесінде қалып отыр. Алдағы уақытта бұл  күрделі  қайшылықтың 
дамуы Жапонияның болашақтағы халықаралық аренадағы жағдайын анықтаудың 
кілтіне айналып отыр. 
Азия-Тынық  мұхиты  аймағы  елдерімен  жақсы  қарым  -  қатынасты 
қалыптастарып,  оны  қолдау  елдің  қауіпсіздігін  қамтамасыз  етіп,  елді  гүлдендіру 
үшін  қажет.  Қытайдың  осы  аймақта  орналасуы,  оның  экономикасының  ҿсуі 
Жапонияға  одан  ҽрі  дамуға  мүмкіндік  беріп  отыр.  Жапония  «шығыс  –азиялық 
бірлестік»  қалыптастыруға  ұмтыла  отырып,  Қытаймен,  Корея  республикасымен 
арада  ынтымақтастық  қатынасты  нығайтуға,  Азия  елдерімен  экономикалық 
ҽріптестікті күшейту үшін, Азия аймағын дамытуға тырысуда. 
Солүстік  Кореямен  қатынаста  Жапония  арасында  ҽлі  де  болса  кейбір 
шешілмеген мҽселелер бар. Солтүстік Корея арнайы қызмет органдары Жапония 
азаматтарын жиі ұрлауы байқалып, олардың тағдыры осы уақытқа дейін белгісіз 
күйде қалып отыр. Жапония Солтүстік Кореямен арадағы Пхеньян декларациясы 
негізінде  жапон  азаматтарын  ұрлау,  ядролық,  зымырандық  мҽселелерді  шешіп, 
жапон-солтүстік  кореялық  ҿзара  мемлекетаралық  қатынастарды  дұрыс  жолға 
қойып,  ҽлемде  бейбітшілік  пен  аймақта  тұрақтылықты  орнатуға,  реттеуге  деген 
ұмтылыс бар.  
Жапония  Корея  түбегіндегі  кейбір  даулы  мҽселелерді  шешуде,  Азия 
аймағындағы  экономикалық  дағдарыстан  шығар  жолда  басшылықты  ҿз  қолына 
алмай, белсенділік танытпай отыр. 
Жапония  мен  Оңтүстік  Корея  арасындағы  қатынас  ҽсіресе  1995  жылғы 
екінші  дүние  жүзілік  соғыстың  елу  жылдығын  тойлағаннан  кейін  шиеленісіп 
кетті.  1992  жылы  император  Акихитоның  Қытайға  іссапармен  баруы  болашақ 
үшін  келісімге  келу  деп  қабылданған  еді.  Бірақ  үш  жыл  ҿткен  соң  .  Қытай  мен 
Жапония Қытайдағы ҿткізілген ядролық сынақтан соң, келіспеушілік жағдайында 
қалып,  жапондықтардың  олардың  кейбір  территориялық  мҽселелерін  ретке 
келтіргенше, Қытайға беретін кҿмегін уақытша тоқтатты.  
1995 жылғы бірлескен пресс-конференцияда Оңтүстік Корея президенті Ким 
Ён  Сан  мен  ҚХР  тҿрағасы  Цзян  Цзэмин  екінші  дүние  жүзілік  соғысты  тойлауға 
байланысты  оған  Жапонияның  кҿзқарасын  қатты  сынға  алды.  Жапония  бұл 
ҽрекеттен  екі  елдің  антижапондық  кҿзқарастарының  біріккендігін  жҽне  геосаяси 
болашақта  күрделі  ушығулардың  болатынын  ҽсіресе  екі  Кореяның  бірігуі 
тҿңірегіндегі талпынысты аңғарды.  
Егер  екі  Корея  мемлекеті  бірігетін  болса,  ішкі  қысым  күшейіп,  американ 
ҽскерлерінің  басым  бҿлігінің  түбектен  кетуіне  тура  келеді.  Бұл  ҽрине  кейбір 
жапондықтарды  да  американдықтардың  жапониядағы  ҽскери  күштерін  қысқарту 
керек  деген  ойға  итермелейді.  Олар  Жапонияның  Азиядағы  АҚШ  пен  Қытай 

Қазақ мемлекеттік қыздар педагогикалық университетінің Хабаршысы. №2(5) 2010 
 
 
57 
арасындағы  «конструктивтік  стратегиялық  ҽріптестік»  жолындағы  ҽскери 
күштерін Азиядағы тұрақты жағдайды сақтаймыз деген ниетпен шоғырландыруға 
рұқсат беруді хош кҿрмейді. Жапонияда орныққан АҚШ қарулы күштерінің жыл 
сайын қысқаруы негізінде ҽскери күштер емес, саяси қатынастық бар.  
Жапония  жыл  ҿткен  сайын  ҿзінің  саясатын  жҽне  ұлттық  мүдделерін, 
артықшылықтарын  нақтылай  түсу  үстінде.  Егер  Жапония  ҽскери  қатынаста 
Қытаймен  жҽне  АҚШ-пен  бақталасатын  болса,  ол  сол  аймақтағы  ғана  емес 
ғаламдық  кҿлемде  дау  туғызары  сҿзсіз.  Токио  екі  державаның  кҿсемдік 
ұмтылыстарын жұмсартуға тырысу үстінде.  
Жапония ҿзінің ҽлеуметтік-экономикалық дамуы жағынан алдыңғы қатарлы 
батыспен  бақталаса  алатын  азиялық  мемлекеттің  бірі  болып  саналады.  Жапония 
қазіргі кезеңде басқа азиялық мемлекеттерге тҽн заңдылыққа бағынады. Батыстық 
бизнесмендер  жапондықтардың  делдалдық  ҽрекеттерінсіз-ақ  Азияда  тікелей  ҿз 
істерін жүргізуде. 
Жапония  ядролық  қарудың  алғашқы  құрбаны  болғандықтан,  бұл  қаруды 
таратпау жҿніндегі ұсыныстары нақты шешімін таппай отыр. Солтүстік Кореяның 
ядролық державаға айналуы Жапония үшін қауіп тудырады.  
Үндістан  мен  Пҽкістандағы  ядролық  сынақтар  жапондықтардың 
экономикалық  кҿмегінің  Азиядағы  ядролық  қарулануды  тоқтата  алмай 
отырғандығын  кҿрсетті.  Экономикалық  кҿмектің  кҿлемі  қандай  болғандығына 
қарамастан  ол  Үндістан  мен  Пҽкистанды  ҿздерінің  ядролық  бағдарламаларынан 
бас  тартуға  кҿндіре  алмай  отыр.  Осы  екі  ел  ,  ҽсіресе  Үндістан  жапондықтардың 
ядролық  емес  позициясын  түсіне  алмайды.  Себебі  ол  американдықтардың 
ядролық  қолшатырының  астында  қалып  отыр.  Бұл  Жапонияның  Оңтүстік 
Азиядағы моральдық беделін тҿмендетеді.  
Оңтүстік  Азиядағы  ядролық  сынықтар  Жапония,  АҚШ,  Қытай  арасындағы 
шиеленісті  қатынастың  бетін  ашты.  1998  жылы  4  маусымда  Женевада  ядролық 
клубтың  мүшесі  болып  саналатын  бес  мемлекеттің  сыртқы  істер  министрлері 
кездесіп,  сынақ  жасаған  кезде  қандай  ҽрекет  жасауы  керектігін  анықтады. 
Жапония бұл кездесуге қатысуға рұқсат сұрағанымен, ол қабылданбады.  
Кҿптеген  жапондықтар  ядролық  қаруы  жоқ  мемлекеттер  болып  саналатын 
Жапония мен Германияны Женевадағы кездесуге қатыстырмауы дұрыс еместігіне 
наразылық білдірді. 
Қытай  яролық  державалардың  клубы  ғана  соларға  ерекше  жауапкершілік 
артып  отырғандықтан,  ядролық  мҽселелерді  ҿздері  талдауы  керек  деп 
тұжырымдайды. Ҽрине бұл Жапонияға тиімді емес. Ядролық қаруы бар жҽне жоқ 
мемлекеттермен  ынтымақтастық  негізінде  ғана  мҽселе  шешілетін  болса  ғана, 
нақты тұрақтылық сол кезеңде болады.  
Жапонияның  сыртқы  саясатының  басты  доктринасы  концепциясы  –  АҚШ-
пен  арадағы  одақпен  тікелей  байланысты  АҚШ-тың  Жапонияның  Мисава 
қаласында  орналасқан  ірі  ҽскери  базалары  бар.  1987  жылы  Жапонияның 
«жұлдызды  соғыстар»  бағдарламасына  қатысуы  жҿнінде  келісімі  қабылданды. 
1975  жылдың  қарашасынан  бастап  Жапония  дамыған  жеті  ірі  капиталистік 
мемлекет  басшыларының  жыл  сайынғы  кездесуіне  міндетті  түрде  қатысушы 
мемлекеттердің біріне айналды. 1997 жылы АҚШ пен Жапонияның сыртқы істер 
министрлері  мен  ҽскери  министрлері  Вашингтонда  жапон-американ  «қауіпсіздік 
келісімі»  негізінде  ҽскери  ынтымақтастықтың  жаңа  бағыттары  жҿнінде  келісім 
шартқа  қол  қойды.  Оның  мақсаты  –  екі  мемлекеттің  Азия-Тынық  мұхиты 
аймағындағы ҽскери ынтымақтастығының жаңа параметрлерін анықтауда болды.  
Сонымен  қатар  Жапония  үкіметі  жапон  монополиясының  экономикалық  
экпансиясы  үшін  қолайлы  жағдай  туғызуды.  Сондықтан  Жапония  сыртқы 

 Вестник Казахского государственного женского педагогического университета. №2(5)2010 
 
 
58
 
экономикалық саясатқа терең мҽн беруде. Іскерлер тобы «еркін сауданың азиялық 
аймағын» ұйымдастыруға кҿңіл бҿліп отыр.  
Жапонияның қиын жағдайда қалуы, ХХ ғасырдың басында ҽлемдік аренаға 
патшалық  Ресейді  жеңуі  кезеңіндегі  жағдайға  қарағанда  басқаша  түрде  кҿрініс 
тауып  отыр.  Осыдан  жүз  жыл  бұрын  шығу  тегі  бойынша  грек  Лафкадио  Херн, 
Жапонияда  ұзақ  жыл  тұрып  «Гений  японской  цивилизации»  очеркін  жазып,  ол 
арқылы  бүкіл  ҽлемге  жаңа  Жапонияны  танытады.  1998  жылы  бүкіл  ҽлемнің 
назары «кҿлемі жҿнінен бірінші жұлдызға» айналып, ғаламдық шарықтау шегіне 
жетіп отырған Қытайға ауды. Азияда Жапония мен Қытайдың орны ауысты деген 
концепция қалыптасты. Шын мҽніне келгенде концепция шындыққа сҽйкес келе 
қоймайды.  Азиялық  дағдарыс  кезеңінде  Қытайды  аймақтағы  жағдайды 
тұрақтандандыруға  ықпал  етуші  ел  ретінде  қабылдаса,  Жапонияны  пассивті 
бақылаушы  рҿлін  атқарып  отыр  деп  кінҽлауда.  Қытайдың  шарықтауы  Жапония 
сыртқы  саясатына  маңызды,  психологиялық  ауыр  стратегиялық  қиындықтар 
ҽкелуде.  
Жапония  осы  уақытқа  дейін  Мэйдзи  кезеңінен  бастап  модернизациялануға 
дейінгі  аралықта  Қытай  сияқты  бай,  мықты,  ҿзіне  сенімді,  интернационалдық 
кҿңіл күйдегі мемлекетті кҿрген жоқ. Кҿршілерінің дамуы Жапонияны алаңдатып 
отыр.  Ұзақ  уақыт  бойы  Жапония  ҿзін  Азиядағы  жетекші  елдердің  бірі  ретінде 
санады.  Бірақ  жапондықтардың  біраз  бҿлігі  Қытайдың  аймақтық  серкеге 
айналатына күмҽнді.  
Қытайдың  кҿтерілуі  Жапония  сыртқы  саясатына  біраз  түрткі  болып  отыр. 
Жапонияның  қаржылық  дархандығы  жҽне  дипломатиялық  айла-ҽрекеттеріне 
қарамастан,  екі  жақ  та  мықты  бақталас  екендігін  байқатады.  Ҽлемдік  аренадағы 
Қытайдың рҿлі соңғы уақытта жарнамаланып, жапондықтардың «күні тұтылуда». 
Жапония  АҚШ  пен  Қытай  арасындағы  «конструктивті  стратегиялық 
ҽріптестіктің  орнағандығына»  да  алаңдаушылық  тудырып  отыр.  Жапония 
сонымен  қатар,  қытайлықтар  мен  американдықтардың  кейбір  экономикалық 
сҽтсіздіктерге  байланысты  ҿз  атына  айтып  отырған  кемсітушіліктен  зардап 
шегуде.  Бір  жағынан  Жапония  АҚШ  пен  Қытай  арасындағы  жауластықтың 
болуынан да қауіптенеді. 
Жапон  саяси  серкелері  үшін  негізгі  мҽселелердің  бірі  кезіндегі  Цзян 
Цзэминмен  Клинтон  арасындағы  келіссҿздерде,  АҚШ  пен  Жапония  арасындағы 
одақ Азиядағы тұрақтылықты реттейтін маңызды фактор екендігін дҽлелдемеді. 
«Суық  соғыс»  жылдары  американ  ҽскерлері  Жапонияның  кҿмегіне  арқа 
сүйей отырып, қауіпсіздікті қамтамасыз етудің құрылымын кҿрсеткендей болды. 
«Суық соғыстың» аяқталуы ҿмірде тҿзуге тиісті жаңа мҽселелерді ҽкелді.Екі елдің 
арасындағы қатынаста экономикалық шиеленіс ҿсіп келеді.  
Жапонияның  Таяу  Шығыстағы  позициясына  келетін  болсақ,  Иракты 
қалыпқа келтіруге ҿз күшін аямай отыр. Токио конференциясында Иракты қайта 
қалпына  келтіруге  ықпал  жасап  отыр.  Жапония  Иракты  қалыпқа  келтірудің  екі 
жолын  ұсынып  отыр.  Біріншісі  ҿзі-ҿзі  қорғау  күштері  бҿлімдерімен,  екіншісі  5 
млрд. долл. кҿлемінде дамуына арнайы ресми кҿмек кҿрсету. 
Таяу  Шығыс  аймағындағы  бейбітшілік  пен  тұрақтылықты  сақтау  осы 
аймақтағы  бейбіт  үдерісті  дамытумен,  алға  қарай  жылжытумен  байланысты 
жүзеге  асады.  Жапония  Ауғанстан  мемлекетіне  де  мемлекеттік  құрылысын 
күшейтуге  ықпал  жасап  отыр.  Терроризмге  қарсы  күресте  де  Ауғанстанмен 
ынтымақтасып,  Үнді  мұхитына  Теңіз  қорғанысы  күштерінің  кемелерін  жіберіп 
отыр.  
Біріккен  Ұлттар  Ұйымы  тҿңірегіндегі  халықаралық  ынтымақтастық 
Жапонияның  сыртқы  саясатының  негізгі  бағыттарының  бірі  болып  саналады. 

Қазақ мемлекеттік қыздар педагогикалық университетінің Хабаршысы. №2(5) 2010 
 
 
59 
Болашақта  Жапонияда  жаңа  саяси  толқынның  пайда  болуы  (жастар 
интернационалдық  пиғылдағы  саясаткерлер,  ҽйелдер,  үкіметтік  емес  ұйымдар) 
қоғамдық  ҿмірге  таңқаларлық  ырғақ  береді.  Жапония  экономикасы  мен  сыртқы 
саясаты  механизмдерін  қайтадан  қалыпқа  келтіру  үшін  жаңа  идеялар  мен  адам 
ресурстары керек болса оны жасайтын бюрократия емес, қалыптасып келе жатқан 
азаматтық  қоғам.  Ел  басшылары  радикалдық  ҿзгерістер  жолында  қажет,  дұрыс 
жолды таңдауы керек. 
 
ҼДЕБИЕТТЕР 
1.Алексеев  И.А.,  Атрошенко  А.А.,  Булай  И.Б.  США  и  проблемы  Тихого  океана: 
Международно-политические аспекты. М: 1979. 
2.Арин  О.А.  Азиатско-Тихоокеанский  регион:  мифы.  Иллюзии  и  реальность. 
Восточная Азия: экономика, политика, безопасность. М. 1997.  
3.Цыганков П.А. Теория Международных отношений. М., 1992.  
4.Богатуров А.Д. Великие державы на Тихом океане. М., 1996.  
5.Фунабаси Е. Деприсивная дипломатия Токио. Japan today. November 2004. p. 23-
32. 
6.Семин А. Внешнеполитические ориентиры Японии и Китай. Владивосток, 2003. 
7.Япония в современном мире. Факторы стабильного развития и безопасности. 
М., 2000. 
8.К. Сато. Япония и Америка в их взаимных отношених. Мысли японца. М., 1993. 
9.Кистанов В.О. Япония в АТР. Анатомия экономических и политических 
отношений. ,1995. 
10.W. Lord. Opening Statement at Senate Confirmation Hearings. 31.03. 1993. 
 
ТҮЙІНДЕМЕ 
Мақалада  Жапонияның  екінші  дүние  жүзілік  соғыстан  кейінгі  сыртқы 
саясатының негізгі бағыттары талданған. 
 
РЕЗЮМЕ 
В статье рассматривается основные направления внешной политики Японии 
послевоенный период 
 

жүктеу/скачать 1,76 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: