Елімізді тұғыры мықты, дамыған мемлекетке айналдыру
жүктеу/скачать 3,31 Mb. Pdf көрінісі
|
Критикалық ойлау негіздері KZ 27-08-2014
| РЕЗЮМЕ...
• Критикалық ойлау кезінде аргументтерді бағалау қате талқылауды анықтап, оларды дұрыстауға және өзара түсіністікті жақсартуға белгілі бір дәрежеде себін тигізеді. • Бедел сөзі ағылшын тілінің authority, «құзіретті қайнаркөз», «сарапшы», «ықпалды адам» деген мағынаға ие сөзінен шыққан. «Авторитет» - сөзі аргументтерде дәлел ретінде жиі қолданылады. Бедел ретінде тек қана адамдардың айтқаны келтірілмейді. Кейбір кездерде адамдар өз мақсаттарына жету үшін ел беделін немесе дінде ғылымның беделін қолданады. • Беделділердің айтқандарын жеткізетін қайнаркөздерді міндетті түрде тексеру қажет. • Ақпарат көзі бейтарап болуы керек. Адам (немесе ұйым) шешілетін мәселеге қатысты қандай да бір әдейі шешім қабылдамайтын болған жағдайда ғана ақпараттың объективті қайнаркөзі бола алады. • Бедел ретінде сарапшылардың бірін немесе ұйымның сөзін келтіруден бұрын, Сіз басқа да біліктілігі мен әділдігі бұдан кем емес адамдар немесе ұйымдардың сіз келтірген қайнаркөзді қолдайтындығына сенімді болып, тексеріп алуыңыз қажет. • Корреляция өздігінен факторлар арасында себеп- салдар байланысын анықтау үшін жеткілікті негіздеме бола алмайды. Себеп пен салдарды дұрыс талдау үшін критикалық ойлаушы келесі сұрақтарды қоя отырып, содан кейін ғана себеп- салдар жайлы белгілі бір пікір жасауы қажет. 82 1. Қандай жолмен себеп салдарға алып баратындығын дәйек түсіндіріп отыр ма? 2. Қорытындыда әлдеқайда ықтимал себеп келтірілген бе? • Ортақтастыру, индуктивті ой бекітілімдерге негізделген қорытындыларды автор оқырмандарды болатын қателіктер жайлы ескертетін шартпен қабылдауға болады. Дедуктивті ой бекітілімдерге негізделген қорытындыларға сенуге болады. • Дәйектердің «қауіпті» түрі: Аd ignorantiam – дәйектің бұл түрі қайтадан дәлелденбеген деген түсінікке негізделген белгілі бір ұстанымға итермелейді. Аd misericordiam – дәйектің бұл түрі аяушылыққа басымдылық танытады. Аd populum – дәйектердің бұл түрі адамдардың белгілі бір ұлтқа, нәсілге, дінге, тайпаға, топқа, «тобырға», аулаға және т.б. жататындығына басымдылық танытады. Контрапозиция бейнесі – егерде бейнебір А сәлемдемесі бейнебір Б салдарын алып келетін болса, онда бұл салдарды (яғни «Б емес») жоққа шығару А сәлемдемесін де (яғни «А емес») жоққа шығарады. |