Басқа да «қауіпті» аргументтер

78
Аd ignorantiam
Аргументтің  бұл  түрі  қайтадан  дәлелденбеген  деген
түсінікке негізделген белгілі бір ұстанымға итермелейді.
Яғни,  егерде  мұндай  аргументтерді  қолданатын
болсақ,  «террорист  екендігі  дәлелденбейтіндіктен»
адамды  терроризм  бойынша  айыптауға  да  болады.
Кінәсіздік  презумпциясы  –  қылмыстық  сот  істерінде
адамдарды  мұндай  айыптаулардан  қорғау  үшін    негізгі
ұстанымдардың  бірі  болып  табылады.  Кінәсіздік
презумпциясының  негізгі  ұстанымдары  мынадай:
«Айыпталушы қайтадан кінәсі дәлелденбейінше кінәсіз».
Осыған  байланысты  халық  арасында  «Ұстап  алмасаң,
ұры емес» деген тіркес бар.
Аd misericordiam
Аргументтің  бұл  түрі  аяушылыққа  басымдылық
танытады.  Университет  және  мектеп  қабырғаларында
мынадай аргументтерді жиі естуге болады:
«Апай,  маған  бес  қоя  салыңызшы!  Мен  үйде  кішкентай 
ініме  қараймын  да,  үй  тапсырмасына  толыққанды  көңіл 
бөле алмаймын.»
«Ирина  Николайқызы,  менің  басым  ауырған  еді. 
Ыстығым  40  градусқа  жетті.  Сол  себепті  де,  емтиханға 
дайындала  алмадым.  Сіз  маған  оны    қайта  тапсыруға 
рұқсат беруіңіз қажет!»
Шынтуайтында,  кемеңгер  тәжірибелері  бар,  қатал
ұстаздар мұндай аргументтерді сирек қабылдайды.

79
Аd populum 
Аргументтердің бұл түрі адамдардың белгілі бір ұлтқа,
нәсілге,  дінге,  тайпаға,    топқа,  «тобырға»,  аулаға  және  т.б.
жататындығына  басымдылық  танытады.  Қазақстандағы
жағдайларға  сәйкес  бұл  аргументтер  өте  тиімді  болып
отыр. Солардың кейбіреулерін қарастырып көрейік:
«Сыйлық үшін сыныптағылардың барлығы ақша қосты, 
ал сен қоспадың! Сен ақшаны ертеңге дейін беруің керек.»
«Біздің еліміздегі дені дұрыс жандардың барлығы дерлік 
30  жасқа  дейін  жанұя  құрады.  Сенің  жасың  26-ға  жетіп 
қалды. Сондықтан да өзіңе қалыңдық ізде.» 
«Мұсылмандарға  алкогольдік  ішімдіктер  қолдануға 
тиым салынған. Сондықтан сен ішкеніңді доғаруың қажет!»
Осы мысалдардың кейбіреулерін назарға алуға болады.
Контрапозиция иллюзиясы
Егерде  бейнебір  А  сәлемдемесі  бейнебір  Б  салдарын
алып  келетін  болса,  онда  бұл  салдарды  (яғни  «Б  емес»)
жоққа  шығару  А  сәлемдемесін  де  (яғни  «А  емес»)
жоққа  шығарады.  Классикалық  логиканың  бұл  заңы
контрапозиция  заңы  деп  аталады.  Көбінесе  адамдар  қате
ой  бекітілімге  алып  келетін  контрапозиция  иллюзиясын
жасайды. Мысалдар қарастыратын болсақ:
«Егерде мен Астанада болсам, яғни мен Қазақстандамын. 
Осыған  сәйкес,  егерде  мен  Астанада  болмасам,  онда  мен 
Қазақстанда да жоқпын.» 
Мен  Ақтөбеде  болуым  мүмкін,  бірақ  мен  сонда  да
Қазақстанда  боламын  ғой.  Мұндай  жағдайға  арналған

80
дұрыс контрапозицияға мысал келтірейік:
«Егерде мен Астанада болсам, яғни мен Қазақстандамын. 
Осыған сәйкес, егерде мен Қазақстанда болмасам, онда мен 
Астанада да жоқпын».
Контрапозиция
бейнесіне
арналған
әлдеқайда
күрделірек  мысалдарды  табу  қиынырақ  болуы  мүмкін.
Әрдайым  мұқият  болып,  контрапозиция  иллюзиясын
табу  үшін  критикалық  ойлаушы  адамның  пікіріне  сәйкес
ұстанымда болу қажеттігін ұмытпаңыз!
Ол  үшін  сізге  осы  бөлімге  арналған  төмендегі
практикалық жаттығулар көмектеседі.

81

жүктеу/скачать 3,31 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: