Туындыларын

жүптықтан топтық,  одан ж алпы сыныптық талдау жүзеге 
асы рылады .  М ысалы,  Қүнанбай  туралы ,  оның  образды 
аш а т ы н   сөй леу  т іл ін ен   м ы сал   к е л т ір у   тап сы р ы л са, 
әрқайсы сы   ж еке  іздейді,  тапқаны н  ж аны ндағы   досына 
айтады.  Сөйтіп,  әркайсысы  бір-біріне  айтады,  ол  жүмыс 
топты қ  ж ү м ы сқ а  үласады ,  сонан  бүкіл  сынып  болып 
тапқандары н  ортаға  салады  да,  м үғалім   көмегімен  бір 
қорытындыға келеді.
М.Әуезов шығармаш ылығын оқыту алдында мынандай 
проблемалар бар:
Әуезовтей үлы түлғаның үлылығын таныту мақсатында 
оның мүрасын ж ан-ж ақты  түтастай қарастыру.
а)  Ол  үш ін ,  ең  алды м ен  оқу  б ағд ар л ам ал ар ы   мен 
оқулықты қайта қарастыру. Әдебиет көгіне “Адамдық негізі— 
әйел”  атты  көсемсөз  еңбегімен  келген  үлы   жазуш ының 
халқы мен елінің әдебиеті ғана емес, өнері, ғылымы, қоғамдық 
өміріне сіңірген еңбегін мүмкіндігінше түтастай жеткізу.
ә)  Ж азуш ы   өмірін  оның  өмір  сүрген  дәуірінің  шынды- 
ғымен байланыстыру.  Басынан өткізген ауыр тағдырынан, 
әр шығармасынан, соның ішінде “Абай ж олы ” эпопеясына 
байланысты көрген қиынш ылықтары мен жетістіктерінен 
шолу дәрежесінде болса да хабар беру.
б) Ж азуш ы шығармашылығына байланысты әр жылдар- 
дағы  сындарға,  олардың  әділетсіз  ж ақ тар ы н а  тоқтала 
отырып, жас өскіннің танымын, дербес ойлауын, көзқарасын 
дамыту айналасында іздену.
в)  М .Ә уезовтің  ғү л ам а  ғалы м д ы қ  бейнесін  таны ту 
назардан  тыс  қалы п  келеді.  Оның  Абай  туралы   іргелі 
зерттеулерін былай қойғанда, “Манасты” алғашқы рет жан- 
ж ақты   зерттеуі,  ауы з  әдебиеті,  оның  көрнекті  өкілдері 
т у р а л ы   әр   ж ы л д а р ы   а й т қ а н   ең б е к те р і,  Ш ы ғы сты ң 
классикалық  поэзиясы  туралы  зерттеулері,  т.б.  ғылыми 
дүниелерін де мектепте оқыта бастау керек. Әуезовті таныту 
бір  сынып  көлеміне  сыймайтыны  түсінікті.  Сондықтан  да 
төменгі  сыныптан  бастап  әңгімелері,  драмалары,  аудар- 
малары,  ғылыми  еңбектерінен ж үйелі түрде мәлімет  беру 
керек. Әрине, бүл жерде баланың жасы, қабылдау мүмкіндігі 
ерекше  есепке  алынады.  Мысалы,  ғылыми  еңбектерінен 
төменгі сыныптардағы Абай шығармаларын оқыту кезінде 
жүйеленіп беріліп отьфса, сондай-ақ ауыз әдебиеті үлгілерін 
оқытқанда, Ж амбыл ш ығармашылығын танытқанда және 
т.б. тақырыпқа сай шағын үзінділер үсынылса, М.Әуезовті 
жан-ж ақты танытудың бастамасы қалыптаса бастар еді.
10

г) 
Бізде,  оқу  бағдарламаларында  көсемсөздерге  мүлде 
орын  берілмейді  десек,  артық  айтқандық  болмас.  Эписто- 
лярлы қ  ж анрды ң  ж ағдайы   да  сондай.  А лты нсары үлы , 
Ш оқан  ш ы ғар м ал ар ы н   оқы туда  ған а  х р есто м ати яд а 
олардың хаттары беріледі.  М.Өуезовті таныту мақсатында 
естеліктер, хаттарға да көңіл аударатын кез келген сияқты. 
Ж а зу ш ы н ы   тан ы ту ,  о қы ту,  ең  ал д ы м ен ,  оны ң  өзін, 
азам атты қ  келбетін,  ты ны с-тірш ілігін  де  таны ту,  Лев 
Толстой “Н.Ростованың прототипі кім” дегенде, “ол — менің 
өзім” деген. Осы жауаптың мәні өте тереңде жатыр. Тарихи 
роман  болсын,  көркем  туынды  болсын,  ол  —  жазуш ының 
төл баласы. Әке қандай болса, бала да сондай. Сол себептен 
де  қаламгер  туындысын  ең алдымен  оның  өзін  танытудан 
бастаған дүрыс.
Оқулық пен оқу бағдарламасына келсек, сын көтермейтін 
бір жағдай — бағдарлама талап-тілегі бір бөлек те, оқулық 
бағыты бір басқа. (М. Әуезовті оқытуды гана айтып отырмыз).
Бағдарлама жазуш ы ш ығармаш ылығын әңгімелерімен 
танытудан, ал оқулық драмалық ш ығармаларын оқытудан 
басталады.  Егер  оқулы қ  хронологиялы қ  ж үйені  (орыс 

жүктеу/скачать 3,05 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: