8. Орта жүзде 1822 жылдан кейiн орын ал ған оқиғалар. «Жарғы»
қа зақ даласына бiрте-бiрте енгiзiле бастады. Бас қа рудың жаңа тәртi бi ең
әуелi шегара шебi маңындағы және
«өзде рiне қамқорлық жа сауды өтiнген, бодандыққа адал болуға ант еткен» руларға енгi-
зiлдi. 1822 жылғы «Жарғы» аздаған өзгерiстер
енгiзiлген түрiнде 60-жылдардың ортасына дейiн
қолданылып келдi. Шегара лық әкiмшi лiк тен ше-
неунiктер бастаған қарулы шағын жасақтар қа зақ
ауылдарына бiрiнен соң бiрi жиi шығып тұрды. Олар
басқару дың жаңа жүйе сiн қабылдаудың жергілікті
халыққа пайда лы да тиiмдi болатынын егжей-тегжейлi түсiндiруге күш
салып бақты. Ру-тай па лардың өзара жер үшiн қақ тығыстары және сұл-
тандардың арасын дағы өзара бақталастық патша үкi метiне округтердi
көбiрек ашуға қолайлы болды.
1854 жылы Ертiстiң оң жағалауындағы Семей iшкi округi, 1856 жылы
Жетiсу жерiнде
Алатау ерекше округi ашылды. Бұл екi округтi орыс офи-
церлерiнiң арасынан тағайындал ған бастықтар басқарды.
9. 1824 жылғы «Орынбор қырғыздары (қазақ тары) жөнiндегi Жар ғы» және Кiшi жүздегi хан би лiгiнiң жойылуы. Орта жүздегi хан
билiгiнiң
жойылуы Кiшi жүзде тап осылай әрекет жасауды әлдеқайда же ңiл деттi.
Бұл кезде Кiшi жүз сұлтандарының арасындағы ала уыздық әлi тоқтаған
жоқ едi. Хан билiгi әлсiреп, қол астындағы халық арасында беделiнен
айырылып тынған болатын. 1822 жылы Орынбор өл кесiнiң губернаторы
П.К. Эссен Ресей
астанасына «Орын бор қыр ғыздары (қазақтары. – авт.)
жөнiндегi Жарғының» жо басын жө нелт тi. Бұл кезде Кiшi жүзде
Шерғазы Қажетті дерек Ха лықтың көшпелi
тобының келiсiмiне
қарай жаңа ок руг тер
құрыла бастады. 1824 жылы Қарқаралы және
Көк шетау округтерi,
1831 жылы Аягөз,
