Аймақ халқының облыстар бойынша

130
Орыстар 
252643
93947
26308
19505
37,2
10,4
7,7
Ұйғырлар 
104645
101159
78811
68749
96,7
75,3
65,7
Түріктер 
26137
23274
11797
10043
89,0
45,1
38,4
Кәрістер 
13536
5463
1625
1277
40,4
12,0
9,4
Өзбектер 
2780
2496
1728
1520
89,8
62,2
54,7
Татарлар 
11231
9346
5924
5124
83,2
52,7
45,6
Күрдтер 
9597
6853
2648
2221
71,4
27,6
23,1
Украиндар
5896
2067
516
361
35,1
8,8
6,1
Басқалар
35586
22921
11248
9547
64,4
31,6
26,8
Жамбыл облысы
Барлық 
халық
731556
629928
555448
538062
86.1
75.9
73.6
Қазақтар 
509795
504996
498989
492493
99.1
97.9
96.6
Орыстар 
101261
38949
9819
7026
38.5
9.7
6.9
Ұйғырлар 
1768
1587
1092
984
89,8
61,8
55,7
Түріктер 
21014
19441
10127
8222
92.5
48.2
39.1
Өзбектер 
17826
16583
10946
9318
93.0
61.4
52.3
Күрдтер 
9134
6768
3352
2660
74.1
36.7
29.1
Кәрістер 
8120
3677
1131
826
45.3
13.9
10.2
Татарлар
7536
6233
3721
3188
82.7
49.4
42.3
Украиндар
4834
1879
470
349
38,9
9,7
7,2
Басқалар
50268
29815
15801
12996
59,3
31,4
25,9
Қызылорда облысы
Барлық 
халық
476106
464778
450662
444718
97,6
94,7
93,4
Қазақтар 
450075
446623
443325
438707
99,2
98,5
97,5
Орыстар 
13238
8195
2442
1942
61,9
18,7
14,7
Кәрістер
6522
4467
1358
1038
68,5
20,8
15,9
Татарлар
1543
1385
824
724
89,8
53,4
46,9
Түріктер
1058
1034
767
573
97,7
72,5
54,2
Өзбектер 
988
928
742
677
93,9
75,1
68,5
Ұйғырлар 
106
105
90
82
99,1
84,9
77,4
Украиндар 
388
225
67
53
58,0
17,3
13,7
Күрдтер
6
6
3
3
100,0
50,0
50,0
Басқалар
2182
1810
1044
919
83,0
47,8
42,1
Оңтүстік Қазақстан облысы
Барлық 
халық
1656860
1566298 1429903 1362790
94,5
86,3
82,2
Қазақтар 
1175172
1164791
1150371 1131193
99,1
97,9
96,3
Өзбектер
264093
256291
204239
169395
97,0
77,3
64,1

131
Орыстар 
112721
54652
14615
10415
48,5
13,0
9,2
Түріктер
14660
14220
10382
9225
97,0
70,8
62,9
Ұйғырлар 
2423
2342
1999
1826
96,7
82,5
75,4
Кәрістер
7346
4075
1178
859
55,5
16,0
11,7
Күрдтер
5557
5317
4467
4196
95,7
80,4
75,5
Украиндар
5180
2463
607
456
47,5
11,7
8,8
Татарлар
15631
13384
7588
6262
85,6
48,5
40,1
Басқалар
54077
48763
34457
28963
91,2
63,7
53,6
Аймақ халқының қазақ тілін меңгеру деңгейі 
(15 және одан жоғары жастағылар)
Этностар
Осы этнос 
адамдары-
ның саны
соның ішінде тілдерді меңгеру деңгейі бойынша
қазақ тілі
адам
пайызбен
ауызша 
түсінеді
соның ішінде
ауызша 
түсінеді
соның ішінде
еркін 
оқиды
соның 
ішінде 
еркін 
оқиды
соның 
ішінде 
еркін 
жазады
еркін 
жазады
Барлық 
халық
4215566
3792098
3417215
3284750
90,0
81,1
77,9
Қазақтар 
3024035
2979978
2933282
2883226
98,5
97,0
95,3
Орыстар 
479863
195743
53184
38888
4,8
11,1
8,1
Өзбектер 
285687
276298
217655
180910
96,7
76,2
63,3
Ұйғырлар 
108942
105193
81992
71641
96,6
75,3
65,8
Түріктер 
62869
57969
33073
28063
92,2
52,6
44,6
Татарлар 
35941
30348
18057
15298
84,4
50,2
42,6
Кәрістер 
35524
17682
5292
4000
49,8
14,9
11,3
Күрдтер 
24294
18944
10470
9080
78,0
43,1
37,4
Украиндар
16298
6634
1660
1219
40,7
10,2
7,5
Басқалар
142113
103309
62550
52425
72,7
40,0
36,9
Осы айтылғандарды аймаққа қарайтын облыстар бойын-
ша дәлірек қарастырар болсақ, Алматы облысында қазақ тілін 
жетік меңгерген этностар (90-100% арасында): абхаз (1 адам) 
-100%, нивхи (1 адам) -100%, коми (1 адам) -100%, жапондар (1 
адам) -100%, тувалар (2 адам) -100%, чехтар (2 адам) -100%, ады-
гелер (3 адам) -100%, крымшақтар (7 адам) -100%, таттар (14 адам) 

132
- 92,9%, ұйғырлар (104645 адам) – 96,7%, қырғыздар (1666 адам) 
-93,8%, моңғолдар (46 адам) - 91,3%), өзбектер (2780 адам) - 89,8%. 
Облыс бойынша қазақ тілін мүлдем білмейтін, түсінбейтін 
этностарға: агул, даргин чукча, нанай, эвен, ветнам, табасаран-
дар, австриалықтар, кубалықтар, шведтер, венгерлер, манси, аба-
зин, финдер жатады.
Жамбыл облысында қазақ тілін жетік меңгерген этностар 
(90-100% арасында): шуван (1 адам) -100%, кубалық (1 адам) 
-100%, жапон (1 адам) -100%, абазин (1 адам) -100%, тувалар (2 
адам) -100%, қырымшақ (6 адам) -100%, лактар (7 адам) -100%, 
мансилер (5 адам) -100%, қарақалпақ (155адам) - 99,4%, өзбектер 
(17826 адам) - 93,0%, қырғыздар (5555 адам) - 96,2%, балқарлар 
(259 адам) - 93,1%, алтайлар (15 адам) - 93,3%, түріктер (21014 
адам) - 92,5%, ұйғырлар (1768 адам) - 89,8%. Енді облыстағы қазақ 
тілін мүлдем білмейтін, түсінбейтін этностарға тоқталсақ, 
олар: серб, хорват, чех, черкестер, абхаздар. 
Қызылорда облысында қазақ тілін жетік меңгерген этностар 
(90-100% арасында): алтайлар (1 адам) -100%, адыгейлер (1 адам) 
-1 00%, аварлар (1 адам) - 100%, шорлар (1 адам) - 100%, дүнгендер 
(1 адам) - 100%, румындар (1 адам) - 100%, словактар (1 адам) - 
100%, финдер (1 адам) - 100%, хорваттар (1 адам) - 100%, кабардин 
(1 адам) - 100%, қырым татарлары (2 адам) - 100%, сығандар (2 
адам) - 100%, осетиндер (3 адам) - 100%, ауғандар (3 адам) - 100%, 
черкестер (4 адам) - 100%, күрдтер (6 адам) - 100%, қарақалпақ (12 
адам) - 100%, ұйғырлар (106 адам) - 99,1%, қырғыздар (118 адам) - 
98,3%, түріктер (1058 адам) - 97,7%, түркімендер (27 адам) - 96,3%, 
өзбектер (988 адам) - 93,9%, башқұрттар (169 адам) - 92,9%,ше-
шендер (618 адам) - 91,1%. Ал қазақ тілін мүлдем білмейтін, 
түсінбейтін этностарға мансылар мен балқарлар жатады.
Оңтүстік Қазақстан облысында қазақ тілін жетік меңгерген 
этностар (90-100% арасында): табасарандар (1 адам) -100%, 
удиндер (1 адам) -100%, талыштар (1 адам) -100%, черкестер (2 
адам) -100%, қырымшақтар (2 адам) -100%, абазиндер (2 адам) 
-100%, шорлар (3адам) -100%, мансылар (1 адам) -100%, кабар-

133
диндер (7 адам) -100%,таттар (9 адам) -100%, құмықтар (15 адам) 
-100%, қарақалпақтар (149 адам) -99,3%, албандар (171 адам) 
-97,1%, өзбектер (264093 адам) -97,0%, түріктер (14660 адам) 
-97,0%, ұйғырлар (2423 адам) -96,7%, қырғыздар (1449 адам) 
-96,3%, әзірбайжандар (20217 адам) -95,9%, тәжіктер (18754 
адам) -95,9%, күрдтер (5557 адам) -95,7%, парсылар (2840 адам) 
-93,7%, түркімендер (640 адам) -93,3%, ноғайлар (15 адам) -93,3%, 
балқарлар (29 адам) -93,1%, арабтар (22 адам) -90,9%, қарашайлар 
(156 адам) -90,4%, қалмақтар (1 0адам) -90,0%. Облыстағы қазақ 
тілін мүлдем білмейтін, түсінбейтін этностар: ассириялықтар, 
славактар, сербтер, шведтер, француздар, италяндықтар, румын-
дар.
Келтірілген мәліметтерге назар аударсақ, аймақта саны жағынан 
қазақтардан кейінгі екінші орынды алатын ірі этнос орыстардың 
4,8% қазақ тілін ауызша түсінетін, оның 11,1% еркін оқи алатын 
және 8,1% еркін жаза алатын деп мәлімдейді.
Саны жағынан үшінші басымдылыққа ие өзбектердің (барлық 
тұрғындар ішінде алатын үлесі - 7,2%) 96,7 % қазақ тілін ауызша 
түсінемін, оның 76,2% еркін оқи алатынын, 63,3% еркін жаза ала-
тынын көрсетеді.
Кестеден көрініп тұрғандай, аймақта, жалпы Қазақстанда қазақ 
тілін меңгерген, оның мемлекеттік мәртебесін жүзеге асыруда ба-
рынша атсалысып, тікелей көмекті түркітектес этностар көрсетеді. 
Олардың ішінде, әсіресе, саны жағынан біршама ірі болып келетін 
этностар ішінде өзбектерді (96,7), ұйғырларды (96,6), түріктерді 
(92,2), татарларды(84,4) т.б. айтуға болады (9- кесте).
Ал орыстар, сондай-ақ славянтектес украин, белорус, поляк т.б. 
мемлекеттік тіл – қазақ тілін меңгеруге әлі де ден коймағандығы 
байқалады, мысалы, орыстардың 40,8% украиндардың – 40,7 
белорустардың 39,1% және поляктардың 45,4% осы уақытқа дейін 
қазақ тілін ауызша да түсінбейтіні қанжылтады.

жүктеу/скачать 2,06 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: