Таќырыбы: Формулалар редакторын пайдалану жѕне графикалыќ объектілер даярлау. (

287

- Объект типі (Тип объекта) тізімінде Mіcrosoft Equatіon 3.0 ре-

дакторын тањдањыз;

- пайда болѓан формулалар редакторы терезесіндегі аспаптар па-

нелініњ тљменгі ќатарында бірінші ќалыпты (шаблонды) тањдап (1.26

а. суретке ќара) сонда курсорды орнатыњыз;

- курсор кљрсеткішін бірінші ќалыпќа (шаблонѓа) орнатып (1.26б.

сурет), ”тышќан” (мышь) манипуляторыныњ сол жаќ батырмасын  бір

рет шертіњіз. Экранда пайда болѓан бљлу ќалыбыныњ (шаблоныныњ)

жоѓары бљлігіне dc символын енгіз;

-  Бљлу  ќалыбыныњ  (шаблоныныњ)  тљменгі  бљлігіне dt символын

енгізіњіз;

- осы џлгімен келесі бљлшектерді енгізіњіз;

- ќажетті символдарды 1.13 суретте кљрсетілген аспаптар панелініњ

жоѓарѓы ќатарынан тањдањыз.

- жоѓарѓы жѕне тљменгі индекстер џшін 1.26а,б суретте кљрсетілген

екінші ќалыпты (шаблонды) пайдаланыњыз.

3.  Осы  џлгімен  љрнектіњ  бљлігін  енгіз,  жђмысты  жењілдету  џшін

кљшіру мџмкіндігін пайдаланыњыз. Бђл   џшін ќажетті аймаќты ерек-

шелењіз жѕне оны <Ctrl+Іnsert> пернелері комбинациясын пайдала-

нып, алмастыру буферіне кљшіріњіз. Курсорды тиісті жолѓа орнаты-

њыз.  <Shіft+Іnsert>  пернелері  комбинациясын  басып,  буферден

кірістіріп, ќажетті белгілерді љзгертіњіз. Формуланыњ ќалѓан бљлігін

љзіњіз толтырыњыз.

Тапсырма №2

1. 1.27 суретте кљрсетілген џлгідегі таќырыппен жѕне жазылыммен

сѕйкес сурет даярлањыз.

2. Суреттіњ барлыќ элементтерін бір бџтін ретінде топтастырыњыз.

а)

б)

1.26 сурет Формулалар редакторыны

Ќалып 1

Ќалып 1

Ќалып 2

288

Жђмыстыњ  орындалу  ѕдістемесі

1. 1.27 суретте кљрсетілген џлгідегі таќырыппен жѕне жазылыммен

сѕйкес сурет даярлау ќажет.

Бђл џшін келесі ѕрекеттерді орындањыз:

-  Стандартты  (Стандартная)  аспаптар  панелінде  Сурет  салу

(Рисование) батырмасын шертіњіз.

Фотосинтез                                           Тыныс алу

      Энергияны сіњіру                                   Энергияны босату

 

 

 

 

 

Биологиялыќ  орта

Энергияѓа бай органикалыќ

ќосылыстар

Физикалыќ  орта

Энергияѓа бай бейорганикалыќ

ќосылыстар

 

 

 

- Сурет салу (Рисование) аспаптары панелініњ Сызыќтар (Линии)

батырмасында “тышќан” (мышь) манипуляторыныњ сол жаќ батыр-

масыныњ басулы кџйін пайдаланып, тљртбђрыш ќабырѓаларын тђрѓы-

зыњыз.

- Сурет салу (Рисование) аспаптары панелініњ Баѓыттауыш сы-

зыќ (Стрелка) батырмасында 

“тышќан” (мышь) манипуляторыныњ

курсор кљрсеткішініњ сол жаќ батырмасын бір рет шертіњіз. “Тыш-

ќан”  (мышь)  манипуляторыныњ  курсор  кљрсеткішініњ  сол  жаќ  ба-

тырмасыныњ ќђжаттыњ  ќажетті жерінде басулы кџйін пайдаланып,

1.27 сурет. Экожџйедегі энергия аѓыны мен химиялыќ

 заттардыњ айналымы

289

баѓыттауыш  сызыќтар  салыњыз.  Сызыќтар  (Линии)  батырмасында

ќосарланѓан сызыќ тџрін тањдањыз;

- Автофигуралар (Автофигуры) батырмасыныњ Негізгі сурет эле-

менті (Основные фигуры) бљлімінде кџн  белгісі бар батырманы бір

рет шертіњіз(1.28-сурет);

- “Тышќан”  (мышь)  манипуляторыныњ  сол  жаќ  батырмасыныњ

курсор кљрсеткішініњ ќђжаттыњ ќажетті жерінде басулы кџйін пайда-

ланып, кџн белгісін салыњыз;

 - Сурет салу (Рисование) аспаптары панелінде WordArt объектісін

џстемелеу (Добавить объект WordArt) батырмасын шертіњіз, сђхбат-

тасу терезесі пайда болады.

- сђхбаттасу терезесінде Жылу ќозѓалысы сљзін енгіз, енгізуді ОК

батырмасын шертіп, бекітіњіз.

2. Суреттіњ барлыќ элементтерініњ атын, жазылымдарын топтасты-

ру џшін, <Shіft> пернесін басып, ѕрбір элементке “тышќан” (мышь)

манипуляторыныњ курсор кљрсеткішін апарып, сол жаќ батырмасын

бір рет шертіп, ерекшелењіз. Сурет салу (Рисование) аспаптары пане-

лінде Әрекет (Действие) 

→

Топтастыру (Группировать) командасын

тањдау арќылы тапсырма орындалады.

№ 5 лабораториялыќ жђмыс

Таќырыбы: Ms Word 97 мѕтіндік  процессорында  кестелер  мен

тізімдерді даярлау. (Кесте ќђру, љњдеу. Кесте баѓандарыныњ енін љзгер-

1.28 сурет Негізгі сурет (Основные фигуры)  жѕне баѓыттауыш сызыќтар

элементтерін  тањдау тобы

290

ту,  ђяшыќтарды  біріктіру,  бљлу.  Кестедегі  мѕтін  баѓытын  љзгерту,

Автопішім (Автоформат). Нљмірленген, маркерленген тізімдерді енгізу).

Жђмыс  маќсаты:  Мѕтіндік  ќђжаттарда  кесте  даярлау  мен  фор-

маттауды, маркерленген, нљмірленген жѕне кљпдењгейлі тізімдерді да-

ярлауды мењгеру.

Тапсырма

1.  Жања  ќђжатта 1.29 суретте  берілген    џлгімен  сѕйкес  келетін

љлшемді, рењ (фон) љрнегін, тџсін, сырттай жѕне іштей жиектеуін,   мѕтін

баѓандарын орнатып, кесте даярлањыз.

2. Кестеге орнатылѓан љлшем саќталатындай Ќаріп (Шрифт) љлшемі

мен типін тањдап кестені толтырыњыз.

3. Кесте ђяшыќтарындаѓы мѕліметтерге, сол жаќќа жылжыту, ор-

таѓа жылжыту жѕне оњ жаќќа жылжыту туралауларын жасањыз.

4. Осы бетте кесте кљшірмесін даярлањыз.

5. Кљшірілген кестені мѕтінге тџрлендіріњіз.

6. 1.30 суретте кљрсетілген џлгімен сѕйкес кљпдењгейлі тізім даяр-

лањыз.

Жђмыстыњ  орындалу  ѕдістемесі

1. Жања ќђжат ашып, беттіњ келесі параметрлерін орнатыњыз:

- сол жаќтан шегініс - 3 см;

- оњ жаќтан шегініс – 1,5 см;

1.29 сурет.  “Шымкент ќаласы атмосферасындаѓы зиянды заттар”

кестесініњ џлгісі

1994ж                           1995 ж 

Заттар 

мг/м

3 

ПДК 

мг/м

3

 

ПДК 

Шањ-тозањ 0.4 

2.67 

0.3 

2 

Кџкірт (ІV)оксиді 0.4 2.67 

5*10

-3 

0.1 

Аммиак 0.01 0.02 6*10

-3

 

1.5 

Фторсутегі 4*10

-3

 

1.25 4*10

-3

 

1.25 

Корѓасын 6*10

-4

 2  5*10

-4

 

1.93 

Бензпирен 3*10

-6

 2.97  5*10

-6

 4.97 

Фосфор ангидриді 6*10

-3

 2  0.15 0.05 

291

2. Тџрі 1.29 суретте кљрсетілген џлгіге сѕйкес келетін кестені даяр-

лау џшін мѕзірдіњ Кесте (Таблица)

→

Кестені кірістіру… (Добавить

таблицу)  командасын тањдањыз.

3. Бірінші жол ђяшыќтарын біріктіріп, оѓан џлгіге сѕйкес мѕлімет-

терді енгізіп, ќажетті ђяшыќтарды ерекшелеп, Кесте(Таблица)

→

Ұя-

шыќтарды біріктіру (Объединить ячейки) командасын тањдањыз.

4. Кестеніњ параметрлерін џлгіге сѕйкес љзгертіњіз:

- бірінші жолдыњ биіктігі - 1,19 см, ќалѓандары минимум;

- бірінші жолдыњ баѓан ені - 0,94 см, екінші жолдыњ баѓан ені-3,25

см, ќалѓандарыныњ ені - 1,75 см;

- бірінші жол џшін љлшем - 12 пт., екіншісі - 11 пт., ќалѓандарын -

10 пт. етіп, “Tіmes Kaz”  ќаріпін орнатыњыз;

- џлгіге сѕйкес кесте ђяшыќтарына мѕліметтерді енгізіњіз.

5. Кљрсетілген џлгіге сѕйкес љрнек пен рењ (фон) тџсін тањдап, кес-

те ђяшыќтарын бояњыз. Бђл џшін ќажетті ђяшыќтарды ерекшелеу ќажет.

Негізгі мѕзірдіњ Пішім (Формат)

→

Шекаралар жѕне Ішін бояу (Гра-

ницы и заливка) командасын тањдањыз.

6. Тор сызыќтарын Пішім (Формат)

→

Шекаралар жѕне Ішін бояу

(Границы  и  заливка)    командасыныњ  Шекаралар  (Границы)  параѓы

кљмегімен кљркемдењіз.

7. Кесте ђяшыќтарыныњ ішіндегі аќпараттарѓа сол жаќќа, ортаѓа

жылжыту жѕне  оњ жаќќа жылжыту туралауын жасањыз.

8. Осы беттіњ тљменгі жаѓына кестеніњ кљшірмесін даярла. Бђл џшін

кестені ерекшелеп алып, алмастыру буферіне кљшіріп, курсорды ќажетті

жерге орнатып, кестені кірістіріњіз.

9. Кљшірілген кестені ерекшелеп, а)Кестені  (Таблица)

→

Мѕтінге

тџрлендіру (Преобразовать в текст) командасыныњ кљмегімен мѕтінге

тџрлендіріњіз;  ѕ)  Мѕтіннен  Кестені(Таблица)

→

Кестеге  тџрлендіру

(Преобразовать  в  таблицу)  командасын  пайдаланып,  кестеге

тџрлендіріњіз.

292

10. Ќђжатќа 1.30 суретке сѕйкес  кљпдењгейлі тізім џстемелеу џшін,

Пішім (Формат) 

→

 Тізім (Список) 

→

 Кљпдењгейлі (Многоуровневый)

командасын тањдау ќажет. Тізімніњ тиісті нђсќасын тањдап, Өзгерту

(Изменить) батырмасын шертіњіз жѕне тізімніњ ќажетті дењгейін бап-

тањыз.

11. Тізімніњ бірінші элементін теріп, (1.30 суретке ќарањыз) <Enter>

пернесін басыњыз.

12.  пернесін басып, екінші дењгейге љтіњіз. Екінші дењгейдіњ

цифрлыќ  пішімінде  келесі  элементтерді  енгізіњіз.  Џшінші  жѕне

тљртінші дењгейлерді љз бетіњізше толтырыњыз.

13.  Тљртінші  дењгейден  џшіншіге  жѕне  екіншіге  љту  џшін

“Shіft+Tab” пернелерініњ комбинациясын басыњыз.

14. Тізімді соњына дейін толтырып, алдыњѓы мысал негізінде екінші

тізім даярлањыз. Алдымен біріншініњ кљшірмесін даярлањыз жѕне

ќалыпќа келтіруді кљпдењгейлі маркерлеуге љзгертіњіз.

№ 6 лабораториялыќ жђмыс

Таќырыбы: Ms Word 97 мѕтіндік  процессорындаѓы  есептеулер.

Диаграмма Ms Graph  объектілерін енгізу.

Жђмыс маќсаты: Ms Word 97 мѕтіндік процессорындаѓы кесте-

лерде  есептеулер  жџргізу.  Мѕтіндік  ќђжатта  диаграммалар  тђрѓызу

ѕрекеттерін мењгеру.

Љнеркѕсіп саласы

Энергетика

Ќђрылыс бђйымдары

Ќара металлургия

Тџсті  металлургия

Минералды тыњайтќыш

љнеркѕсібі

SO

2, 

%

53,2

0,4

24,0

15,3

0,5

SO

2, 

%

0,4

1,9

2,4

2,0

Љнеркѕсіп саласы

Химия љнеркѕсібі

Мђнай-химия љнеркѕсібі

Машина жасау љнеркѕсібі

Өзге салалар

1.31 сурет. Љнеркѕсіп салаларынан SO

2

 газыныњ бљлінуі

(барлыќ шыѓарылатын ќалдыќтардыњ %-џлесі)

293

Тапсырма.

1. Жања ќђжатта 1.31 суреттегідей, џлгіге сѕйкес  кесте даярлап,

ђсынылѓан пішімге сѕйкес мѕліметтерді енгізіњіз.

2. Кесте мѕліметтері бойынша 1.32 суретте кљрсетілген диаграмма-

лар типтеріне сѕйкес диаграммалар тобын даярлањыз.

Жђмыстыњ  орындалу  ѕдістемесі

1. Ќђжатќа кесте кірістіру џшін Кесте(Таблица) 

→

Кесте џстеме-

леу (Добавить таблицу...) командасын тањдањыз. Экранда пайда болѓан

сђхбаттасу  терезесінде  кесте    жолдары  мен  баѓандарыныњ  санын

енгізіњіз.

2.  Кестеде  автоформат  орнату  џшін  кестені  ерекшелеп,  Кесте(-

Таблица)

→

Автопішім (Автоформат)  пунктін тањдау ќажет.

(1.32 (а) сурет Диаграмма џлгілері)

1.32  сурет Диаграмма џлгілері

 

294

3. Ерекшеленген кестеніњ сыртќы жѕне ішкі жиектеулерін, Стан-

дартты (Стандартная) аспаптар панелініњ Кестелер жѕне шекара-

лар (Таблицы и границы) батырмасына 

“тышќан”(мышь) манипуля-

торыныњ курсор кљрсеткішін апарып, ќажетті жиектеу тџрін тањдап,

сол жаќ батырмасын шертіњіз.

4. Кестені мѕліметтермен толтырыњыз.

5. Кестеде таќырыпты жартылай ќалыњдатылѓан курсивпен (по-

лужирное), ќаріп тџрін - курсив, туралау тѕсілін-сол жаќќа (по лево-

му  краю),  ортаѓа  жылжытылѓан  (По  центру)  жѕне  оњ  жаќќа

жылжытылѓан(По правому краю) етіп пішімдењіз.

6. Диаграмма даярлау џшін кестені ерекшелеп, Кірістіру (Встав-

ка)

→

Объект

→

Диаграмма Ms Graph командасын тањдањыз. Экранда

мѕліметтер кестесі мен диаграмма пайда болуы тиіс.

7. Диаграмма элементтеріне (жаќтаулары, ќатарлары, мѕндер љсі,

категориялар  љсі,  тор  сызыќтары  т.б.)  “тышќан” (мышь)    манипу-

ляторыныњ курсор кљрсеткішін апарып, сол жаќ батырмасын шерту

арќылы ерекшелењіз. “Тышќан” (мышь) манипуляторыныњ оњ жаќ ба-

тырмасы шертіп, диаграмма элементтердіњ жанама мѕзірін шаќырып,

олардыњ  ѕрќайсысын џлгіге сѕйкес жекелей баптањыз.

8. Кестеніњ оњ жаѓынан, ѕрбір љнеркѕсіптен бљлінетін зиянды заттар

мљлшерін формула кљмегімен есептейтін таѓы бір баѓан џстемелењіз

(жоѓарыда келтірілген Кестеге жолдар мен баѓандар џстемелеу, жою

жѕне  Кестеде сандыќ аќпараттарды љњдеу, Диаграмма даярлау та-

ќырыптарын ќара).

                 

Љзіндік жђмыс тапсырмалары

Тапсырма №1

1. Бумадаѓы Eсologу  text мѕтіндік файлын ашыњыз.

2. Ашылѓан ќђжатты басќа атпен саќтањыз.

3. Ќђжатты саќтауда файлдыњ ашылуы мен тџзетілуіне пароль орна-

тыњыз. Ќђжатты жауып, ќайта ашып кљріњіз.

4. Абзацтардыњ біріне жасырын (скрытый) мѕтін орнатыњыз.

5. Толыќ ќђжатты жѕне бірнеше жолдарды, сљйлемді, сљзді, жол-

ды, абзацты т.б мѕтін фрагменттерін тез ерекшелеу тѕсілдерін љз бетіњ-

ізше орындањыз.

295

6. Абзацтардыњ біріне жаќтау орнатыњыз.

7. Жаќтауды орнатуда оныњ типін љзгертіњіз. Мысалы, ќосарланѓан

жаќтау етіп љзгертіњіз.

Тапсырма №2

1. Бумадаѓы Eсologу  text мѕтіндік файлын ашыњыз.

2. Мѕтін фрагменттерін “тышќан”(мышь) манипуляторыныњ кур-

сор кљрсеткіші арќылы (пернелік таќта кљмегімен) кљшірудіњ, орнын

ауыстырудыњ жѕне  жоюдыњ ѕртџрлі тѕсілдерін љз бетіњізше орында-

њыз.

3. Автоалмастыру (Автозамена) элементтерін даярлап, мѕтін енгізу

мен тџзетуде пайдаланыњыз. Мѕтін енгізуде сљйлемніњ бірінші ѕрпі бас

ѕріпке алмастырылсын (Лаб. жђм., т.б., сияќты сљз тіркестерінде орын-

далмайтын болсын.

4.  Автоалмастыру(Автозамена)  режимініњ  ќалай  жђмыс

істейтіндігін байќањыз.

5.  Ќђжат  даярлауда  жиі  пайдаланылатын  љрнектіњ  џш  элементін

Автомѕтін  (Автотекст)  даярла  жѕне  ќђжаттыњ  бос  жеріне

кірістіріњіз.

6.  Алмастыру  (Замена)  мен  Табу  (Найти)  режимдерініњ  кљмегі-

мен мѕтінніњ курсивтік сызылуын тауып, кљк тџсті курсивтік сызылѓан

тџрге ауыстырыњыз.

7.  Бђрын  (Прежде)  сљзініњ  синонимдерін,  антонимдерін  тауып,

ќђжатќа кірістіріњіз. Басќа да кез келген екі сљздіњ антонимдері мен

синонимдерін тауып, кірістіріњіз.

8. Ќђжат бетініњ параметрлерін ќалауыњызша љзгертіњіз.

Тапсырма №3

1.  Ќђжат  даярлап,  тљменде  ђсынылѓан  мѕтінді  џлгіге  сѕйкес

кљшіріњіз.

Экологиялыќ факторлардыњ ќоршаѓан ортаѓа ѕсері.

Экологиялыќ тђрѓыдан орта дегеніміз – табиѓи денелер, тау –

тас,  љзен – мђхит  жѕне  жаратылыста  орын  алатын  ќђбылыстар.

Тіршілік иелерін ќоршаѓан орта сан ќилы ќђбылыстар мен ѕр тџрлі

элементтерден тђратын, уаќыт жѕне кењістік бойынша џнемі љзге-

рісте болып, ыќпал ететін факторлардан ќђралады.

296

Экологиялыќ фактор – тірі организмніњ кез келген даму саты-

сыныњ бірінде, тікелей не жанама тџрінде ыќпал жасайтын орта ѕсері.

Ал  бђл  факторѓа,  тірі  организм  љзініњ  бейімделгіштік  ќабылеті-

мен жауап береді.

   Кез келген тірі организмге ѕсер ететін ортаныњ экологиялыќ

факторы, негізінен екіге бљлінеді.

1. Жансыз табиѓат факторы (абиотикалыќ ѕсер).

2.  Тіршілік  иелерініњ  ыќпалы  (биотикалыќ  фактор).

Сонымен ќатар, экологиялыќ факторды белгілі организм санына

ќарай да, олардыњ кењістікте орын алуына ќарай да ѕртџрлі топќа

жинаќтауѓа болады.

2.  Мѕтін  таќырыбы  мен  соњѓы  сљйлемінен  басќасын  бір  абзацќа

келтіріњіз. Абзац соњы символын жойып, ќайта ќалпына келтіріњіз.

3.  Таќырыпќа  љз  символ  стиліњізді,  мѕтінге - љз  абзац  стиліњізді

даярлап, ќолданыњыз. Стильдер бђрынѓы бар стильдерден љзгеше бо-

луы тиіс.

4. Баѓандар арасындаѓы ќашыќтыќты минимумѓа дейін азайтып, бір

абзацты 5 баѓандыќ бљлгішті мѕтіндік тџрге келтіріњіз.

5. Колонтитул автомѕтінінен бірінші беттен басќа, барлыќ беттерге

колонтитул  даярлањыз. 1.33 суретте  ђсынылѓан  џлгіге  сѕйкес

кірістірілген мѕтінді пішімдењіз.

Тапсырма №4

Формулалар редакторыныњ кљмегімен келесі мысалды теріњіз:

1.33 сурет Тљменгі колонтитул џлгісі

297

 Мысал:

400 студент диспансерлік тексеруден љтті. Ќан ќысымы ауытќуы-

ныњ ѕрбір оќиѓада пайда болу ыќтималдыѓы 0,2. 80 студентте ќан

ќысымы ауытќуыныњ бар болу ыќтималдыѓын табу ќажет.

Шешімі:

n=400; k=80; p=0.2; q=0.8.

Асимптоталыќ формула бойынша

Х мѕнін есептейміз

f(х) функциясыныњ мѕнін аныќтамалыќ ѕдебиеттегі кестеден та-

бамыз. Кесте мѕліметі бойынша     f(0)=0.3989.

Ыќтималдыќ:

Бернулли формуласы бойынша 80 студентте ќан ќысымы ауытќу-

ыныњ бар болу ыќтималдыѓы 0,4986

Тапсырма №5

1.34 суретте кљрсетілген џлгі бойынша сурет даярлањыз. Суреттіњ

барлыќ  элементтері  топтастырылѓан  болуы  тиіс.  Суретті  даярлауда

кљшіруді, еркін айналдыруды пайдаланыњыз.

).

(

8

1

)

(

8

.

0

2

.

0

400

1

)

80

(

400

x

x

P

φ

φ

=

⋅

⋅

⋅

≈

.

0

8

2

.

0

400

80

=

⋅

−

=

−

=

npq

np

k

X

04986

.

0

3989

.

0

8

1

)

80

(

400

=

⋅

=

P

1.34 сурет. Геотехникалыќ жџйедегі љндіріс жѕне ќоршаѓан орта

ѕсерлесуініњ схемасы

298

Тапсырма №6

Ќђжатќа 1.35 суреттегі  џлгіге  сѕйкес  кесте  кірістіріњіз.  Кестеніњ

љлшемдері,  рењ  љрнектері,  тџсі,  ќаріп  сызылуы,  жиектелуі  жѕне  т.б.

џлгіге сѕйкес болуы тиіс.

жүктеу/скачать 3,9 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: