86
87
алдында ғана Ж.Елебеков «Сұржекейді» орындаған болатын. – Е.Т.), бір-
ден жоғарғы регистрден басталды. Мұнда салған жерден үлкен толқу –
тынышсыздық, серпінді ішкі қозғалыс бар. Өлең шумағының алдыңғы
екі жолы бойы тынбастан толқын атқан дыбыс дауылы, үшінші жолдың
басында басталғандай болып, бірақ тағы жоғары тырмысады. Алдыңғы
аласұрудан шаршаған ән қанаты, енді бұрынғыдай самғап жоғары
ұшатын әлі болмағандай, тек тауықтың ұшатын биігіндей көтеріліп,
қайта «жерге» түседі. Әннің аяғында дауыстың төменгі регистрінде
«қорытылатын» бөлегінің әсері айта қалғандай «Қанатталды» дейтін сөз
алдындадағы әннің уілдеп, сахнадан тек әншінің әлі дыбысты үзбегенін
ернінің қимылы мен домбыраның сүйемелінен ғана білесің. Әлден
уақытта бұлттан шыққан күндей әншінің дауысы естіле бастап, үзілмес-
тей «Қанатталды!» деген сөзге келіп жалғасады. Әрине, Жүсіпбектің
бұл арадағы шеберлігі тыңдаушыларды еріксіз ұйытты. Біз болсақ сотто
воче (жарты дауыспен айту) дегенді кітаптан оқып, бірақ оның қазақтың
әншісінің орындауында есітеміз деген ойымыз болмайтын. Сол себепті
ме, Жүсіпбектің әншілігі басқадан алабөтен артық көрінді. Дыбыс өрне-
гінің нәзіктігін, «жұқалығын» тек сурет өнері саласындағы акварельмен
теңеуге болар еді. Жоғарыда айтылғандай, Жүсіпбектің есіту дәрежесінің
биіктігі, орындау қабілетінің күштілігі, жаратылыстан өзінің музыкаға
бейімдігі, оның ән айтқанда бүкіл жан дүниесімен беріліп кететіні – оның
орындаған әндерінің бәрін де «анасынан қайта туғызды». «Қанатталдыны»
нотасына қарап үйреніп айтқан адам, әрине, Жүсіпбектің орындау
мәнерінен аулақ болады. Концерт бағдарламасының сыртында Жүсіпбек
тағы бірнеше ән орындады. Бірінен-бірі асып түсіп, бірінен-бірі артық
сияқты болып көрінді. Жүсіпбекпен бірінші танысу осылай болды»
36
.
Өткен ғасырда ғұмыр кешкен өнер ардагерлерінің естеліктерін
ақтарған кезімізде Жүсіпбектің «Қанатталдысына» жатжұрттық музыка
білгірлерінің де өз бағасын бергенін көреміз. Мәселен, 1936 жылғы Қазақ
өнері мен мәдениетінің Мәскеуде өткен онкүндігінде Күләш, Жамал,
Шара сияқты халқымыздың аяулы өнерпаз қыздарының көрсеткен биік
өнерлеріне сүйсіне келіп, Қанабек Байсейітов былай дейді: «Ер әртістеріміз
де зор абырой-атаққа ие болды. Алуан дауыс, алуан мінез, бірінен-бірі
өткен өңкей ығай мен сығайлар ән салғанда, сүйсінгеннен көзің жасау-
райды екен. Кеңес өнерінің тамаша білгірі, Мәскеу консервоториясының
директоры М.М.Имполитов-Иванов Ж.Елебековтің «Қанатталдысын»
тыңдап отырып:
36
Ахмет Жұбанов. Замана бұлбұлдары. – Алматы, 2001. – 342–343-б
.
– Сіздің мына жігіттің ән салғаны арқанды ширатып-ширатып алып
асауға лақтырғандай екен, – дегені әлі есімде. Мақтау өзіңе арналма-
са да, сондай сөздер сүйегіңе дейін балқытады екен, шын мәнінде біз өз
өнерпаздарымыздың беделін, бағасын сол алғашқы онкүндіктен кейін ба-
рып білгендей болдық»
37
.
Енді, Жүсіпбек шырқаған «Қанатталдыға» арналған мадақ өлеңдердің
бірінің иесі – Насыр атты ақын жөнінде бірер сөз. Алдымен, өлеңнің өзіне
кезек берейік:
Достарыңызбен бөлісу: