Адам физиологиясы

аналык безде жұмыртка жасушалары пісіп жетіледі. Демск, жыныс бездерінің 
негізгі қызметтерінің бірі - кобею немесе реиродуктивтік қызметі. Сонымен 
катар, бүдан кем түспейтін эндокринді қызмет атқарады. Зат алмасу, көбею 
жыныс белгілерін ажыратуынан (диференция) бастап, ұрыктың пайда болып, 
дамып, тууына деиінгі көптеген урдістерді реттсйтін жыныс гормондарын 
шығарады.
Организмнің коитеген ұрпақ жаңгырту (кобею) қызмсті жан-жакты 23- 
тарауда қарастырылған. Бұл бөлімде тек кана еркек пен эйел жыныс 
бездерінің гормондарына жалпы жэне олардың арнайы эсерлеріне мэлімет 
беріледі .
Аталык жыныс гормондары ұрық жолының интсрстициалды тіндерінің 
ерекше - Лейдиг жасушаларынан жасалады. Бұл гормондар андрогенді деп 
аталады (грек, andros - еркек). Нагыз еркек жыныс гормоны - тестостерон. 
Бұдан басқа да бұган Караганда белсенділігі сэл томен гормондар бар - 
андростерон, эпитестостерон. Андрогенді гормондармен катар, ұрык 
жолыңда аздап аналык жыныс гормоны - эстерогендер де жасалынып, 
бөлініп шыгарылады.
Жыныс жүмырткаларының негізгі құрылымы - фолликула (латынша 
folliculus - капшықша, көпіршік), оның ішінде жұмыртка жасушасы пісіп 
жетіледі. Пісіп жетілген фолликула граафты көпіршік деп аталады. Ол 
жарылғанда, одан жұмыртқа жасушасы шыгады. Бұл - овуляция деп аталады. 
Жұмыртқа жасушасы жұмыртка жолына - жатыр түтігіне, ұрықтанганнан 
кейін 
жатырга 
түседі. 
Овуляциядан 
кейін 
фолликула 
жасушалары 
қабыргасында сары пигмент жиналып сары дене түзіледі. Үрыктанганда сары 
дене ұзақ уақыт болады, оны жүктіліктің сары денесі деп атайды. Егер 
ұрықтану болмаса, ол 10-12 күн қызмет етеді де, кері дамуга түседі. Жыныс 
ағзалары жетілген эйелдерде овуляция ай сайын қайталануы мүмкін. 
Жыныстық оралым (цикл) 27-28 күнге созылады. Оны 4 кезеңге бөледі: 1) 
овуляцияга дейінгі; 2) овуляция кезіндегі; 3) овуляциядан кейіигі; 4) ты- 
ныштык кезсці. Бүл кезендердің әрқайсысы жыныс жүмыртқаларындағы, 
жатырдың шырышты қабатындагы, кандағы, гормондар деңгейіндегі белгілі 
бір өзгерістермен жэне баска да организмдегі жалпы өзгерістермен 
сипатталады (27-сурет). Жыныс циклінің эртүрлі кезеңдерінде жыныс 
жүмырткаларында өзінің физиологиялык ерекшеліктері жагынан әртүрлі 
гормондар түзіледі (синтезделеді). Жұмыртқа жасушасы пісіп жетілген 
кезенде фолликула - эстроген (грек, oistros - ary, genes - тудыратын) деп 
аталатын гормондарды жасап шыгарады. Бұл гормондарга эстродиол жэне 
белсенділігі сэл томен эстрон мен эстриол жатады. Сол жерде аздап 
тестостерон да (еркек жыныс гормоны) жасалады. Жыныс жұмыртқасының 
сары денесінде гестогендер (латын. gestatio - жүктіліктің дамуына жақсы эсер 
ететін юрмондар ) жасалады. Сары дененің негізгі гормоны - прогестерон.

жүктеу/скачать 28,52 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: