Адам физиологиясы
болады . С он ды к тан д а бал алар м ен эр түр лі тақырыпта о ң г ім сл ес се, оларды ң
жүктеу/скачать 28,52 Mb. Pdf көрінісі
|
Физиология кітап
- Бұл бет үшін навигация:
- Караганда тез ж э н е күш ті дам и ды .
| болады . С он ды к тан д а бал алар м ен эр түр лі тақырыпта о ң г ім сл ес се, оларды ң
сан сы з « н еге? » д е г е н сұрақтары на ж ауап б е р с е , акы л-ой ө р ісі құрбы лары на Караганда тез ж э н е күш ті дам и ды . Балалардың 4-7 жасында жүйке үрдістері одан эрі күшейіп, қозу мен тежелудін индукциялық катынасы анық калыптасады. Онымсн катар ішкі жэне сыртқы тежелудің өзара катынасында күрделі өзгерістер туады. Коитеген жылжымалы стсреотиптср пайда болады. Алайда қалыптасқан шартты рефлекстер көбінесе тікслей уакыгша байланыстардан түрады. Сондыктан 4 жастагы бүлдіршіндер кері карай санай алмайды. Осы жастагы балалардың коршаган элсмнің көгітеген қүбылыстарын сөз аркылы жалпылай корыту қабілеті жогары деңгсйге жетеді. Оларды эмоциялық жүйссі істсріне және эрекеггеріне, мақсат тілектеріне, касірст нсмссс сәтсіздіктерінде жиі пайдаланылады. Мінезінде үялу, үстемдік көрсету, өзінс назар аударту, ашулану эсерленістері кездеседі. Бүл жасты көбінесе негативизм немссе оппозиция кезеңі деп атайды, өйткені бала «жоқ» дегенді жиі айтады. Олар ісіне сыртган араласқанга қасарысады. Мүны өзін мақүлдату нсмссс өзінің кұндылығын көрсету үшін қолданады. Осы кезенде ауызекі ойлаудыц мәні тез күшейеді, іштен ойлау деп аталатын қүбылыстың бастамасы көрінсді. 7 жастагы балалар жалпы жоне топтық белгілсрді жіктей алады, болмыстан дерсксізденгсн түсініктср мсн үгымдарды пайдаланады, байқалган қүбылыстардың әрсксттік байланысын ажыратуга тырысады. Баланың жогары жүйке ісәрекеті 8-11 жас арасында біртіндеп одан эрі дамиды. Жүйке үрдістерінің жеткілікті күші жэне теңдестігі болады, і і і і к і тежелудің барлық түрі ойдагыдай жстілсді. Сөйтіп, балалардыц 10-11 жасында миы үлкендер деңгейіне жетеді. алайда бұл кезеңде шамадан тыс оқу көлемі жогары жүйке ісәрекетінің жагымсыз озгерістеріне экеліп согады. Жүйке үрдістерінің күші, ширақтыгы жас үлғайган сайын дамиды. Сөйтіп.бұл екі қүбылыстың балансы озгсрсді. Осыган сэйксс типологиялык ерекшеліктср өзгсрсді. Дсмск, балалардың жүйке әрскстінің типтсрін уакытша деп алуга болады. Қыздардың 11-13, үлдардың 13-15 жастагы кезенін өтпелі жастың алгашқы кезі деп атайды. Бү уақытта жыныс белгілері дами бастайды жоне онымсн байланысты зндокриндік өзгерістер туады. Жасөспірімдердің мінезінде козу тежелуден анық басым болады. Тітіркендіру көрсеткішіне жауап эсерленісі күші жэне сипаты жағынан сэйкес келмейді. сигналаралык әсерленістің саны көбейеді, ажырату кабілеті нашарлайды. Бүдан баска екінші сигналдык жүйенің ісәрекеті өзгереді: жасөспірімдердін сөйлеуі баяулайды, сұрактарга жауап бір сарынды, ыкшамды келеді, сөз коры азайған сиякты көрінеді. Сондыктан күрделі сұракка толык жауап алу үшін, жасөспірімдерге косымша сұрақ қоюға тура келеді. Бұл екінпп сигналдык жүйенщ кызметі төмендеп, бірінші сигналдык жүйе эрекетінш біраз күшейгенін көрсетеді. 4 7 0 Отпелі ксзеңнің екінші кезі кыздарда 13-15 жанс, үлдарда 15-17 жас арасында болады. Бү олардың дамуы барысындағы өте жауапты жэне толқынды кезеңі. Осы мерзімде жасоспірімдер тез өседі, дене салмағы ұлгаяды, коңіл күйлері тез озгереді, ересектерге, эсіресе тумаларына жэне мүгалімдеріне сын көзімен карайды, қыздарда көз жастылықка бсйімділік байқалады. Алайда 15-16 жаста екінші сипіалдык жүйенің мэні арта бастайды, сөздік тітіркендіргішке шартты рефлекстер тез қалыптасады, дерексіз көру кескіндеріне зерде жаксарады. Отпелі ксзсңнің аягында ми кыртысы мсн қыртысасты қүрылымдардын аракатынасы үйлссімді болады. Жасөспірімдерде әрекеттік ауытқулар сирек ксздеседі. Олардың пайда болуы эндокриндік өзгсрістемен катар, әлеуметтік жагдайларға байланысты болады. Көбінесе отбасындағы, мектептегі психикалык жайсыз жағдайлар, күйзелістер зор осер етеді. Оргаизмнің бүл кайта қүру кезеңі жүйке ісәрекетініц кеңінен зорлануына байланысты, сондықтан тәрбиешілер жағынан парасатты жэне үқыпты қарауды талап етеді. Әсіресе аамның мінез-қүлығы қалыптасуына балалар ужымының ықпалы зор болады. Бүл кезендегі жас балалардың кейбір сәтсіз жагдайлары ксйін маңайындағыларымсн жағымсыз оқигаларга немесе тіпті ауруға экеліп согуы мүмкін. Баланың қүрдастарымсн қатынасындағы сэтсіздіктер, асқан өшпенділік, қыңырлық, ызақорлық, сиякты мінез туғызады. Осыдан олар төңректілерге селсоқ, немқүрайды қарайтын блады. Көбінссе мүның себебі - балалардың алгашқыда үжымга косылганда түрмыс жэне ойын дагдыларынын аз, қимылдарының баяу болуы. Балалар организмі тез өседі, жетіледі жэне қалыптасады. Ол алғашқы бірнеше жылдың ішінде, кейінгі өмірімен салыстырғанда, мэліметті срекше көп ұғып алады. Сондықтан тәрбиешілср мен дэрігерлердің ең басты максаты осы жағдайларды ескеріп, бүл үрдістерді ыңғайлатыи, тсңестіріп, балалардың ақыл-ойын, мінезін дүрыс үйымдасгыру. Ескертетін жай, оларды өңдеуге, ұғынуға багыгталган. Олай болса, баланың табиғи тілектерін камтамасыз етпеу, қимыл-әрекетіне кедсргі жасау, жоғары жүйке жүйесіне көптегсн нүқсан келтірстін залалды салдар болады. жүктеу/скачать 28,52 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|