Адам физиологиясы
Жас кезецдеріндегі психиканың қалыптасуы
жүктеу/скачать 28,52 Mb. Pdf көрінісі
|
Физиология кітап
| Жас кезецдеріндегі психиканың қалыптасуы
Онтогенездік даму кезінде баланың психикасында, қарапайым психикалык әрекетке жатпайтын, жаңа сапалы көріністер байкалады. Олар адам мінезін жэне іс-әрекетін, оның баска адамдарға, қоршаған төнірекке, өзіне қатынасын қалыптастырады. Балалар тіршілігінің өтпелі кезендерін, бір жастан екінші жасқа алмасу кезін дағдарыс (кризис) деп атайды. Мүндай дағдарыс кезендер балалардың 3-7 және 12-16 жастарында кездеседі. Екі жастағы бала зерде жэне ұтымы арқылы эрекет жасайды. Осы кезенде сэбидің психикалық дамуына, санасы мен мінезкүлқы қалыптасуына зерде жэне ойлау үрдістері жететекші орын алады. Үш жаска дейін сәбидің кісілік қасиеті қалыптаса бастайды. Алгашқы дағдарыс кезеңге (3 жасқа) жеткенде, бала үлкендерден тэуелсіз іс-эрекет жасайды. Өз бетімен қозғалып, өзінің көптеген мүқтаждықтарын қанағаттандырады. Тілі шығып, қатынастары кеңейеді. Сэби өзін-езі сезініп, үгыну арқылы коршаған элемнен өзін "МЕН" деп бөлетін қабілетке жетеді. Балалардың жеті жастағы дагдарыс кезеңінде жаңадан пайда болтан маңызды психикалық жүйелі қасиеті - оның "ішкі айкындалысы (позиция)". Осы айқындалыс іске асу үшін қоғам мэнді іс-әрекет қажет болады. Жасөспірімдік кезеңдегі датдарыс күйі күрделі жэне ұзақ болады. Өйткені бұл кезеңде организмде елеулі өзгерістер туады. Гормондық жүйе кайта кұрылады, сезімталдықтың мөлшері қалыптасады, жыныстық тілуден баланың эмоциялык күйі ерекше өзгереді. Сонымен бірге олардың психикасы жаңа мақсаттарға батытталады, өзінің болашатын ойлай бастайды. Осы кезеңнің екінші жартысында (15-16 жас) жастар өзінің жыныстық мэнін, міндетін түсінеді, "өмірдің жаңа көріністері" мен элеуметтік мэртебесі туралы ұғым пайда болады. Ересек адамның кісілігі жоғары деңгейде бірлесіп ұйымдастырылған біршама тиянакты психолоі иялык жүйеден тұрады. Ол сана аркылы өзініц даму қисынын және заңдылыктарын иеленеді. Алайда сана, кісілік қасиеттер, мінез, іс-орекезтерде акиқат гүрде атқарылады. |