Адам физиологиясы
жүктеу/скачать 28,52 Mb. Pdf көрінісі
|
Физиология кітап
| с ө й т і і і
газ алмасуы 5-1 О есе жсдслдейді. Жүрсктің систолалық көлемі ауыр жүмыстарда 1,5< 1 ссе көбейеді, ал соғу жиілігі минутына 160-240 ретке жетеді. Қанның агысына жеңілдік туады. Өйтксні жүмыска кірісксн сттердің үсак талшықтарынын көбісі ашылып, тамырлар тонусы төмендейді. Дені сау жэне сңбекке жарамды адамдарда қанның диастолалық қысымы аз өзгереді немесе с. б. б. 5-15 мм-гс көтеріледі. Систолалық қысым с. б. б. 150 жэне тіпті 200 мм-re жетеді, ол істелсгін жүмыстың алымына сәйксс келеді, Жүмыс кезінде жүректін соғу жиілігіне организмніц сезім күйі мсн тұлға калпы эсер етеді. Тұрып жүмыс істегенде, отырганмен салыстырганда, шамамен 10-15 рет жиі жиырылады. Ерксктермен бірдсй жүмыс атқарған ксзде, әйслдердің жүрск соғу жиілігі орта шамамен минутына 10-15 рет артык. Жұмыс кезінде жүректің согу жиілігіне қоршаған ортаныц температурасы да эсерін тигізеді. Температура 25-ЗООС, не одан жогары болса, ол минутына 10-15-ке оседі. Жүректің согу жиілігін анықтау, тіркеу жұмыстың эрбір сәтінде немесе бүкіл смена кезінде организмнің физиологиялық күйін бақылауга мүмкіндік тугызады. Еңбектену кезінде организмнің газ алмасуын қамтамасыз ететін тынысалу жуйесі де өзгереді. Жүмысқа сәйкес өкпенің желдетілуі және оттегін пайдалану арта түседі. Қалыпты жагдай өкпенің 5-8 мин жслдетілу көлемінен 3-4% оттегі пайдаланылады. Ал жұмыс істеу кезіндс окнсніц желдетілісі минутына ондаган литрге кобейеді. Оттегін пайдалану 4-8-ке тең болады. Өкпенің желдетуі тыныстың тереңдеуі мен жиіленуі арқылы көбейеді. Жүмыс істегенде тыныс тереңдігі осы адамға тэн өкпенің тіршілік сыйындылығының 30-40%-інен түрады. Тыныс жиілігі жұмыс кезінде тыныштык кезімен салыстырганда 2-3 есе өседі. Қаркынды жүмыс кезінде алгашқыда бейімделу кезеңі байкалады, онда тыныс тарылып. өкпенің желдетілісі үлгермегендіктен: тынысалу жолдарында жагымсыз күй пайда болады. Содан кейін бұл кұбылыстар жойылады, алайда 20-30 минуттан кейін "нәтижесіз тыныс" туады. Бұнда аталган жағымсыз жайлар күшейіп. адам жүмысты жалгастырудан бас тартуы мүмкін. Егер оны. женіп жүмыс жалғастырыплса, бүл сезім тыйылады. Сөйтіп. "екінтпі тыныс" ашылады. Мүның физиологияльт мэні вегетативтік әрекеттш кайта кұрылуында. Еңбектену кезіндс жұмысксрлікті камтамасыз ету үшін энергия қорын іске тартатын эндикриндік жүйенің белсенділігі артады. Әртүрлі еңбек үрдістерін орындағанда гинофиз-бүйрекүсті бездерінің (симиато-адреналдық жүйесінің) белсенділігі күшейеді. Көптеген жагдайда ол қол жұмысының ауыртпалық дэрежесіне сэйкес кследі. Өйтксні бұл сөлініс бездерінің гормондары адамның бейімделу эрекетін жүзеге асырады. Жүмыс кезінде кацда тироксиннің мөлшсрі кобейеді. Ұзак жүмыс істеудің салдарынан канда инсулиннің мөлшері азаяды және оның ыдырауы күшейеді. Сонымен эндокриндік жүйенің аталған өзгерістері жогарыда келтірілген бейімделу әссрлсністерін көрсетеді. Егер жүмыс істеген жсрде температура жоғары болса (ыстық цехта, тігін мексмесінде т. б.) дене температурасы онан сайын өседі. Ауыр дене жүмысында температура 1,0- 1,50С-қа жоғарылайды. Мэселен, орта жылдамдыкиен жаяу жүргенде дене температурасы 0,5-0,60 С, ал үзақ жүргенде не жүгіргенде ол 39-400С дейін көтеріледі. Салқын микроклиматта жүмыс істегенде дене температурасы төмендейді, тіпті дене тоцазып, жүмысты жалгастыруға мүмкіндік болмайды. Адам температурасын тыныштық жэнс жұмыс кезінде өлшеу аркылы, коптеген өндіріс саласында жұмыс ауыртпалыгын женілдету үшін ұсыныстар енгізіледі. Жүмыс салдарынан қан жүйесінде көптеген өзгерістер байқалады. қанныц тыныс әрекеті (эритроциттер, гемоглобин мөлшері) артады, оның жасушаларының жаңгыру қарқыны үдейді, қанның морфологиялық күрамын реттейтін жүйкс орталықтарынын тонусы күшейеді, Сонымен катар эритроциттін осмостык төзімділігі артып, канның тұтқырлыгы көбейеді, оның оттегіне сыйымдылығы кеңейеді. Сойтіп қан жүйесі жұмыска сэйкес бейімделеді. Сонымен адам организмі өзінің табиғаты арқылы барлык қарқынды бұлшыкст іс-эрекетіне бейімделеді. Жылжымалы карқынды түлғалык жүктсме организмнің жүйке, жүрск-тамыр, тынысалу жүйелсріне колайлы эсер етіп, қоршаган ортаның жагымсыз түрткілеріне төзімділікті кеңейтеді. қазіргі дене еңбегі көбіне механика қолданады. Сонымен қатар күнделікті тіршілік түргын жайлар (лифт, су, жылыту жүйесі, канализация т. б.) жаксы жабдықталады, сөйтіп өндірісте жэнс тұрмыста денс еңбегіндегі энергия шыгынын азайтады. Бүл жагдай организмге жеңілдік тугызганмен өте катерлі болады. Қазіргі еңбек йен тіршіліктің ерекшелігі - дене қимылының қагты шсктелуі - гиподианамия жеке талдауды талаи етеді. жүктеу/скачать 28,52 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|