"SCIENCE AND EDUCATION IN THE MODERN WORLD: CHALLENGES OF THE XXI CENTURY" NUR-SULTAN, KAZAKHSTAN, JULY 2019 334
Гомель, Беларусь
Навуковы кіраўнік – А. Брадзіхіна Абстракт. У артыкуле разглядаюцца асаблівасці ўвядзення і функцыянавання ў
творы такіх мадыфікацый вобразаў-двайнікоў, як анѐл-ахоўнік і допельгангер. Аўтар
прыходзіць да высновы, што абодва вобразы-антаганісты ў сучаснай беларускай прозе
могуць мець разнастайныя спосабы ўвасаблення, выяўляцца праз рэчыўную
матэрыяльную
абалонку,
персаніфікацыю,
унутраны
голас
персанажаў
ці
невытлумачальныя здарэнні. У творы У. Арлова дзейнічае арыгінальны персанаж, што
спалучае ў сабе прыкметы і анѐла-ахоўніка, і допельгангера.
Ключавыя словы: проза, феномен двайніцтва, анѐл-ахоўнік, допельгангер,
дэманічны двайнік.
Уводзіны. Топас ―ціхі анѐл‖ пачаў функцыяваць у еўрапейскай культуры з часоў
позняга Сярэднявечча. Прыкладна ў гэты час, як адзначае В. Шчукін пры разглядзе
паходжання і гісторыі названага топаса, ―старая традыцыя, згодна з якой анѐлы
паказваліся як суровыя воіны, заступнікі хрысціян, стала паступова выцясняцца другой,
піетычнай, што падкрэслівала добразычлівасць і лагоднасць анѐла-ахоўніка‖ [1].
Традыцыя паказваць анѐла як памочніка, а таксама як увасабленне светлага пачатку
чалавечай душы з цягам часу трывала замацавалася ў літаратуры і не губляе актуальнасці
сѐння.
Даволі часта ў мастацкіх тэкстах у якасці антытэзы анѐлу-ахоўніку з‘яўляецца
вобраз допельгангера (двайніка героя-пратаганіста, які ўвасабляе цѐмны бок асобы ці яго
страхі). Упершыню вобраз дэманічнага двайніка займеў папулярнасць у творах нямецкіх
рамантыкаў, да прыкладу, у прозе Э. Т. А. Гофмана (навела ―Курдупель Цахес, якога
звалі Цынобэр‖, раман ―Элексіры Сатаны‖ і інш.). Найбольш вядомымі творамі, у якіх
выводзіцца вобраз допельгангера, з‘яўляюцца апавяданне Э. По ―Вільям Вільсан‖,
аповесць Р. Стывенсана ―Дзіўная гісторыя доктара Джэкіла і містэра Хайда‖, аповесць
Ф. Дастаеўскага ―Двайнік‖ і інш. Ва ўсіх названых творах двайнік выступае не проста
матэрыялізаванай часткай свядомасці персанажа, а дэманічнай істотай, якая імкнецца
заняць месца пратаганіста ў жыцці, пераўзысці і пазбавіцца ад арыгінала, знішчыць яго.
У сучаснай літаратуры вобраз дэманічнага двайніка набывае новае прачытанне, у тым
ліку і ў творах беларускіх пісьменнікаў.