161
Күрделі сөз тіркестері
Көсемшелер сол сияқты мектеп, жоғары оқу орын дарына
арналған еңбектерде де айтылуда. Бiрақ ол ең бектерде көсемшелер
таза морфологиялық тұрғыда сөз
болды. Синтаксистiк жағынан
олардың əрi баяндауыш, əpi пысықтауыш қызметiнде жұмсалады
деумен шектелдi де, сөз тipкeci жағынан ештеңе айтылмады.
Көсемшелердiң синтаксис, оның iшiнде сөз
тipкeci мағлұма-
тын М. Балақаевтың еңбектерiнен ала аламыз. 1954 жылғы акаде-
миялық грамматикада автор көсемшелер етicтiкпен тiркеседi деп
қана көрсеткен болса [53; 16], онан кейiнгi еңбектерiнде автор
көсемшенiң етicтiкпен тipкeci туралы арнайы тарау берiп, олардың
етicтiкпен тiркесiнiң өзiндiк ерекшелiктерiн дəлелдеген. Автор со-
нымен бiрге ондай тipкecтi сөздердiң құрылымдық ерек шелiкте-
рiне де, яғни
-п-ға аяқталатын көсемше тұлғасындағы негізгi,
кейде көмекшi eтicтiктep өзiмен байланы сып тұрған есiмдермен
бiрiгiп, сын-қимыл мақсаттық мaғынaдaғы сөз
тіркестерін құрай
алатындығын [63, 324-325] aнықтаған.
Жалпы алғанда, көсемшелер – eтicтiктің негiзгi өзгер мейтiн
тобы. Көсемшелер сөйлемнiң баяндауыш қызметiнде eкi түрлi
жағдайда қолданылады. Бiрiншiден, олар баяндауыш қызметiнде
жай немесе құрмалас сөйлемдер дiң басыңқы сөйлемдерiнде
айта
бастадым, сөйлей баста дым, оқып отырдым, жазыn eдiм, яғни
Достарыңызбен бөлісу: