Қазақстан Республикасының Экология, геология және табиғи ресурстар министрлігі

58 
дейін өсті. IRENA бағалауы бойынша, әлемдік электр энергетикасының белгіленген 
қуатындағы ЖЭК үлесі 2019 жылдың қорытындысы бойынша 34,7%-ға жетті
52
. Қытай осы 
энергия көзінің әлемдік көлемінің үштен бір бөлігінен астамын шығара отырып, күн 
энергиясын пайдалануда көш бастап келеді. 2018 жылдың соңына қарай ҚХР-да жылына 175 
ГВт энергия, ал 2019 жылы 195 ГВт астам өндірілді. Барлық әлемдік күн модульдерінің 2/3 
өндірісі Қытайда орналасқан. ҚХР-ның жалпы энергия теңгеріміндегі күн энергиясының үлесі 
2018 жылдың соңына қарай 3%-ды құрады, 2019 жылы бұл көрсеткіш 4,5%-ды құрады. 13-ші 
бесжылдықтың жоспары бойынша 2016 жылдан 2020 жылға дейін Қытай жаңартылатын 
энергия көздерінің үлесі 15%-ды құрауы тиіс, ал көмірдің үлесі 58%-ға дейін қысқаруы тиіс. 
Көптеген елдерде, әсіресе Азияның дамушы мемлекеттерінде энергияның төмен 
көміртекті көздерін пайдаланудың өсуінде қалалардағы ауаның қауіпті ластануына қарсы күрес 
және энергетикалық қауіпсіздікті арттыру мақсатында энергия ресурстарын жеткізуді 
әртараптандыруға ұмтылу маңызды рөл атқарады. Бұл өсім ішінара табиғи газбен жұмыс 
істейтін жаңа қуаттарды енгізу есебінен қамтамасыз етіледі. Бірақ газ икемділік, сенімділік,
кейбір нарықтардағы бағасы сияқты айтарлықтай артықшылықтарға ие болғанымен, газ 
қуатына салынатын жаңа инвестициялар ЖЭК инвестициясынан артта қалып отыр. Мәселен, 
2016 жылы АҚШ-та жаңа қуаттардың 63%-ы күн және жел энергетикасы объектілерін құрады, 
ал газға жиынтық көрсеткіштің 29%-ы келді
53
. 
Ресейде 2019 жылдың соңында микрогенерацияны дамыту туралы заң қабылданды (471-
ФЗ). Осы Заңның арқасында жеке үйлердегі микрогенерациялық қондырғылардың иелері 
оларды желіге қосып, артық электр энергиясын орташа өлшенген көтерме бағамен өткізу 
компанияларына сата алады
54
.
Финляндия біздің ғаламшар үшін Тұрақты даму бағдарламасын дайындады. Лаппеэнрант 
фин технологиялық университетінің және Energy Watch Group бірлестігінің сарапшылары 
планетаның өз энергобалансын 2050 жылға қарай жаңартылмалы ресурстарға толығымен 
көшіре алатынына сенімді
55
. Әңгіме электр энергиясы мен жылуды өндіру, көлік және суды 
тұщыландыру туралы болып отыр. Бірлескен күш-жігермен олар бұл үдерістің «жол картасын» 
300 беттен артық бетке жазып, адамзат пен нақты аймақтар үшін осындай қадамның мүмкін 
болатын салдарын егжей-тегжейлі сипаттап берді. Финляндиялық мамандардың пікірінше, 
жаңа энергетикалық жүйе қазіргі кезде қолданылатындарға қарағанда үнемді және тиімдірек 
болады. 
Энергия үнемдеуге келесі шаралар көмектесуі мүмкін:
- электр қуаты бірлігіне ең төменгі бағаға кепілдік беретін жасыл тарифтерді енгізу. Олар 
жергілікті және өңірлік, жеке және мемлекеттік, шағын және орта инвестицияларды 
ынталандыруға мүмкіндік береді;
- конкурстық процедураларды 40 МВт жоғары желілік жобалар үшін қолдану ұсынылады.
Қуаты 40 МВт-тан төмен жобалар үшін жасыл тарифтер бөлінген генерацияны 
көтермелеуге тиіс;
- ЖЭК-технологиялар үшін салықтық жеңілдіктер, тікелей субсидиялар және заңды 
артықшылықтар;
- көміртекке, метанға және радиацияға салық енгізу;
- ғимараттардың энергия тиімділігін, жарықтандыруды, электр құралдарын және т. б. 
арттыруды талап ететін нормативтер мен инфрақұрылымдық жоспарлау;
- екінші жылуды толық пайдалану арқылы когенерация;
- энергия жеткізу бойынша мүмкіндіктерді теңестіру;
– жеке және мемлекеттік қаржыландырудың тепе-тең өсуі;
52
https://renen.ru/ustanovlennaya-moshhnost-vie-v-mire-prevysila-2500-gvt-po-itogam-2019-g-
irena/?fbclid=IwAR2SIK5TMvWHXGUkEsqvB0pOwZL-9kzCyT-cC2fNx-Q964XX7PMJGX9k68g 
53
ҰЛТТЫҚ ЭНЕРГЕТИКАЛЫҚ БАЯНДАМА 2017. KAZENERGY 
54
https://bellona.ru/2020/06/05/regulirovanie-vie-v-rossii-starye-printsipy-v-novye-vremena/ 
55
http://www.ng.ru/ng_energiya/2019-06-
10/15_7595_finland.html?fbclid=IwAR3gCFw2K0I7N64vr8Phg4E66cUN-WeN20nr6FAyXXCuCY-
_1nEUQuWngX8 

59 
- жергілікті, өңірлік және федералдық билік тарапынан тұрақты қаржылық қолдау;
- қаржыландырудың жаңа инновациялық схемаларын енгізу;
- шығындар мониторингінің ашық және қол жетімді құралдары бар жобаларды 
кооперативтік қаржыландыру. Мысалы, қоғамның қатысуымен бюджеттеу.
ЖЭК дамуының жаңа мүмкіндіктері электр энергиясын сақтау жүйелерінің дамуымен 
пайда болады. Осылайша, Bloomberg New Energy Finance аналитикалық компаниясы энергияны 
сақтау жүйелерінің даму болжамын жаңартты. Жаңа есепке сәйкес, 2040 жылға қарай бүкіл 
әлем бойынша 1095 ГВт аккумуляторлар орнатылады. Салыстыру үшін, бүгін бұл сан тек 9 ГВт 
құрайтын болады. Бұл сала 122 есеге өсуді күтіп отырғанын білдіреді. Орнату көлемі 
бойынша көшбасшылар АҚШ пен Қытай болады, одан кейін Германия мен Үндістан болады.
Энергияны сақтау көлемін бірнеше рет ұлғайту жаңартылатын энергетикадағы революцияны 
білдіреді. Күн және жел қондырғыларын өндіру тәулік уақытына байланысты, алайда тиімді 
аккумуляторлар энергияны жинауға және қажет болған кезде пайдалануға мүмкіндік береді. 
Бұл ЖЭК танымалдығын айтарлықтай арттырады.
АҚШ-та үй шаруашылықтарының энергияны сақтау жүйелерін орнату серпілісі 
байқалуда. 2018 жылдың бірінші тоқсанында үй иелері литий-ионды сақтау қоймаларын 
алдыңғы үш тоқсаннан 36 МВт.сағ. артық орнатқан. 
Сонымен қатар, қымбат және ұзақ емес литий-ионды аккумуляторлар уақыт өте келе 
мырыш негізіндегі батареяларды, гидроэнергетикалық энергия қоймаларын және сутегі 
негізіндегі жүйелерді қоса алғанда, неғұрлым инновациялық нұсқалармен алмастырылуы 
мүмкін
56
.
Institute for Energy Economics and Financial Analysis – IEEFA өз баяндамасында 2018 жылы 
АҚШ-та 15,4 ГВт көмір энергетикасының қуаттары-14 штаттағы 22 электр станциясындағы 44 
энергоблок пайдаланудан шығарылатын болады. 2018-2024 кезеңінде АҚШ-та 36,7 ГВт көмір 
электр станцияларын жабу жоспарланған. Бұл тек жарияланған нәрсе. Мүмкін, олар көп 
болады. АҚШ-та жаңа көмір электр станциялары құрылмайды. 2017 жылы АҚШ электр 
энергетикасындағы көмірді тұтыну 1982 жылдан бастап ең төмен деңгейге жетті
57
.
Оңтүстік Кореяда 2020 жылға дейін жаңартылатын энергия көздеріне шамамен 36,6 
миллиард доллар инвестициялау жоспарланған. Осыған байланысты белгіленген қуаты 3,3 ГВт 
болатын көмір электр станцияларын қамтамасыз етеді, олардың қызмет ету мерзімі 30 жыл 
және одан жоғары деп хабарлайды Yonhap ақпараттық агенттігі. Жалпы алғанда 8,6 млрд. 2030 
жылға қарай ескірген он көмір электр станцияларында өндірісті кезең-кезеңмен тоқтатудың 
ұсынылып отырған жоспарын жүзеге асыру үшін инвестицияланатын болады. Бұл жоспар елдің 
энергия теңгеріміндегі көмір генерациясының ағымдағы үлесін 2029 жылға қарай 28% - 26,2%-
ға дейін азайтады
58
.
Ұлыбританияда көмір ЖЭО-дан толықтай бас тарту 2025 жылға жоспарланған.
ЕО 2050 жылға қарай климаттық (көміртекті) бейтараптылыққа ұмтылады. Сутегі 
бірқатар секторларда (химия өнеркәсібі, болат өндірісі, көлік) декарбонизация құралы болып 
табылады. 
«Сутегі секторының» айналымы 2030 жылға дейінгі бір онжылдықта 2-ден 140 млрд 
еуроға дейін өсуі мүмкін, ал сутегі саласындағы жұмыс орындарын құру әлеуеті 140 мыңға 
бағаланады. 
ЕО бүгінде 9,8 млн тонна сутегі өндіреді (жаһандық өндіріс: 74 млн тонна), оның тек 
4%-ы ғана жасыл сутегі.
Саяси әрекеттер «жасыл сутекке» бірнеше жылдан кейін бәсекеге 
қабілетті баға деңгейіне жетуге мүмкіндік береді. Бұл үшін гигаваттты масштабтағы жасыл 
сутегі өндіретін зауыттар қажет. Барынша қысқа мерзім ішінде, «мүмкіндігінше тезірек» 
56
https://eenergy.media/2019/08/04/bloomberg-k-2040-godu-obem-sistem-hraneniya-energii-vyrastet-v-122-
raza/?fbclid=IwAR09HE4ExLSeETvozg1Mo72MDNeG1UgrxrY8KJYPv4A3aynQcApdPYC6uWU 
57
https://in-power.ru/news/ugol/20587-v-2018-godu-v-ssha-ozhidaetsja-rekordnoe-zakrytie-ugolnyh-
elektrostancii.html 
58
http://greenergy.com.ua/novosti/yuzhnaya-koreya-perevodit-ugol-ny-e-e-lektrostantsii-na-biomassu/ 

60 
жасыл сутектің көлемін арттырып, оның құнын бір килограмына 1-2 еуроға дейін төмендету 
керек
59
.
Қазақстандағы халықаралық сарапшылардың күтуіне сәйкес, энергетика саласындағы 
негізгі өзгерістер жаңартылатын энергия көздерінің дамуына байланысты болады. Алайда 
қазіргі кезеңде жаңартылатын энергия көздеріне негізделген электр энергиясын өндіруді 
айтарлықтай кеңейту ресурстық және технологиялық шектеулерге ие. Жаңартылатын энергия 
көздерін дамыту ұзақ уақыт кезеңінде айтарлықтай мемлекеттік қолдауды қажет етеді. 
Осыған байланысты Қазақстан Үкіметі: 

жүктеу/скачать 4,19 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: