102
отыр. Бұл ойластырылған ғимараттарды, көлікті, энергетикалық және су жүйелерін және
қалаларды, сондай-ақ суды тазалайтын және су тасқындарымен бағалы күресті қамтамасыз
ететін ормандар мен сулы-батпақты алқаптар сияқты біздің экономикамыздың негізінде
жатқан табиғи инфрақұрылымға құйылатын инвестицияларды қамтиды.
3. Жеке сектор мен инновацияның барлық қуатын іске қосу қажет. Көптеген
компаниялар мен инвесторлар
көшбасшылықты көрсетіп отыр, ал басқалары осы күн
тәртібінің айналасында дұрыс саяси сигналдар құруға дайын. 2020 жылға қарай Fortune 500
компаниясының Париж келісіміне сәйкес келетін ғылыми мақсаттары болуға тиіс.
4. Ұзақ мерзімді, әділ өсуді және әділ көшуді қамтамасыз ету үшін адамдардың
мүдделеріне бағдарланған тәсіл қажет. Дамушы елдерде және нарықтық экономикасы
қалыптасып келе жатқан елдерде көміртегі шығарындылары төмен деңгейдегі өтпелі кезең
өткеннің тиімсіз және ластаушы модельдері арқылы өтуге мүмкіндік береді.
Соңғы жылдары халықаралық қоғамдастық өте маңызды
нұсқаулықтарды басып
шығарды, онда мемлекеттер өз заңнамасына климаттың өзгеруіне бейімделу туралы
мәселелерді қалай кіргізе алатыны сипатталады. Мысалы, 2013 жылы Еуропалық Одақ
климаттың өзгеруі мен биоалуантүрліліктің қоршаған ортаға әсерін бағалауға интеграциялау
жөніндегі нұсқаулықты жариялады.
89
Бұл нұсқаулықта климаттың өзгеруі мәселелерін ҚОӘБ
процестеріне енгізудің маңыздылығы атап көрсетілген. Онда, сондай-ақ,
климаттың өзгеруі
мен ҚОӘБ биоалуантүрлілік мәселелерін қалай анықтау және бағалау және ҚОӘБ климаттың
өзгеруі мен биоалуантүрлілік мәселелерін шешу үшін сыни проблемаларды қалай еңсеру
керектігі сипатталады.
90
2017 жылы Қоршаған орта және даму жөніндегі халықаралық институт (ҚДХИ)
Жаһандық экологиялық қормен (ЖЭҚ), Біріккен Ұлттар Ұйымының Даму бағдарламасымен
(БҰҰДБ) және Біріккен Ұлттар Ұйымының Қоршаған орта жөніндегі бағдарламасымен (БҰҰ
Қоршаған орта жөніндегі бағдарламасы) әріптестікте ұлттық бейімдеу жоспарлары бойынша
нұсаулық шығарды: мандаттарды түсіну және тәжірибе алмасу.
91
Бұл нұсқаулықта түрлі елдер
климаттың өзгеруіне бейімделу мақсатында қолданатын ұлттық бейімделу жоспарларымен
байланысты құқықтық мандаттар және Ұлттық бейімделу жоспарларын жасаудың әртүрлі
тәсілдері бойынша ұсыныстар талқыланады.
92
Осыған ұқсас ЭЫДҰ-ның Климаттың өзгеруіне
бейімдеуді ынтымақтастыққа біріктіру жөніндегі басшылығы Даму мақсатында даму
процестеріне бейімдеуді қалай қосу туралы пайдалы ақпарат береді, ал Біріккен Ұлттар
Ұйымының су ресурстары және климаттың
93
өзгеруіне бейімделу
жөніндегі Еуропалық
экономикалық комиссиясының
басшылығында су ресурстарын заңнамаға бейімдеудің әртүрлі
тәсілдері қарастырылады.
Климаттың өзгеруіне қарсы күрес және климаттың өзгеруіне бейімделу бойынша түрлі
елдердің заңнамаларының мысалдары «Қоршаған ортаны қорғау туралы негіздемелік
заңдардағы климаттың өзгеруіне бейімделуді есепке алудың үздік халықаралық тәжірибесі»
басылымында келтірілген. Бұл жарияланым Қазақстан Энергетика министрлігі үшін АҚШ
89
Еуропалық Одақ. Климаттың өзгеруін және биоалуантүрлілікті қоршаған ортаға әсерді бағалауға
біріктіру жөніндегі нұсқаулық. 2013 (
http://ec.europa.eu/environment/eia/pdf/EIA%20Guidance.pdf
).
90
Еуропалық Одақ. Климаттың өзгеруін және биоалуантүрлілікті қоршаған ортаға әсерді бағалауға
біріктіру жөніндегі нұсқаулық. 2013 (
http://ec.europa.eu/environment/eia/pdf/EIA%20Guidance.pdf
).
91
Абейсингхе А., Дамбахер Б., Бирнес Р. Ұлттық бейімделу жоспарлары: мандаттарды түсіну және тәжірибе
алмасу. Халықаралық экологиялық даму институты. 2017
(
http://www4.unfccc.int/nap/Documents%20NAP/Supplements/Understanding_mandates_NAPs.pdf
).
92
Экономикалық ынтымақтастық және даму ұйымы. Климаттың өзгеруіне бейімделуді дамыту
мақсатында ынтымақтастыққа біріктіру: саясатқа басшылық ету. 2009
(
http://www.oecd.org/dac/environment-development/integrating-climate-change-adaptation-into-development-co-
operation-policy-guidance-9789264054950-en.htm
).
93
БҰҰ Еуропалық экономикалық комиссиясы. Су және климаттың өзгеруіне бейімделу жөніндегі
нұсқаулық. 2009.
https://www.unece.org/fileadmin/DAM/env/water/publications/documents/Guidance_water_climate.pdf.
103
Халықаралық даму жөніндегі агенттігі (USAID) қаржыландыратын C5+1 бастамасы шеңберінде
қоршаған ортаның құқықтық мәселелерін зерттеу институты дайындаған.
94
Елдің климаттық
проблемасын шешу үшін коммерциялық емес ұйымдар (КЕҰ) мен
көшбасшылар климаттың өзгеруіне қарсы күрес жаһандық міндет екенін түсіне отырып,
өздерінің күш-жігері мен білімдерін біріктіреді.
КЕҰ жұмысын үйлестіру үшін әртүрлі «климаттық» желілерге біріктіріледі, олардың
ішіндегі ең ірісі — Климатты қорғауға арналған халықаралық желі (Climate Action Network
International немесе CAN-International).
CAN - бұл Greenpeace, WWF, Oxfam, Avaaz, ғылыми,
діни және басқа да Даму ұйымдары сияқты жетекші экологиялық ұйымдарды қоса алғанда, 120
елде 1300-ден астам коммерциялық емес ұйымдарды біріктіретін Дүниежүзілік коалиция. CAN
БҰҰ-ның Климаттың өзгеруі туралы негіздемелік
конвенциясының халықаралық
келіссөздерінде азаматтық қоғамның күш-жігерін біріктіреді, онда бақылаушы мәртебесіне
қатысады.
CAN жаңа «климаттық» жаңалықтарды таратады және мәселелерді талқылау үшін, соның
ішінде келіссөздер мен конференцияларға және кездесулерге дайындау үшін, бірнеше
электрондық таратулар (San-talk, CAN JI/CDM, CAN Forestry және т.б.) арқылы алаңдарды
ұйымдастырады. Осы электрондық құралдардың арқасында стратегиялық сессиялар,
жаңалықтармен алмасу, шешімдер қабылдау үшін келіссөздер кезінде күн сайынғы кездесулер
өткізіледі және жұмыс топтары мен мәлімдемелер қалыптастырылады.
95
2019 жылғы 17-27 маусымда Боннда (Германия) БҰҰ-ның КӨНК климаттың өзгеруі
туралы көмекші органдарының (ВОКНТА және ВОО) отырыстары өтті. Бұл жыл сайынғы
дайындық кезеңі, онда климаттың өзгеруі саласындағы сараптамалық деңгейде болашақ
шешімдер талқыланады. Отырыс жұмысында негізгі назар Париж келісімін жүзеге
асырудың
келесі аспектілеріне бөлінді.
Біріншіден, Париж келісіміне елдердің салымдарының ұлттық деңгейінде (ЕСҰД)
айқындалатын іс-қимылдың жалпы уақытша шеңберін айқындау қажет. Әзірше олар бір елде
2025 жылға дейін, басқа елдерде 2030 жылға дейін анықталған. Ең алдымен, мұндай
айырмашылық 2030 жылға дейін сақталады, ал одан әрі ЕСУД бес жылдық әрекет ету кезеңі
әбден мүмкін. Келесі жылы ол 2030 жылға дейін анықталған болса да, нақтыланған ЕСУД
Хатшылыққа ұсыну қажет екенін есте сақтау маңызды.
Екіншіден, Париж келісімін іске асыру әр түрлі елдерде
қолданылатын шаралардың
нәтижелерін салыстыруға және салыстыруға болатын жалпы әдіснамалық негіздерді әзірлеуді
талап етеді. Бұл олардың нәтижелілігін халықаралық деңгейде көрсетуге және түрлі елдерде
Париж келісімін іске асыру прогресін көруге мүмкіндік береді. Ол үшін парниктік газдардың
шығарындылары мен сіңірулері бойынша, сондай-ақ Париж келісіміне елдер мәлімдеген
салымдарды іске асырумен прогреске есеп беру үшін жалпы форматтар айқындалады.
2019 жылғы желтоқсанның бірінші жартысында Мадридте өткен БҰҰ-ның Климаттың
өзгеруі проблемалары жөніндегі 25-ші Дүниежүзілік Конференциясы (COP25) барысында
әлемдік жетекші державалар келе жатқан климаттық апаттардың алдын алу үшін жеткіліксіз
шара қолданып отыр деген қорытынды жасалды. 2019 жылы орташа температура индустрияға
дейінгі деңгейден 1,1°С-ға асып түсті делінген ғаламдық климаттың жай- күйі
туралы алдын
ала баяндамада.
Newclimate Institute және Germanwatch неміс ұйымдары, сондай-ақ Climate Action Network
халықаралық желісі тұрақты өткізетін зерттеу қорытындысы бойынша климаттың өзгеруіне
қарсы шаралардың тиімділігін көрсететін рейтинг жасалады. 2019 жылы түбегейлі бетбұрыс
94
Қоршаған ортаны қорғау туралы негіздемелік заңдардағы климаттың өзгеруіне бейімделуді ескерудің
үздік халықаралық тәжірибесі. Дайындаған: Софья Языкова және Карл Брук. USAID. 2017 жыл.
95
http://livingasia.online/2019/05/27/kto_sledit_za_klimatom/?fbclid=IwAR3IcPVoRxINfCcMRJX1tpsNlEWIWVQ
JncbXhgQUlWC8WleWP72_1EwwVdw
104
болған жоқ және рейтингте алғашқы үш орын бос қалды, өйткені әлі бірде-бір ел Климаттық
келісімнің мақсаттарына қол жеткізу үшін жеткілікті шаралар жасаған жоқ.
96
Мемлекеттердің іс-әрекеттері төрт негізгі санатта 14 параметр бойынша бағаланды:
«Парниктік газдардың шығарындылары», «Жаңартылатын энергетика», «Энергияны
пайдалану» және «Климаттық саясат». Қазақстан 61 елдің ішінде 54-ші орынды иеленді (1.7.2-
сурет).
Достарыңызбен бөлісу: