Ақылдастар алқасының МҮшесі сөз алады өлке тарихының Өзекті ұстанымдары
жүктеу/скачать 414,4 Kb. Pdf көрінісі
|
Рысбеков, Т.З Олке тарих
- Бұл бет үшін навигация:
- Тарих г ы л ы м ы н д а г ы ең ір г е л і м әсел ен ің б ір і — ө л к е т а р и х ы . Б ір т ұ т а с ц а з а қ
| АҚЫЛДАСТАР АЛҚАСЫНЫҢ МҮШЕСІ СӨЗ АЛАДЫ ӨЛКЕ ТАРИХЫНЫҢ ӨЗЕКТІ ҰСТАНЫМДАРЫ Тұяқбай РЫСБЕКОВ, тарих ғылымдарының докторы, профессор, М.Өтемісов атындағы Батыс Қазақстан мемлекетттік университетінің ректоры Тарих г ы л ы м ы н д а г ы ең ір г е л і м әсел ен ің б ір і — ө л к е т а р и х ы . Б ір т ұ т а с ц а з а қ т а р и х ы н и г е р у ең ә у е л і т у г а н өлкесін т а н у д а н б а с т а л а д ы . Ө йт кен і ә р б ір а д а м ө з і өскен, ц о р ш а га н о р т а н ы , ол ж е р д е е ң б е к етіп, елін, ж ерін қ о р г а г а н а т а - б а б а с ы н т а н ы м а й ы н ш а , О т ан ш ы л, елш іл а з а м а т б о л ы п қ а л ы п т а с у ы ек іт а л а й . Өлкетану — көп ңы рлы кешенді қүбылыс. жүздің - үлы ж үздің, орта жүздің, кіш і ж үздің Ол туған өлкенің табиғатын, халқын, шаруа- өлкелік тарихын жазуды талап етеді. ш ылығын, тарихы мен мәдениетін зерттейді. Кешенді өлкетану осылардың бөрін бір-бірімен байланыста ңарастырса, салалық-география- лы қ, тарихи, этнографиялық, топонимикалың, экономикалық, өдеби салаларды зерттейді. Өлкетанудың негізгі міндеті - белгілі бір өлке, оның шаруаш ылығы мен мәдениетінің дамуы жөнінде түрлі аңпараттар, мәдениет, пайдалы қазбалардың үлгілері, т.б. мәліметтер ж инақтау болып табылады. Міне, осының бәрін қайта қалпы на келтіру үш ін де өлке тарихын ж аңаш а, үлттың реңкі қаны қ мазмүнда ж азу керек. Әлкетану ісі өрістемей, үмытылған есімдерді жаңғырту, бүрмаланған атауларды түзеу, ой- рандалған ономастиканы қазақтандыру алға баспайды, ж үйесіздіккке үрынады. Туған өлке тарихын білу Отан тарихын игерумен үштас- қанда үлтты қ патриотизм екі есе қуаттанады. Тойған жерін емес, туған елін, ана тілін, ата тарихын, салт-дәстүрін үлықтайты н, ж ақсы мен жаманды ажырата алуымен бәсекеге қабілетті ж аңа үрпақ ңалыптасады. Қысқасы, тарихты этностан, адам өреке- тінен, уақыт пен кеңістіктен тыс қарау бекер әуреш ілік. Қоныстанған аумағының үлан- ғайыр кеңдігі, табиғи, географиялық әралуан- ды қ, іргелес этностардың әсері қазаң халқы ны ң біртүтас тарихымен қатар өлкелік тарихын қалыптасты рады. Өлкелік тарихтың географиялық шекара- сын анықтау үш ін басш ылыққа алатын өлшем- дер аз емес. Егер бүгінгі әкімш ілік-аум ақты қ бірлікті үлы қтасақ, он төрт облыстың он төрт тарихын түзуге болады. Экономикалық-табиғи аудандастырумен бес өлкелік — оңтүстік, солтүстік, батыс, шығыс, орталық - тар и х ы н . ж іктей аламыз. Рулық-тайпалы қ ңүрылым үш Баты с Ң азақстан әңірі — осы еңірді әр дәуірде ж айлаған түркі тілдес тяйпалардьщ , кейіннен солардың ж алғасы болып табы латы н қ азақ халқы ны ң төл мекені, қ азақ елінің бір бөлігі. Олай болса, оның тарихы да қазақ халқы тарихының бір ңүрамдас бөлігі. Ал сол тарихңа сүбелі үлес ңосатын да жалпы қазақтьщ бір. бөлігі Кіш і ж үз, соның ішінде Батыс Қазаңстан аймағының жүрты болмақ. Батыс Қазаңстан өңірі - ежелден елдің шетінде, желдің етінде түрған өлке; даңғайыр аумақты бауырына басып, күллі Еуразияны қабағымен ж асқап, қаһарымен ыңтырған Ал тын Орда, Ақ Орда, Дешті Қ ыпш ақ, Ноғай Ор- дасы сияқты ортағасырлық мемлекеттердің осы еңірге ірге бекітіп, ту тігуі кездейсоқтық емес. Бүдан бергі кезеңдерде де осы аймақта алғаш қы үлттың мемлекет қүрылымдары — Бөкей хандығы мен Күнбатыс Алашорданың езгелермен бой таластырып, иық теқестіруге талпынғаны белгілі. Бүл өңірде найза үшын тіреген, білек күш ін білеген батыр, бағландар ғана емес, ел бірлігі, жер түтастығы жолында маңдайы жарылған көсем мен таңдайы тілінген шешен де кеп өткен. Ен тоғайлы Еділ мен ақж ал толқынды Ж айы қ- ты ж ағалай ел қондырып, бейбіт түрмыс орна- ту, осы өңірді кейінгі үрпаңтарына мирас ету ата-бабалардың ғасырлар бойы аңсаған арманы болатын. А зия мен Еуропаның шекарасы бо лып табылған осынау жерүйығын ж ауларыньщ заңсыз иемденуіне қарсы Кіші ж үз қазақтары ғасырлар бойы күрес ж үргізіп, талай мәрте атқа қонды. XV ғасырда Асан Ңайғының: жүктеу/скачать 414,4 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|