Ақылдастар алқасының МҮшесі сөз алады өлке тарихының Өзекті ұстанымдары
жүктеу/скачать 414,4 Kb. Pdf көрінісі
|
Рысбеков, Т.З Олке тарих
| Еділ-Ж айы ц
өцірін м екендейт ін (бцры н мекендеген) басца цлт , цлыс өкілдерім ен царым-цат ынас т арихы жаца цы ры нан зер- деленуі цажет. Себебі, өзімізбен керш ілес, түбі бір башқүрт, татар, ноғайлармен мәдени, рухани, тарихи байланыстарымыздың тамыры тереңде жатыр. Мүндай байланыстар бүгін де жалғасуда. Сонымен бірге, Кіш і жүздін, кезінде оңтүстіктегі өзбек, түрікмен, ңарақалпақтармен де байланысы ж аңаш а бағасын алу керек. Өйткені атаңты Сырым батырдан бастап XIX ғасырдағы Кіш і жүздегі үлт-азатты қ көтеріліс көсемдері Исатай, Махамбет, Есет, Ж оламан, Ж анқож а батырлардың барлығы дерлік Хиуа хандығымен тығыз байланыста болған. Ал, кезінде кеңестік тарихнамда ол байланыстың барлығы керітартпа оқиға ретінде насихатталды. Сондықтан, аталмыш ңарым-ңатынастар бүгінде объективті түрде қайта саралануы тиіс. Төртіншіден, Бат ыс Қ азацст анды мекен- дейт ін цазац р ул а р ы н ы ц иіежіресі т арихи деректер негізінде ж азылуы керек. Себебі, қазақ халқының тарихы рулың-тайпалық ңүрылымдармен тығыз байланыста екендігін ешкім де ж оққа ш ығара алмайды. Қазіргі таңда бүл бағытта жарияланып ж атқан ізденіс, зерттеулердің барлығын да ескеруге тиістіміз. Әсіресе, «Алаш» тарихи-зерттеу орталығының Ж етіру бірлестігіне қарасты рулардың тарихын том-томдап жариялауы қүптарлық жай. Ж алпы рулар тарихын арнайы және тереңдетіп жазу өрбір қазақ азаматының ата-бабаның ерлік істерін, салт-дәстүрін, рухани-діни наным- сенімін қүрметтеуіне жол ашады, оның үлтын, елін, туып-өскен жерін ж ан жүрегімен сүйетін нағыз патриот болып қалыптасуына зор мүмкіндіктер береді. Бүдан әрине әркім өзінің қандас руының ғана тарихын жазулары керек деген біржақты түжырым туындамауы керек. Қазаң тарихшылары үшін ңазақтың кез-келген ру-тайпасының тарихы үлт тарихының қүрамдас және ажырамас бөлігі болып табылады. Бесіншіден, Еатыс Қазацстан өлкесіндегі обаларды ц т арихы н зерттеп, бір жуйеге кел- т іру цажет. Көрнекті жазуш ы Әбіш Кекілбай студент кезінде ж ариялаған өлеңінде: Обалар, ылги обалар, қатар-қатар цаздиган, Обалар өңшең молалар, найзаменен қаздьірган; Жылдар көшсе, жцрты оның - осынау жатқан обалар, Бэрі де көне жыр соның, ойыца кейде оралар; Обалар ылги - маңайьім, төңірек толы жыр дастан; Елегізе ңараймын, ерлер жатыр тцрмастан; Тцрса-дагы кцйіп іиі, мацт ана шолам маңайды; Ендігі қалган сі/йініш — обалар мьінау талайгы, — деп айтқандай, өлкедегі обаларды этнография- лы к түрғыдан зерттеп, зерделеу өлке тарихының одан әрі толыға түсуіне өзіндік ңосар үлесі мол болмақ. Алтыншыдан, эр дэуірде Бат ыс Қазацстан өцірінен шыццан ацы н, жырау, энші, кцйиіі, цалам гер, шежіреші т цлгаларды ц вм ірі мен ш ы гармалары н зерт т еп, оларды ц арт ына цалды рган м цралары п ж уйелеп, цалы ң жцрт- ш ы льщ ца ж ариялау, сол арцы лы кейінгі цр- пацца ж еткізу керек. Өйткені ғасырлар бойы жалғастығы үзілмей келе ж атқан елкеміздің музыка мәдениетінің, өн, жыр, күйлерінің, бір сөзбен айтқанда рухани мәдениетінің өзіндік дөстүрі кеңінен насихатталуы керек. Жетіишіден, X I X гасыр басында Ресей им периясы ны ц щ р а м ы н д а жаца цлт т ыц- т еррит ориялы ц бірлік формасы рет інде щ - р ы лга н Бвкей Ордасыныц т арихы да т олы ц, т убегейлі зерт т еуді цажет етеді. Мәселен, хандықтың негізін ңалаушы Бөкей Нүралы- үлыныд, оның інісі Ш ығай Н үралыүлының қоғамдың-саяси қызметтері жеке, арнайы зерт- телген жоқ. Сонымен қатар өлке тарихында езіндік терең із қалдырған олардың үрпақта- рының да емірі мен қызметтері, Ордадағы әлеу- меттік қатынастар тарихы және т.б. іргелі мә- селелер де вз зерттеушілерін күтуде. Сегізіншіден, Батыс Қазацстан өцірінен ш ы щ а н эр дэуірдегі т арихи т цлгаларды ц, цлт цайрат керлерініц т арихы н зерт т еуді одан эрі ж алгастырудыц м ацы зы зор. Өйткені күні бүгінге дейін емірі мен қызметі қалы ң жүртш ылыққа беймәлім болып келген, өз кезегінде осы өңірдің өсіп-өркендеуіне сүбелі үлес қосқан түлғалар баршылық. Осы орайда Елбасы Н.Ә.Назарбаевтың: «Үлы т цлгаларып білмейінше бірде-бір дэуірді дцрыстап т ану м ум кін емес. Адам тагдырының айнасынан біз тарих коиіінің журісін гана аңдап ңана қой- маймыз, оньің рухы н, тынысын сезінеміз», — деп айтуы түлғаларымыздың қадір-қасиетін жаңа- ша тануға бағыт-бағдар болғандығын атап өтуге тиіспіз. Тоғызыншьвдан, Бат ыс Цазацстандагы а уы л ш аруаш ы лы гы н цж ымдастыру, саяси цугьін-сургін, өлкедегі демограф иялың процес- тер соны мцрагат деректері негізінде бугінгі кун н ің т алабы на сәйкес цайт а ңаралуы тиіс. Мөселен, үжымдастыру жылдарындағы Ж аңа- қала көтерілісі, одан кейінгі кезеңдегі кеңестік өктемдікке қарсы болған Ж алпақталдағы жа- сырын жастар үйымы және т.б. жүмбақ дүние- лерді ішіне бүгіп жатңан елке тарихының келелі мөселелері зерттеу кезегін күтуде. і Оныншыдан, облысымыздагьі цала, аудан, а уы л, ендіріс оры ндары ны ц әлеуметтік-эко- ном икальщ жэне мэдени дам у т арихы н зерт т еу, оларды т опт ама т урінде ж ары щ а ш ыгару цажет. Өйткені сол арқылы елкенің біртүтас, кешенді тарихы жазылады. Қорыта келгенде, өлке тарихының өткен- дегісін ж аңа көзқарас түрғысынан зерттеп, саралау бүгінгі таңдағы маңызды міндеттердің бірі болмақ. Ал, оның тарихымыздың қалта- рысты, қатпарлы түстарына сәуле жүгіртіп, оқырман қауымды тәуелсіз түрмысымыздың парңын пайымдап, қасиет-қадірін түйсінуге жетелері сөзсіз. Десек те, Батыс Қ азақстан тарихын түтас Қ азақ мемлекетінің тарихы нан бөліп қарауға болмайды. Себебі Елбасы Н.Э.Назарбаев атап көрсеткендей, «цазацт ыц букіл т арихы - бірігу т арихы , т цт аст ану т арихы». |