Ақылдастар алқасының МҮшесі сөз алады өлке тарихының Өзекті ұстанымдары
жүктеу/скачать 414,4 Kb. Pdf көрінісі
|
Рысбеков, Т.З Олке тарих
| Ресейге цосъиіганнан кейінгі 150 жылдыц тарихы
ңанм ен жазылган т арих», - деп түжырымдады. Ш ынында да XVIII-XIX ғасырларда патша үкіметінің отаршыл озбырлығына қарсы Қазақстанда 300-ге ж уы қ үлт-азатты қ көтеріліс болды деп ш амаласақ, соның едәуір бөлігі осы аймақты д еншісінде. Тарих сахнасына Сырымдай, Махамбеттей, Исатайдай, Қаратайдай, Арынғазыдай, Жола- мандай, Ж анқож адай, Есеттей айбынды да екпінді, сүйікті де сүйкімді, қайғылы да мүң- ды, сегіз қырлы , бір сырлы үлт-азаттың қозға- лысының кесвмдері ш ықты. «Кіші жцзге найза бер де жауга ңой» деген мөтел бекер айтылмаса керек. Сондыңтан да болар Сырым бастаған көтерілісшілер Нүралы Ханды елден қуып, оның баласы Есім ханды өлтіріп, патша үкіметіне де қарсы күш көрсетті. Немесе алмас қылыш ты ң жүзінде түрса да М ахамбет Ж әңгір хавға қайм ы қяай: Х а н емессің цасқырсың, К,ас албасты басқырсыц. Х а н емессің ылаңсыц, Қара иіцбар жылансың..., — деп бетіне айтқан. Бүл тіркестерді кезінде Ке- ңес тариХнамасы мен өдебиеті өз идеология- сына ө т е е п т і пайдаланғандығы баршаға бел- гілі. Б ірақ мөселеленін мәнісі тым тереңнен бастау алатындығына жоғарыда тоқталдық. Қ азақ Хандарына ңаймықпай қарсы сейлеу, шындығъінда дала демократиясының жөне көшпенділер өркениетінің үлгі аларлы қтай өзіндік бір ерекш елігі еді. Бесіншіден, Өбілқайыр ханның немересі Бөкей сүлтанның 1801 ж ылы патша үкіметінің келісімі бойынша қазақтарды ң атамекені - Еділ- Ж ай ы қ аралығын кері ңайтару жолындағы еңбегін атап өткеніміз ж ен. Өйткені осы кезеңге қалам тербеп жүрген тарихш ылардың тың зерт- теулері арқылы Бөкей ханның аталған өңірді қазақ халқы на қайтару жолындағы Астрахан, Орынбор өкімш ілігімен арада ж үргізген сан- салалы қызметтері ж аңаш а айқындалуда. Бокей хандығы - 1845 ж ылға дейін өмір сүрген патш а заманындағы қазақты ң соңғы мемлекеттілігі. Қ азақты ң соңғы ханы Ж әңгір халы қты білімге, мөдениетке, өркениетке шаңырды. Қазан теңкерісіне дейінгі қазақ зиялы қауымының негізі Батыс Қазақстанда болуы кездейсоқ емес. Алтыншыдан, XX ғасырдың басында қ азақ мемлекетін қайта түлету жолындағы Күнбатыс Алашорда жетекш ілерінің, соны- мея қатар қазаң елінің келешегін кеңестік жолмен байлйныстырған өлкеден ш ы ққан үлт қайраткерлеріяің атқарған еңбектері орасан зор. Өйткені сол кездегі елдің болашағы үш ін саяси күресте бағыт-бағдарламгиіары, жолдары бірде түйісіп, бірде түйіспегенімен олардың алдына қойған мақсат-мүратттары елдің, халы қты ң амандьйгын, болашағын сақтау болатын. А қиқат ж алғы з болғанымев, оған жетер ж ол - тарам- тарам, бірнеШеу. Сол себепті де ел мен жер тағдыры, үлт-азаттығы мен тәуелсіздігі үшін бел шешіп күрескен, сол жолда шаһит болған зиялыларымызды үлыңтау бүгінгі үрпақтың тарих алдындағы парызы болмаң. Өткенін білмеген елдің болашағы да бүлың- ғыр екені өмбеге аян. Осыдан да болар тәуелсіз- дік тізгіні ңолымызға тигеннен бері еліміздің өткен тарихын қайта зерделеу, ақтаңдақтардың ақиқатын айқындау мәселесі мемлекеттік деңгейдегі маңызды шаруалардың алдыңғы ңатарынан орын алып келеді. Өйткені бостандық желінің есуі арқасында төл тарихымызды өзіміз саралауға, оған үлттық таным түрғысынан баға беруге кең жол ашылып, соны мүмкіндіктер туды. Осы уақыт аралығында үлт тарихын ж аңаш а парақтап, зерттеп, зерделеуде түрлі ғылыми үйымдар мен мекемелер, жекелеген ғалымдар өзіндік үлестерін қосты. Міне, сондай мекемелердің қатарында 76 жылдан астам бай тарихы бар Қазақстанның батыс өңіріндегі іргелі жоғары оқу орындарының бірі М.Өтемісов атындағы Батыс Қазақстан мемлекеттік уни- верситетін айтуға болады. Соңғы жылдары Отандық тарих ғылымының, соның ішінде елке тарихыпың дамуына еліміздің батыс өңірінің тарихш ы-ғалымдары да өзіндік септігін тигізуде. Өйткені еліміздегі тарихи мәселелерге деген методологиялық үстаным, түжырымдардың өзгеруі, шығармаш ылық ойлауға еркіндіктің берілуі, бүрынғы зерттеушілердің қолына тимеген көптеген қүнды тарихи деректердің ғылыми айналымға енгізілуі, т.б. жаңа мүмкіндіктерге жол ашты. Қазақ халқының қалың да ңатпарлы тарихын оңырман қауымға жеткізуде, үлттық ңүндылыңтарды үлықтап, ата-баба тарихы- нын, ақтаңдаң беттерін аныңтауда әрі Батыс Қазақстан аймағының кешенді тарихын жазу- да университеттің үзаң жылдарға бағыт- талған жоспарына сәйкес гылыми ізденістер жүргізілуде. Осы зерттеулердін, нәтижелері ретінде т.ғ. д., профессор Т.З.Рысбековтың жүктеу/скачать 414,4 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|