Оқулық «Білім беру және педагогика» мамандықтарының «Қарым-қатынас психологиясы»
жүктеу/скачать 3,57 Mb. Pdf көрінісі
|
Панфилова Қарым-қатынас-психологиясы.-Оқулық
| 14
жанжалды басқаруды және ӛзара әрекеттесу ҥдерісіндегі ӛзін-ӛзі басқару дағдыларын дамыту деңгейіне байланысты. Белгілі болғандай, бҥгінгі кҥні қарым-қатынаста оқытудың басқа да кӛптеген бағыттарында тәрізді құзыреттілік тәсіл бар болып отыр. Дегенмен, білім беру жҥйесіндегі кӛптеген тәжірибелі мамандар, әсіресе, белгілі бір қҧзыреттілік мәселелерінде және «шығу кезіндегі» білім алушыларды диагностикалауда кӛптеген тҥсінбеушіліктер мен тҥсіннісіздіктер кездеседі. Біз байланыстың оқыту ҥдерісіндегі қҧзыреттерді дамыту ҥшін, содан кейін тҥлектер арасында олардың даму деңгейін бағалау ҥшін, алдымен, қҧзырет пен қҧзыреттілікті ажырата білу қажет. Әдебиетте де, нақты тәжірибеде де бҧл ҧғымдар жиі шатастырылады. Құзырет (лат. competentia) — тиісті, қабілетті; құзыреттілік ( лат. competo) — қол жеткіземін, сәйкес келемін, ҥйлесімді. Сӛздер ағылшын тілінен алынған, онда competence сӛзінің бірнеше мағынасы бар, бірінші - қабілеті, деректері, білімі, біліктілігі; екіншісі - қҧзыреттілік, қҧқықтылық. Сарапшылардың пікірінше, орыс тілінде бҧл ҧғымдар толығымен ӛзге лингвистикалық бірліктер ретінде бекітілген, айтылуы бойынша бір-біріне жақын, бірақ мҥлдем әртҥрлі семантикасы бар. Құзыреттілік — біріншіден, басшы органның, лауазымды тҧлғалардың ӛкілеттігі; шешімдер қабылдауға қҧқығы бар мәселелердің ауқымы. Бҧл заңдарда, басқа нормативтік актілерде, ережелермен, нҧсқаулықтарда, жарғыларда белгіленген. Екіншіден, бҧл белгілі бір саладағы тәжірибе немесе білім. Ондай тҥсіндірмелер жетекші сӛздіктерде де жазылған Осылайша, Д.Н. Ушаковтың сӛздігінде құзыреттілік, ең алдымен, адамның билігі, танымы, тәжірибесі бар мәселелер, қҧбылыстардың шеңбері ретінде тҥсіндіріледі, екіншісі - ӛкілеттіктер шеңбері, белгілі бір адам жҥргізетін мәселелердің шеңбері , қҧбылыстар (қҧқықтар). Шетелдік сӛздердің сӛздігінде біршама жақын талдау, атап айтқанда: қҧзыреттілікке, білуге, бір нәрсе айтуға мҥмкіндік береді, ал құзырет - кез келген органның немесе лауазымды тҧлғаның ӛкілеттіктері және сайып келгенде құзыретті - қҧзыретке ие болушы; белгілі бір аймақта білімді, білікті. С.И. Ожеговтың сӛздік қорында құзыреттілік кез келген саладағы білім, таныс болу, билік ретінде анықталады. Қҧзыреттілік проблемаларын талдау және қҧзыреттілік терминдері айырмашылығы және қҧзырет тҧрғысынан айырмашылықтармен педагог-ғалымдар да айналысады. Ол ҧғымдардың кейбір анықтамаларын қарастырайық, атап айтқанда: ■ қҧзыреттілік — бҧл иелену, адамның тиісінше қҧзыреттілікке ие |