Оқулық «Білім беру және педагогика» мамандықтарының «Қарым-қатынас психологиясы»
жүктеу/скачать 3,57 Mb. Pdf көрінісі
|
Панфилова Қарым-қатынас-психологиясы.-Оқулық
| 168
асырылады. Ауызша емес хабарламалардың мағыналы болып кӛрінетінін айтатын болсақ, бҧл адамдар белгілі бір ниеті бар секілді әрекет етеді дегенді білдіреді, дегенмен олар ауызша емес сигналдарды бейсаналық немесе еріксіз береді (біреу ҥстел ҥстін қолымен ҧрған кезде, «Баста!» деп қатты дауыстап айтқанда, дауыстың дауысын және соққыны, айтылған сӛздің мағынасына ерекше назар аудару ретінде қараймыз) А у ы з ш а е м е с х а б а р л а м а л а р д ы ң е р е к ш е л і к т е р і : ■ ситуациялық - дауыс тоны сӛйлесушінің ағымдағы кҥйін және оның сӛйлесу тақырыбына, тиісінше ӛзара әрекеттесу кезіндегі сҧхбаттасушыға деген кӛзқарасын кӛрсетеді; ■ синтетикалық - экспрессивті мінез-қҧлық кешенді жолмен қабылданады, ауызша емес сигналдардың жеке бӛліктерін ажырату қиын; ■ еріксіз - кӛптеген ауызша емес сигналдар кенеттен жҥреді. Дҥние жҥзінде бірдей ауызша емес сигналдарды қолданылғанымен, оларды әртҥрлі жолмен тҥсінуге және тҥсіндіруге болады. Мысалы, егер адамның кӛз жастары болса, олар қайғы-қасіретке, ауырсынуға, біреудің жанашырлығына, сондай-ақ қуаныштан кӛз жасына қарай куә бола алады; кҥлімсіреу байланыстан рахат алуды немесе әдептілік маскасынбілдіреді. Сӛзге еріп жҥретін қозғалыс пен дауыстардан басқа, ауызша емес хабарларға бізді қоршаған физикалық кеңістікті ҧйымдастыру, киімдегі киім-кешек, жиһаз, жарықтандыру, температура мен тҥс дизайнын ҧйымдастыру арқылы жіберілетін хабарлар кіреді. Ауызша емес сигналдарды «оқып білу» мҥмкіндігі әңгіме мен қарым-қатынас деңгейінде туындайтын қиындықтарды тануға және сҧхбат кезінде сол қалыпқа тҥсуге мҥмкіндік береді. Кері байланыстың арқасында сіз ӛзара әсерлесудің тиімділігіне әсер ететін қателіктер жібермеу ҥшін қабылданған сигналдарды тҥсіндірудің дҧрыстығын екі рет тексере аласыз, сондай-ақ байқаудың шынайылығын қадағалай аласыз. Енді вербалды емес коммуникацияның негізгі арналарын егжей- тегжейлі қарастырамыз. Вербалды емес коммуникацияның маңызды ерекшелігі - ол тҥрлі сенсорлық жҥйелердің қатысуымен жҥзеге асырылады: кӛру, есту, сезім, дәм, иіс арқылы. Вербальды емес қарым-қатынастың полиссенорлық сипатына байланысты кинесика, такесика, проксемика, паралингвистика (просодика) және экстралингвистика тәрізді оның тҥрлерін ерекше атайды. Ауызша емес хабарлардың барлық белгіленген тҥрлері бір- бірімен оқшауланбайды, ӛзара әрекетте болады, кейде бір-бірін толықтырады, кейде бір-бірімен қақтығысады, алайда әрбір жағдайды ӛз бетімен қарауға болады. |