Оқулық Ә.Ә. Шортанбаев, С. В. Кожанова. Алматы, 2008. 2

155 
6-шы кесте. Цитокиндердiң ісiк жасушаларына көрсететін әсерi 
 
Цитокинi 
Iсiк жасушаларына 
тiкелей әсерi 
Iсiк жасушаларының 
мембрандық 
антигендерiнiң 
экспрессиясына әсерi 
Иммундық жүйе 
арқылы iсiкке
әсерi 
IFN-α, β 
цитостатикалық 
МНС 
I 
 
классының 
антигендерiнiң 
экспрессиясын күшейту 
Макрофаг/ 
моноциттер 
мен 
NK-жасушаларын 
белсендiру
IFN-γ 
Цитостатикалық, 
цитолитикалық 
МНС 
I 
және 
II 
классының 
антигендерiнiң, адгезия 
молекулаларының 
экспрессиясын күшейту, 
 
Макрофаг/ 
моноциттер, 
Тк
мен 
NK-
жасушаларын 
белсендiру
ИЛ-1 
өсiру эффектi болуы 
мүмкiн 
Адгезия 
молекулаларының 
экспрессиясын күшейту
 
Тк 
мен 
ЛАЖ-
жасушаларын 
белсендiру 
 
IНФ-α 
цитостатикалық 
Адгезия 
молекулаларының 
экспрессиясын күшейту 
Тк белсенуi мен әсер 
етуiне 
қатысу, 
ангиогенездiң 
модуляциясы 
 
IНФ- β 
Цитостатикалық, 
цитолитикалық
 
Адгезия 
молекулаларының 
экспрессиясын күшейту
 
Тк әсерiне қатысу
 
ИЛ-2 
өсiру эффектi болуы 
мүмкiн
 
Адгезия 
молекулаларының 
экспрессиясын күшейту
 
Тк 
мен 
ЛАЖ-
жасушаларының 
қалыптасыуна 
қатысу 
ИЛ-7 
 
өсiру эффектi болуы 
мүмкiн
 
Адгезия 
молекулаларының 
экспрессиясын күшейту
 
Тк 
мен 
ЛАЖ-
жасушаларының 
қалыптасуына 
қатысу (әлсiздеу)
 
ИЛ-6 
Көп ошақты миелома 
кезiнде өсiру эффектi 
болуы 
мүмкiн 
(аутокриндiк) 
 
Адгезия 
молекулаларының 
экспрессиясын күшейту
 
Тк -жасушаларының 
қалыптасуына 
қатысу 
 
ИЛ-4 
Көп ошақты миелома 
кезiнде өсiру эффектi 
болуы 
мүмкiн 
(аутокриндiк
 
Көп ошақты миелома 
кезiнде өсiру эффектi 
болуы мүмкiн 
(аутокриндiк)
 
Iсiкке 
қарсы 
Тх1 
жауабын 
тежеу;
Тк 
мен 
антиденелердiң 
қалыптасуына 
қатысу 
ИЛ-10 
Көп ошақты миелома 
кезiнде өсiру эффектi 
болуы 
мүмкiн 
(аутокриндiк)
 
Көп ошақты миелома 
кезiнде өсiру эффектi 
болуы мүмкiн 
(аутокриндiк)
 
Iсiкке 
қарсы 
Тх1 
жауабын тежеу
 

156 
ИЛ-5 
Көп ошақты миелома 
кезiнде өсiру эффектi 
болуы 
мүмкiн 
(аутокриндiк) 
Көп ошақты миелома 
кезiнде өсiру эффектi 
болуы мүмкiн 
(аутокриндiк)
 
Эозинофилдер, 
макрофагтардың 
және 
ЛАЖ-
жасушаларын 
белсендiру 
ИЛ-12 
Көп ошақты миелома 
кезiнде өсiру эффектi 
болуы 
мүмкiн 
(аутокриндiк)
 
Көп ошақты миелома 
кезiнде өсiру эффектi 
болуы мүмкiн 
(аутокриндiк)
 
Тх1 
орындайтын 
қорғанысты 
күшейту, 
ЛАЖ 
жасушаларының 
қалыптасуы
ГМ-КСФ 
өсiру эффектi болуы 
мүмкiн
 
 
Көп ошақты миелома 
кезiнде өсiру эффектi 
болуы мүмкiн 
(аутокриндiк)
 
Эозинофилдер, 
макрофагтарды, 
Тк және нейтрофил-
дердi белсендiру
Г-КСФ 
өсiру эффектi болуы 
мүмкiн
 
Көп ошақты миелома 
кезiнде өсiру эффектi 
болуы мүмкiн 
(аутокриндiк)
 
нейтрофилдердi 
белсендiру 
GTF-β 
өсудi тежеуi мүмкiн 
Көп ошақты миелома 
кезiнде өсiру эффектi 
болуы 
мүмкiн 
(аутокриндiк) 
Тх1 
орындайтын 
қорғанысты 
әлсiздендiру 
Қазіргі таңда иммундық жүйенің ісікке қарсы белсенділігін тежейтін 
факторларды алыстату және ісіктін дамуына қарсы иммундық жауапты 
күшейтү әдістерінің зерттелүі жүргізілүде. Қатерлі ісіктердің емінің 
нәтижелі әдістердің бірі ретінде цитокиндік/антицитокиндік терапия 
қолданылады. (7-ші кесте) 
7-ші кесте. Интерферондардың және интерлейкиндердің 
препараттарының клиникада қолдануы (дәстүрлі емдеу әдістерімен 
қатар) 
Цитокины 
Қолдану әдісі 
Көрсетулер 
Лейкоцитарлық 
интерферон 
(құрамында IFN-α 
мен β, ИЛ-1, ІНФ-
α 
және 
басқа 
бірқатар 
цито-
киндер бар) 
Көк тамырға, бұлшықетке, 
тері астына аптасына 2-3 
рет 0,1-1 млн МЕ
 
Емшек рагі, базалды –жасушалық 
рак, 
Т-лимфомалар, 
Капоши 
саркомасы және т.б.
Рекомбинанттық 
IFN-α 
Көк тамырға аптасына 2-5 
рет 2-30 млн МЕ 
Лейкоздар 
(миелоидтық, 
шаштәрізді-жасушалық), жайылған 
миелома,емшек, бүйрек, бас/мойын
рактері, 
остеосаркома, 
глиома, 
медуллобластома, меланома және 
т.б.
Рекомбинанттық 
IFN-β 
Көк тамырға аптасына 2-5 
рет 2-30 млн МЕ 
Емшек 
рагі, 
сүйекке 
жайылған 
метастазалар, меланома.

157 
Рекомбинанттық 
IFN-γ 
Көк тамырға аптасына 2-4 
рет 10-20 млн МЕ 
Лейкоздар 
Рекомбинанттық
ИЛ-2 
 
Көк тамырға, тамшымен 
аптасына 2-3 рет 1-10 млн 
МЕ және жоғары; әдетте 
ЛАТ-терапиясымен 
косарластырып 
Бүйрек 
рагі, 
меланома, 
жедел 
лейкоздар, өкпе аденокарциномасы, 
лимфомалар, 
бауыр 
обыры, 
глиобластомалар, 
медуллобластомалар.
Рекомбинанттық 
ИЛ-1β 
 
Көк тамырға, тамшымен 
әр жерде орналасқан ісіктерде 
тәжіребеленген
Рекомбинанттық 
ИЛ-12, рекомби-
нанттық 
ИЛ-4 
және ИЛ-10 
Көк тамырға
әр жерде орналасқан ісіктерде 
тәжіребеленген 
(бүйрек 
рагі,
меланома, 
ретикулоклеткалық 
саркома, тоқ ішектің карцономасы 
және т.б.) 
Г-КСФ, ГМ-КСФ 
Көк тамырға аптасына 2-3 
рет 5-10 мкг/кг 
Ісіктерді емдеудегі химиотерапия
кезінде 
миелопоэзді 
қалыпына 
келтіру
Цитокиндермен емдеу әдісі тек қана жүйе көлемінде емес, жергілікті 
түрде де қолданылады (тіндердің экзогендік зақымдалуында: жарақаттану, 
күю, трофикалық ойық жаралар, некроздар, көздің мөлдір қабығының 
жарақаттануы кездерінде; жоғары қауіпті топтарға жататындардың (қарт 
адамдар, диабетпен науқастанғандар, радиациямен жарақаттанғандар, 
иммунжетіспеушіліктері бар) жараларының бітуі нашарлағанда, ауыз 
қуысының, ас қорыту жолдарының, жоғары тыныс алу жолдарының, 
несеп-жыныстық ағзаларының шырышты қабаттарының, сүйектің, терінің 
қабыну ауралары кезінде). 
 
Цитокиндік/антицитокиндік терапияның 
кейбір асқынулары мен шектеулері 
Цитокиндер in vivo орташа дозаларда енгізілсе, олардың қалыпты 
әсерлерін жүзеге асыруға болады. Бірақ, цитокиндердің әсерінің 
плейотропты болуынан иммунологиялық үрдістеріне керексіз балама 
әсерлер пайда болуы мүмкін. Сонымен қатар, цитокиндер иммундық 
жауабы мен гемопоэзді ғана емес, басқа да биологиялық процесстерге 
қатысады. Солай, олар кардиоваскулярлық, бүйректік немесе бауырлық 
бұзылыстарды және басқа мүшелер мен жүйелердің қызметтерінің 
бұзылуын шақыра алады. Мысалы үшін, интерферондар мен ИЛ-2 
қабылдаған науқастарда терең шаршау, сөйлеу қабілеті өзгерүі және 
ұйқышылдықпен әсерлескен гипотиреоидизм қалыптасуы мүмкін.
Ал егер жоғары, токсикалық дозалар егілсе цитокиндердің әсерінің 
негізі – жергіліктігі – бұзылады, бүкіл цитокиндік тордың қоздырылуы 
байқалады.
Төмендегі 8-ші кестеде цитокиндік терапияның нәтижесінде (мысал 
үшін, қатерлі ісіктерді емдегенде) жиі байқалған асқынулар келтірілген. 
 

158 
8-ші кесте. Цитокиндердің токсикалық әсерінің синдромдары 
Синдромы 
Негізгі көріністері 
Қолданылған 
цитокиндері 
Синдромның 
дамуына 
қатысатын 
цитокиндер 
Грипп-тәрізді 
Әлсіздену, тәбеттің бұзылуы, 
жүрек 
айнуы, 
адинамия, 
бұлшық ет ауруы. 
IFN-α, IFN-γ,
Г-КСФ, ГМ-КСФ, 
М-КСФ, ИЛ-1, 2 
және 3 
ИЛ-1 
және 
т.б. 
Капиллярлар- 
дың өткізгіш- 
тігінің жоғарылау 
синдромы 
Капиллярлардың 
өткізгіштігінің жоғарылауы, 
қанның 
сұйықтығының 
жоғалуы, 
шөлдеу, 
ісінулер 
(сонын ішінде, өкпе ісінуі) 
ИЛ-2, ГМ-КСФ 
ІНФ-α, ИЛ-1, 
хемокиндер 
Септикалық шок 
тәрізді синдром 
Қан 
қысымының 
күрт 
төмендеуі, 
қызба, 
метаболикалық 
ацидоз, 
бактериемиясыз қалыптасқан 
диссеминацияланған 
тамырішілік коагуляция
ІНФ-α, ИЛ-1 
ІНФ-α, 
ИЛ-1 
және
ИЛ-6 
Цитокиндік 
терапияның 
жиі 
байқалатын 
асқынуы 
болып 
нейроұлағыштық келеді.
Цитокиндермен емделетін науқастарда екі түрлі нейроұлағыштық әсер 
байқалады: жедел және оның соңында болатын созылмалы фазалар.
Жедел фазада органикалық симптомдар байқалады – грипп-тәрізді 
синдром. Бұл синдромға: қызу, тону, бас ауруы, шаршау кіреді. Олар әдетте 
препаратты қолданған кейін 2-4 сағатта пайда болады да 6-12 сағатқа дейін 
сақталады. Аталған көріністер емдеудің 1-3 апталарында байқалады. Жедел 
фазаның ауырлығы препараттың мөлшеріне, қолдану әдісі мен тәсіліне және 
түріне байланысты болады.
Цитокиндердің деңгейін қан сары суында тұрақты мөлшерін қамтамасыз 
ететін әдістерінің қысқа мерзімде цитокиннің концентрациясын жоғарлатуға 
арналған әдістерге қарағанда токсикалық әсері жоғары болып келеді.
Цитокиндік 
терапияның 
1-2 
аптасынын 
кейін 
созылмалы 
нейроұлағыштықтын келесі көріністері байқалады: неврестения, ұйқышылдық, 
бас ауруы, қызу “субфебрилитет), анорексия және летаргия. Тұрақты терапия 
кезінде сонымен қатар психомоторлық, білгіштік және психиатриялық өзгерістер 
пайда болуы мүмкін. Мидың фронталдық субкортиалдық аймағының 
дисфункциясының көрсеткіші - команың дамығаны да белгілі. Бұл симптомдар 
терапияның алғашқы кезеңдерінде де орын алуы мүмкін.
Нейроұлағыштықтың созылмалы фазасы цитокиндерді қолданудын барлық 
әдістерінде (мөлшері, қолдану реті, еңгізү тәсілі) кездеседі, бірақ, ол цитокинді 
жоғары мөлшерде және екі айдан астам мерзімінде қолданғанда даму 
мүмкіншілігі 
жоғары. Әсіресе 
ми 
зақымдалуынан 
кейін 
және 
бауыр 
дисфункциялары бар қарт науқастрада созылмалы нейроұлағыштықтың дамуы 
әбден мүмкін.

жүктеу/скачать 9,99 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: