15
біріне тәуелсіз ағылшын биохимигі Д.Портер және американдық ғалым
Дж.Эдельман 1959
жылы ұсынып, Нобель сыйлығына ие болған. Олар
миеломды тышқандардың иммуноглобулиндерінің құрылысын зерттей
отырып, иммуноглобулин G моделін ұсынды.
60-шы жылдардың басында Д.Миллер Ф.Бернеттің тапсырмасы
бойынша тимусты зерттеп, ол иммунитеттің орталық мүшесі екенін
дәлелдеген. 1968 жылы Д.Миллер Г.Митчеллмен бірге иммунды жауап
кезінде
жасушалардың
кооперациялануы
және
олардың
тығыз
байланысында маңызы бар екенін білді. Келесі жылы И.Ройт
өзінің
ғылыми жұмысында жасушалық иммунды жауап кезінде макрофагтардың
жасушалар кооперациялануына әсері бар екенін атап өтті. Кейінірек, Т-
лимфоциттер бөгде заттармен «өзгерген өзінікі» ретінде байланысатыны
мәлім болды, яғни бөгде зат өз МНС-нәруыздарымен «таныстырылу»
керек; бұл феномен «екеуін бірден тану» немесе негізгі гистосәйкестік
бойынша иммундық жауаптың «генетикалық рестрикциясы» деп аталды.
Осы ашқан жаңалықтары үшін П.Доерти мен Р.Цинкернагель Нобель
сыйлығының лауреаттары болды.
Тіндердің
трансплантациясы
мен
гистосәйкестікке
арналған
жұмыстары үшін физиология мен медицина саласында 1980 жылы Нобель
сыйлығы Дж.Снеллге – тышқандардағы гистосәйкестіктің Н-2 локусын
зерттеген үшін; Ж.Доссеге – адам ағзасындағы HLA жүйесінің
антигендерін тапқан және зерттеген үшін; Б.Бенацераффқа – адам
тіндерінде тұрақтамау механизмдерін ашқан үшін берілген.
Иммунологияның келесі фундаменталды
кезеңі антиденелерді
зерттеумен – ол Г.Келлер мен Ц.Мильштейн – 1984 жылғы Нобель
лауреаттарының зерттеу жұмыстарымен байланысты. Олар 1974-1975 жж.
иммунды диагностикада маңызды биологиялық молекулаларды бөліп
алуда,
иммунотерапияда
және
басқа
зерттеу
мақсаттармен
кең
қолданылатын моноклонды антиденелер алу технологиясын ашты; ол үшін
антиденетүзуші
В-лимфоциттерге
соматикалық
жасушалардың
гибридизациялау әдісін қолданды.
Иммунды жауап даму үшін антигендерді тану үрдісі жеткілікті
болған жоқ. Бұл үрдісте иммунды хабарлы жасушалар бөлетін молекулалы
факторлардың қызметі маңызды болды. Мысалы, макрофагтар Т-
лимфоциттерді ИЛ-1-мен белсендіреді, ал Т-лимфоциттер ИЛ-2-мен Т-
лимфоциттерді де, В-лимфоциттерді де стимулдайды.
Соңғы жылдары
иммунды жүйе ағзаның басқа да жүйелеріне иммунды жауаптың иммунды
хабарлы жасушалары өндіретін медиаторларымен (цитокиндер) реттеу
қызметін көрсететіні дәлелдене бастады. Эндокринді, жүйке, т.б.
жүйелеріне, ағзаның қан түзу мүшелерінің қызметіне иммунды жүйенің
ерігіш өнімдері (цитокиндер) негізгі реттеуші факторлары екені белгілі
болды. Иммунды жүйенің қызметі қаншалықты жұмыс істейтініне
байланысты организмнің өмірлік деңгейінің қызметі айқындалды. Бұл
қызмет иммунды жүйемен тығыз байланысты болмауы да мүмкін, бірақ
иммунды жүйесінің өзінде немесе одан басқа жүйелерге
иммунды реттеу
барысында өндірілген цитокиндердің әсері реттеуші әсер ретінде жайылуы
мүмкін.
Осыған
байланысты
қазіргі
кезде
иммуноцитокинді-