4-бет Танымал тілтанушы Баянауылдағы тас
жүктеу/скачать 22,68 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Бақыт НҰРҚАЛИЕВА
- ЕР ЕСІМІ ЕЛ ЕСІНДЕ САҚТАЛСЫН ДЕСЕК...
- АЛҚАЛЫ ЖИЫНҒА АРҚАУ БОЛДЫ
- Ғалымжан НАЙМАНОВ, «Бәйімбет» қоғамдық бірлестігінің президенті
- АНА ТІЛІ ӨҢІР ТЫНЫСЫ
АНА ТІЛІ 11 №49-50 (1307-1308) 10 – 14 желтоқсан 2015 жыл
ЗАМАНДАС Ж ұ м ы с с ы з д ы қ , т о қ ы р а у кезінде балаларын оқытпақ түгілі, қажетті заттарын тауып берудің өзіне мүмкіндік болмай жатты. Міне, осындай қарбалас сәтте Мәдениет үйінде қызмет істейтін, осы қиын дық пен ауыртпалықты к ө п п е н б і р г е к ө р і п ж ү р г е н Әбіхан ақсақалды көз алдындағы Ниязбектің келешегі қатты ой- ландырды. Баласын дұрыс жолға салып, бағыт берсе, келешегін өзі жалғастырып әкетеріне сенімі мол отағасы бір шешімге келді. Әскер қатарына жібермек. Мезгілді бос жібермеу, жігерін ұштап, сенімін молайту әкенің ойы еді. Отанын сүю, қорғау Ниязбектей жас - тардың қолында екенін ұлына түсін діре отырып, борышын өтеу- ге аттан дырғанда, осы кәсіп оның түп кілікті мамандығына айна- латынын әкесі де, баласы да білген жоқ. С о н ы м е н О т а н ы н қ о р ғ а у ғ а аттан ған балаң жігіт танымай- тын ел, кездеспеген ұлт арасында өзінің азаматтық борышын өтеді. Кездескен қиындықты айламен, тәсілмен, командирлерінің бер- ген кеңесімен жеңе білді. Әскер адамды шыңдайды, өжеттік пен сенімділікке баулиды. Оны Нияз- бек Мәскеу қаласындағы борышын өтеу кезінде адам баласы көре жүріп, көш түзейтінін, жас та болса осы борышын өтеу барысында ба- сынан өткен қызығы мен қиындығы қатар жүретін әскер қатарында білді. Мойымады. Төзді. Әділдік, адалдық Ниязбектің алдына қойған мақсаты болды. Кеше қайда ба- рамын, кім боламын деген сауа- лына жауап тапқан қылшылдаған жігіт еліне оралатын уақыттың да жақындағанына қуанышты болды. Сағынған ана, өз үмітін жүзеге асырған әке құшағына же- туге асыққан Ниязбектің жүре гінің дүрсілі пойызбен жарысып келе жатқандай әсер етті. С а ғ ы н ы ш ы б а с ы л ы п , ауылдағы өзгерістерді өз көзімен көрген Ниязбек әкесі екеуінің әңгімесі жараса түсті. Ойлары бір жерге тоғысып, бала сының а з а м а т б о л ы п , б е л і н м ы ғ ы м буып, өз келешегін шеше ала- тын дәрежеде екеніне тек әке ғана қуанбады, бүкіл отбасына да әсері болды. Ниязбек 1995 жылы Жамбыл ауданының айбынды батыры Б.Момышұлы атындағы әскери бөлімшесіне құтқару с а л а с ы б о й ы н ш а қ а т а р д а ғ ы қ ы з м е т к е р б о л ы п ж ұ м ы с ы н бас тап та кетті. Темірдей қатаң т ә р т і п , ә р т ү р л і қ ы з ы қ т ы д а оқиғалы жаттығулар Нияз бекті төзімділікке үйретті. Отанын қорғауға келіп жатқан елжанды жігіттерді соңына ертіп, өмірлік жинаған тәжірибесін үйретуден еш шаршамады. Жігерін жа- н ы п , т у ғ а н е л і ү ш і н қ а н д а й қиындыққа да дайын екенін ісі арқылы білдіруге барынша ты- рысып бақты. Қиындықта жол тауып, кез келген істе қалауын т а б а т ы н і с к е р л і к а д а м н ы ң жұмысқа деген қызығушылығын о я т а р ы с ө з с і з . Б і р е у г е б а л а , біреуге азамат жауын герлер өмірін шыңдау Нияз бек үшін ү л к е н ж а у а п к е р ш і л і к . О н ы ақтау оның азаматтық боры- шы болып табылады. Қолынан келген жақсылықты аямайтын, Ниязбектің бүгінгі басты мақсаты да сол еді. Ерінбеген еңбектің жемісі оның да қанжығасына байланды. Ниязбектің толғана еске ала тын қиын кезі 2006 жылы Қызылор- да ның су тасқыны дүйім жұртты дүрліктірді. От пен судың зарда- бы ел қабырғасына аяздай батты. Қолдан келер шараны бүкіл Қазақ елі бірге көтерді. Осындай кез- де біздің Бауыржан Момышұлы атындағы әскери бөлімше өкілдері қарап жатпады. Жедел жиналып, қиналып жатқан елге қол ұшын созып, көмек көрсетуге аттан- ды. Олардың ішінде Ниязбек те бар еді. Ол бейбіт жатқан елдің ұйқысын бұзған тілсіз жаумен бір жеті арпалысып, 58 адамды ажалдан арашалады. Етігімен су кешті. Адамға адамның жылы сөзі, мейірімді көмегі қажет сәтте Же- дел құтқарушылар көп көңілінен ш ы қ т ы . Н и я з б е к ж ә н е о н ы ң қарамағындағы жауынгерлердің АЙБЫН
алдындағы үлкен сынақ болған Қызылағаштағы оқиғаны да айт- пай кетуге болмас. Тасқынға тосқауыл болу мүмкін емес еді. Ұшаққа дейін балаларды бірін қолына алып, біреуін арқасына арқалап, жауынгерлер жаураған, ү р е й л е н г е н ж ұ р т ш ы л ы қ т ы сабырға шақырды. Соның бәрін көзімен көрген Ниязбектің есіне т ү с с е ж ү р е г і б і р ш ы м ы р е т е қалады. Сондай ауыр да қиын күндердің болмауын Алладан мың мәрте сұрайды. Уақыт шіркін жылжи береді. Ұстап тоқтатайын десең де шамаң келмейді. Әр күнің бір тарих. Балалықпен қоштасатын – жи- ырма бес, орда бұзар отыз, қыр түлкісіне қызығатын – қырық. Осы жастың әрбірінің адам сана- сына, өміріне берер ерекшелігі өзінше. Осы жетістіктері қуат беріп, жүрегінің лүпілін ұрпағына ұсынған әкесі Әбіханның жемісі деп біледі. Ниязбек те осы жасы- мен желкілдеп өскенімен, бүгін жігіт ағасы қатарына да іліккен. Әлі де батыр атамыздың әскери бөлімшесінде қызмет істейді. Ар- маны да, ойы да – ел тыныштығы. Б о й ы н а а д а м д ы қ қ а с и е т п е н имандылықты сіңіре отырып, ойына адамгершілік пен әділдік деген асылды ұялата білген Нияз- бек Тілешов үлкенді сыйлауды үнемі халықтың ортасында болу- ды, сөйлесе отырып түсіндіруді, сол арқылы жақсылыққа жетуді әдетке айналдырды. Осы жасқа д е й і н т ә ж і р и б е с і н е н т ә л і м алған ағаларым болған жоқ десе астамшылдық болар. Асқар тауы әке ықыласы, асыл анасы Роза Мамытбекқызы, полк командирі, полковник Қанат Әмірқұлұлының Ниязбектің өміріне қосқан үлесі ұшан-теңіз. Мемлекет тарапынан жас ма- ман ға көрсетілген құрметті де атап кетсек артық болмас. Бір неше марапаттау мен атаулы сый лық оның еңбегінің жемісі. Басты мақтан етері – 2012 жылы Елба- сының қолынан алған «Айбын» ордені. Ел құрметіне бөлену екі- нің бірінің пешенесіне жазыла бермейтінін ескерсек, көкірегіне «Айбын» орденін таққан сәтте оның Қазақстан елінің әлемдік деңгейде тұғыры биік болуы- на ұлтжанды азаматтың серті мен парызы елінің қамқорлығы м е н т ы н ы ш т ы ғ ы б о л ғ а н е д і . Бұл Ниязбектің еңбек жемісі болғанымен, ел қуанышы, аудан мақтанышы еді. Сол сәттегі жан тебіренісі мен көңіл жүйріктігі Н и я з б е к т і ң ж а д ы н д а м ә ң г і сақтаулы. Қазақстан Республика- сына адал қызмет етуге ант еткен сарбаздың еңбегі жанған болар. Қазір Ниязбек бақытты отба- сы ның иесі. Зайыбы Сәуле – к і т а п х а н а ш ы . Ү л к е н қ ы з ы Әйгерім – С.Асфендияров атын- дағы медицина университетінің студенті. Жұлдызы – теміржол кол леджінің студенті, Мерейі де студент, Ескендірі балабақшада. Ба рын балаларына арнап, үмітті баладан тосып отырған Ниязбек пен Сәуленің бала болашағынан күтері көп. Енді сол төрт көзінің қ а р а ш ы ғ ы н Т ә у е л с і з е л д і ң тәрбиелі ұландарындай өсіру, өз елінің тұлғасы етіп тәрбиелеу Ниязбек пен Сәуленің басты ар- маны.
Алматы облысы Жамбыл ауданы
Үшінші себеп. Отаршылар қа зақ- тың көзге түсетін ер-аза мат тарының, батырлары мен серілерінің әртүрлі себеп тауып көздерін жойып, бодан елді жасытып отырды. Бұл саясат бірнеше ғасыр бойы жүргізіліп, Ертіс бойындағы елдің жуасуына, тарихи жадының жұтап, қиындық көріп, күнкөріс қамымен тіршіліктен бас көтере алмай қа луына әкеп соқты. Сөйтіп, ел санасынан Бәйімбет ба- тырмен қоса оның серіктері, олардың ерлік істері ұмытылды. ЕР ЕСІМІ ЕЛ ЕСІНДЕ САҚТАЛСЫН ДЕСЕК... «Ер есімі – ел есінде» демекші, игілікті іс бірінші болып көрші Ре- сейде басталды. Өңірге танымал білім басшысы, Бәйімбет елінің м е к т е п д и р е к т о р ы Ш ә м с и д е н Сәрсенбайұлының атсалысуымен, 1990 жылы РСФСР-дің Жоғарғы Кеңесі Президиумы Жарлығымен (№433-1 от 18.12.90 г.) Омбы облы- сы, Называевск ауданындағы №6 ауыл «Бәйімбет батыр» ауылы деп өзгертілді. Ал 1995 жылы елдегі орта мектепке Бәйімбет атамыздың аты беріледі. Б а т ы р ұ р п а қ т а р ы , б а с т а м а - шыл ғалымдар соңғы уақытта Түр- кістандағы «Әзірет Сұлтан» та- рихи-мәдени қорық-мұражайы мен тығыз байланыс орнатып, тарихи деректерді там-тұмдап жинақтай бастады.
Бәйімбет батыр бабаның рухы р и з а б о л ы п , ө м і р і н і ң ж а л ғ а с ы i c п е т т i – ұ р п а қ с а н а с ы н д а ғ ы ғұмырының басталуына үлкен үлес қосқан – «Әзірет Сұлтан» тарихи- м ә д е н и қ о р ы қ - м ұ р а ж а й ы н ы ң қызметкерлері: директоры – Мәулен С а д ы қ б е к ж ә н е т а р и х б ө л і м і н басқарушы Нұрлан Дүкенбай. Олар Қожа Ахмет Ясауи кесенесінде жер- ленген тарихи тұлғаларды зерттеп, кітапшалар шығарып, кесенеге кел- гендерге танысуға ұсынып отырады. Бірінші шығарылған кітаптардың арасында «Бәйімбет батыр» атты кітапша да болды. Бәйімбет елінің тарихы, Бәйімбет батыр Төбетұлы, ел азаматтары тура- лы, өскелең ұрпақ санасына сіңіріп, жеткізу үшін «Бәйімбет батыр» және «Бәйімбет батыр ізімен» атты кітаптар, мақалалар шықты. 2010 жылы 17 қыркүйекте елден арнайы барған 55-60 азамат Түркістан қаласындағы Қожа Ахмет Ясауи кесенесінде жерленген Бәйімбет бабамызға арнап дұға оқытып, ас берді. 2011 жылы 2 шілдеде Ресейдің Омбы облысы, Называй ауданының Бәйімбет ауылында үлкен елдік шара өтіп, Бәйімбет батыр рухына дұға оқылып, ас берілді. Шараға Ресей мен Қазақстанның түкпір-түкпірінен келген азаматтар қатысты. Осы тойға аудан әкімшілігі қатынасып, халықты құттықтады. Бәйімбет ба- тыр туралы Ресейдің телеарнасы сұхбат алып, хабар берді. Қоғамдық «Бәйімбет» бірлестігі Бәйімбет батыр Төбетұлының есімін Көкшетау және Қызылжар қала- ларының бір көшесіне беру жөнінде бастама көтеріп, облыстың және қаланың әкімдеріне хат жолдады. Көкшетау қаласының мәдениет ж ә н е т і л д е р д і д а м ы т у б ө л і м і қоғамдық бірлестіктің өтінішін қарастырып «Локомотивная» деген көшені беруге шешім қабылдап қалалық мәслихатқа жіберді. 2014 ж ы л ы 1 2 қ а р а ш а д а К ө к ш е т а у қ а л а с ы н ы ң м ә с л и х а т ы , а л 2 0 1 5 ж ы л д ы ң а қ п а н а й ы н д а А қ м о л а облы сының мәслихаты бұл шешімді құптады. Одан кейін уақытша тағы да мораторий жарияланғандықтан құжат республикалық Тіл коми те- тіне жетпей тағы да шешімін таппай қалды. Ұ л т т ы қ р у х т ы ң о я н у ы м е н аруақты бабамыздың алдындағы па- рызымызды өтеу үшін Бәйімбет ба- тырды Ресейде емес, өзі туған, өмір сүрген және қанын төккен Қазақ жерінде қастерлеу қажет.
Астана қаласында сәуір айының 18-і күні Л.Н.Гумилев атындағы Еу ра зия ұлттық университетінде «Бәйімбет батыр–қазақ ханды- ғы ның көрнекті қаһарманы» атты халықа ралық ғылыми-тәжірибелік конференция өткен болатын. Ғылыми форумды тарихшылар- дың ұлттық конгресі, Л.Н.Гумилев атындағы ЕҰУ және «Бәйімбет» қоғамдық бірлестігі ұйымдастырды. Форумға қатысушыларға Бәйім- бет батыр туралы «Халқының болған қор ғаны» атты мақаласы бар «Аста- ны ақшамы» газеті мен «Бәйімбет батыр ізімен» атты кітап және кәде сыйлықтар таратылды. Бағдарлама бойынша жалпы мәжі лісте баяндамалар жасалды; кітап көрмесі ұсынылды; та рих- шылардың ұлттық конгресі шы- ғаратын халықаралық ғылыми- көпшілік тарихи «Мәңгілік ел» жур- налының 9-саны таныстырылды. К о н ф е р е н ц и я ж ұ м ы с ы н а Қазақстан Мемлекеттік Елтаңбасы- ның авторы Жандарбек Мәлібеков; Л.Н.Гумилев атындағы ЕҰУ прорек- торы, ҰҒА корреспондент-мүшесі Ди- хан Қамзабекұлы; Тарихшылардың ұлттық конгресінің ғылым хатшысы, тарих ғылымының докторы, про- фессор Зиябек Қабылдинов; Қазақ әдебиеті кафедрасының профессо- ры, филология ғылымының докторы Серік Негимов; ЕҰУ-дың Евразиялық зерттеулер кафедрасының профес- соры, тарих ғылымының докторы Мақсат Алпысбесұлы; ҚР Ұлттық Ұланы Әскери институтының (Пет- бойынша оқитын 4-курс студенті, а р н а у л ы қ а з а қ ә с к е р і н і ң ж ө н - жоралғы құралымын зерттеуші Асқар Сәлімұлы Қубаевқа тапсы- рылды. Бәйімбет батырдың ұрпағы, ел ақсақалы Төрехан Өміртасұлы Әжібаев оған сыйлықты тапсырып, батасын берді. Екіншісі, Бәйімбет батырдың інісі Асан, Үсен батырлардың ұрпағы, 9 - с ы н ы п т а о қ и т ы н а л м а т ы л ы қ үздік оқушы Дінмұхамед Қанат- ұлына спорт киімі сыйға тартылды. Сыйлықты Қазақстан Мемлекеттік Елтаңбасының авторы Жандарбек Мәлібеков тапсырды. Қазақ хандығы құрылуының 5 5 0 ж ы л д ы ғ ы н м е р е к е л е у д і ң маңыздылығын, мемлекет тари- х ы н д а б а т ы р л ы қ и н с т и т у т т ы ң ерекше маңызын, батыр Бәйімбет Төбетұлының Отан алдындағы ерек- ше орны мен сіңірген қызметін еске- ре отырып, Конференция мынадай қарарлар қабылдады: 1. Ғылыми және шығармашылық қ а у ы м ғ а « Ж а ң а қ а з а қ с т а н д ы қ патриотизмді» қалыптастыру жо- лында қазақ-жоңғар соғысында ел қорғаған ерлерді белсенді зерттеп, насихаттау жөнінде ұсыныс жасал- сын. 2. Ұйымдастыру комитетіне кон- ференция қорытындылары бойын ша белгіленген тақырыптарда матери- алдарды басып шығарып, елдің ірі кітапханаларына тарату жөнінде ұсыныс жасалсын. 3 . Қ а з а қ с т а н Р е с п у б л и к а с ы Қорғаныс министрлігіне студенттер, «Жас ұлан» оқушылары мен жалпы орта білім беретін мектептердің оқушылары, әскери оқу орында- рының тыңдаушылары үшін сондай- ақ қоғамдық бірлестіктердің әлеуетін пайдаланып қазақ-жоңғар соғысы жылдарындағы шайқас болған жер- лерге экспедициялар ұйымдастыру жөнінде өтініш жасалсын. 4. Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігіне орта мек- теп пен ЖОО-да Қазақстан тарихы пәнінің бағдарламасына ұрпақтары Қ а з а қ с т а н а у м а ғ ы н а н т ы с қ а р ы қалып қойған қазақ батырларының ерліктерін қосу туралы өтініш жа- салсын.
5. Аудандар мен қалалар, облыс орталықтары мен республикалық дең гейдегі қалалардың әкімдіктеріне с о л ө ң і р д і ң с ы р т қ ы ж а у л а р д а н Отанын қорғауға зор үлес қосқан қазақ батырларының ғұмыры мен ісін насихаттау үшін материал жи- нап, оны өңдеп, шағын құралдар басып шығару жөнінде ұсыныс жа- салсын.
6. Республикалық ономастикалық комиссияға Бәйімбет батыр есімін Астана, Көкшетау және Петропав- ловск қалаларындағы көшеге атын беру арқылы есте қалдыру жөнінде өтініш жасалсын. 7. Л.Н.Гумилев атындағы ЕҰУ- дың ұлт тық тарихты белсенді оқып- зерт тей тін үздік студентіне атаулы стипен дияның сертификаты тапсы- рылсын. Елбасымыз Нұрсұлтан Әбішұлы өзінің Қазақстан халқына арна- ғ а н Ж о л д а у ы н д а е ж е л г і а т а - баба ларымыздың – түркілердің «Мәңгілік Ел» идеясын Қазақ елінің ұ л т т ы қ и д е я с ы р е т і н д е ж а р и я - лады. Біздің әлемдегі өркендеген, бай 30 елдің қатарына кіруіміз к е р е к . « М ә ң г і л і к Е л » – б а р ш а қ а з а қ с т а н д ы қ т а р д ы ң ө м і р і н е , болашағына қатысты құжат. Е л б а с ы « М ә ң г і л і к Е л » б о л у үшін қандай жұмыстар істелетінін а й т ы п қ а н а қ о й м а й , ө з і б а с т а п та берді. Астана қаласының кіре берісіндегі Салтанат қақпасының «Мәңгілік Ел» аталуының өзі – үлкен символикалық нышан. Ол Мәңгілік Қазақ елін, Мәңгілік Елор- дасын, Мәңгілік тілін, Елдің Мәңгілік болашағын жарқын рәміздейді. Еуразия ұлттық университеті «Мәңгілік Ел» тарихи-танымдық ж у р н а л ы н ш ы ғ а р а б а с т а д ы . Жұмысқа басшылық ететін таны- мал тарихшы ғалым, университет ректоры Ерлан Сыдықов. «Мәңгілік Елдің» басты мақсаты –біздің елдің тарихын терең зерттеп-зерделеп көпшілікке таныстыру, шетелдерге таныту, журнал үш тілде шығады. Біз Елбасымызға ризашылығымызды білдіреміз, өйткені ол Ұлытауда және Астанада сөйлеген сөздерінде тарих- ты зерттеп, Қазақ елінің нақты тари- хын жазып, өсіп келе жатқан ұрпаққа жеткізіп Қазақ хандығының 550 жылдығын ұлықтауды алға тартқан еді. Осыған орай атқарар ісіміз тек конференция, той өткізу ғана бол- май, көшелерге, елді мекендерге тарихи тұлғалардың есімдері беріліп, ескерткіштер тұрғызылып, есімдері тарихи оқулықтарға енгізілуі қажет деп білеміз. Ғалымжан НАЙМАНОВ, «Бәйімбет» қоғамдық бірлестігінің президенті АСТАНА
батыр батыр
ропавл қаласы) жалпы білім беру пәндері кафедрасының доценті Р а у ш а н Ә л ж а н о в а ; Е Ұ У қ а з а қ әдебиеті кафедрасының доценті, « А л а ш » м ә д е н и е т ж ә н е р у х а н и даму институтының аға ғылыми қызметкері, филология ғылымы ның кандидаты Қайырбек Кемеңгер; «Әзірет Сұлтан» мем лекет тік тарихи- м ә д е н и қ о р ы қ м у з е й і н і ң б ө л і м меңгерушісі Нұрлан Дүкенбаев; Қазақстан Республикасы Тұңғыш Президенті – Елбасы атындағы Ұлттық қорғаныс университетінің «Оперативтік өнер және тактика» кафедрасы бастығының орынба- сары Ерболат Әділбаев; Бәйімбет батырдың ұрпағы, Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері, зей- неткер Қайыргелді Хасенов және «Бәйімбет» қоғамдық бірлестігінің президенті Ғалымжан Найманов қатысты. Алматы, Петропавл, Көкшетау, Астана, Омбы қалаларынан және Омбы облысы, Называевск ауда- нының Бәйімбет ауылындағы ба- тырдың ұрпақтарынан 145 делегат және ҚР Тұңғыш Президенті – Ел- басы атындағы Ұлттық қорғаныс университетінен 9 офицер, ал «Жас ұлан» әскери оқу корпусынан 11 оқушы келіп қатысты. Конференция барысында «Бәйім- бет» қоғамдық бірлестігінің бастауы- мен есте қаларлық айрықша екі шара өткізілді: Б і р і н ш і с і , Е Ұ У с т у д е н т т е р і , магистранттары, докторанттары қатарынан үздік жас тарихшыға «Бәйімбет» қоғамдық бірлестігі арнау лы шәкіртақы тағайындап, оны тапсыру рәсімі жасалды. 200 000 теңге ақшалы серитификат – бір жылдық стипендия, археоло- гия және этнология мамандығы 12 №49-50 (1307-1308) 10 – 14 желтоқсан 2015 жыл
АНА ТІЛІ ӨҢІР ТЫНЫСЫ «Қазақстанның агро неркәсiп кешенiн инновациялық бағытқа түсiру маңызды. Бұл – бiздiң дәстүрлi саламыз. Азық-түлiкке деген қажеттiлiк арта бередi. Бұл секторға инвестиция к бiрек салынады. Сондықтан бүгiнгi фер- мерлер тек уақытша әрi ауа райына байланыс- ты кездейсоқ жетiстiктердi малданып қалмай, ндiрiстiң сiмi ж нiнде ойлануға тиiс. Жаһандық ауылшаруашылығы ндiрiсiнде бәсеке се беретiн болады. Жермен жұмыс iстейтiндер, ең алдымен жаңа технологияларды енгiзiп, нiмдiлiктi үздiксiз арттыратындар, жұмысын әлемдiк стандарттар негiзiнде жүргiзетiндер болуы керек» деген Елба- сы болашақтың аграрлық секторда екендiгiн атап ттi.
Оңтүстiк Қазақстан облысының климаттық жағдайы мақта, к к нiс, бақша дақылдары мен жемiс-жидек сiруге ғана емес, жайылымдарды жыл бойына азықтық база ретiнде қолданып, осы арқылы мал шаруашылығын қарқынды дамытуға да қолайлы. ңiрде «Агробизнес – 2020» бағдарламасын нәтижелi iске асырудың арқасында 2015 жылдың 9 айында ауылшаруашылығы нiмдерiнiң к лемi 247,3 млрд теңгенi құрап, ткен жылдың тиiстi кезеңiмен салыстырғанда 20,2 млрд теңгеге артып, нақты к лем индексi 104,0%-ға жеттi. Жыл соңына жалпы нiм к лемi 350 млрд теңгеге жетiп, нақты к лем индексi 105%-ға жеткiзiлетiн болады. Биыл ңiрде 772,5 мың гектарға ауыл ша- руашылығы дақылдары егiлдi. Соңғы жылдары облыста мал шаруашылығын дамыту мақсатында егiстiктi әртараптандыруға үлкен к ңiл б лiнуде. Атап айтқанда, соңғы бес жылда дәндiк жүгерiнiң егiс к лемi 25,0 мың гектарға артып, 50,4 мың гектар болды. Арпа егiстiгiнiң к лемi 32,0 мың гектарға артып, 43,9 мың гектарға, мал азғындық дақылдар егiстiгiнiң аумағы 61 мың гектарға артып, 225,6 мың гектарға жеттi. Сонымен қатар «Қарқынды бау шаруашы- лығын дамыту ңiрлiк iс-шарасы бойынша» биыл қосымша 5000 гектар жемiс-жидек, жүзiм, оның iшiнде 574 гектар интенсивтi бау отырғызылды. Нәтижесiнде жемiс-жидек және жүзiм алқабы 30 мың гектарға, оның iшiнде интенсивтi бау к лемi 1200 гектарға жеткiзiлдi. Отандық нiмдердiң к лемiн арттыру алдағы жылдары импорттық нiмдердiң үлесiн азайтып, ауылшаруашылығы нiмдерiнiң экспорттық үлесiн арттыруға зор мүмкiндiктер бередi деген сенiм бар. Республикалық үлеске шаққанда алынған нiм бойынша мақтаның 100%-ы, жүзiмнiң 70%-ы, бақшаның 64%-ы, мақсарының 38%-ы, жемiс- жидектiң 36%-ы, к к нiстiң 23%-ы – Оңтүстiк Қазақстан облысының үлесiне тиiп отыр. Ауылшаруашылығы тауар ндiрушiлерi ндiрген нiмдерiн республиканың солтүстiк ңiрлерiне, Астана, Алматы қалаларына және ТМД елдерi мен Ресей, Еуропа елдерiне ж нелтуде. Облыстан негiзiнен экспортқа: картоп, к к нiс, бақша, бидай, ұн, балық және балық нiмдерi, сiмдiк майы, құс етi және мақта талшықтары шығарылады. Облыста суармалы жерлердiң жүктеу/скачать 22,68 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|