4-бет Танымал тілтанушы Баянауылдағы тас
– Бақыт жолы біліммен табылады
жүктеу/скачать 22,68 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- – ңгімеңізге рақмет! Айдана ЕРКІН, А.Байтұрсынов атындағы №139 мектеп-гимназияның 6-сынып оқушысы
- Нұркен ЖАНД УЛЕТҰЛЫ Солтүстік Қазақстан облысы қылмыстық атқару жүйесі департаментінің және түзеу мекемелерінің жеке құрамы
- Нұрсұлу К БЕНОВА, ҚАЖД ПҚБ аға инспекторы, әділет майоры
- М.САҒАТБЕКОВА, «Ғылым ордасы» РМК Ғылыми кітапханасының б лім жетекшісі
- АНА ТІЛІ Тіл саясатының жүзеге асыры- луына ұдайы назар аударып отыру, сол арқылы уақыт ағымына сай туындайтын жаңа міндеттерді
- Осы ретте жуырда Алматы облысының орталығы Талдықорған қаласындағы Тіл сарай- ында «Қазақстан Республикасында тілдерді дамыту мен қолданудың 2011-2020 жылдарға
- Басқосуда Алматы облыстық Тілдерді дамыту басқармасының басшысы Ах- метбек Кендірбекұлы, «Алатау» қоғамдық-саяси газетінің бас редакто
- ТІЛІ МЫҚТЫНЫҢ – ЕЛІ МЫҚТЫ
– Бақыт жолы біліммен табылады дейді. Мектеп түлектері жайлы не ай- тар едіңіз? – Осы жылдар ішінде мектеп бітіруші т ү л е к т е р а р а с ы н д а « А л т ы н б е л г і » т сбелгісіне ие болған оқушыларымыз к птеп саналады. Айгүл Тазабекова, Назерке Толқынбек, Айнұр Абдрахман, Айнұр Серік, Айдана Мұқанбетжанова, Сұлтан Қажымов, Айтоты Сағдатова, Айнұр Шайқып, т.б. Ал 40 оқушы «Үздік аттестат» иегері аталған. Осы түлектеріміздің алды қолдарына қызыл дипломдарын алып, еңбек майданы- на араласып та кетті. Аяулы ұстаздар з ш ә к і р т т е р і н ү н е м і е с к е а л ы п , кейінгілерге үлгі- неге етіп отырады. К птеген мұғалімдеріміз дидак- т и к а л ы қ м а т е р и а л д а р д ы ң , п ә н оқулықтарының авторлары. Олар- ды да, әрине, мақтаныш тұтамыз. Мектебімізде ҚР білім беру ісінің үздіктері, Ы.Алтынсарин т сбелгісі- нің иегерлері бар. 2013-2015 жыл аралығында білім беру саласындағы жоғары жетістіктері үшін 12 ұстаз қала әкімінің 50 пайыздық үстемеақысына ие болды. Мектептің педагогикалық ұжымы уақыт ағымына сай заманауи әдістерді, технологияларды сабақ үдерісінде пайдалана отырып, ілгері жылжып келеді. Бұл – мектептің қысқаша мірбаяны, бірақ мектеп тарихы әрбір ұстаз бен оқушыда з жалғасын таба берері с зсіз. ҰБТ қорытындысы бойынша мектеп ұжымы жыл сайын жоғары к рсеткішке жетуде. Тәртіп бар жерде сапалы білім болады. Жа- лынды жеткіншектер қатары артып, ұлағатты ұстаздар еңбегі жана берсін дегім келеді. – ңгімеңізге рақмет! Айдана ЕРКІН, А.Байтұрсынов атындағы №139 мектеп-гимназияның 6-сынып оқушысы АЛМАТЫ
болып он т рт жыл қызмет атқарды. Ғылыми зерттеушілік, ғылыми ұйымдас- тырушылық жұмыстармен шұғылдана жүріп кандидаттық, докторлық диссерта- цияларын қорғады.Тіл білімі мамандығы бойынша профессор атағын иемденді. Бүгінгі күні зі еңбек жолын бастаған институттың Бас ғылыми қызметкері. Ғылымға қызығушылық неден баста- лып еді? Нұрекең аса к рнекті ғалымдар І . К е ң е с б а е в т ы ң , М . Б а л а қ а е в т ы ң , Ы.Мамановтың к зін к ріп, дәрістерін тыңдады.Олар ғылымдағы здері бас- тан кешкен мір жолын әңгімелегенде қазақ тіл ғылымының іргетасын қалаған А.Байтұрсынұлы, Қ.Жұбанов сынды әйгілі тұлғалардың еңбектерін айрықша бағалап, үлгі, ұстаз тұтып еске алатын. сіресе, академик Р.Сыздықованың про- фессор Қ.Жұбанов, А.Байтұрсынұлы т у р а л ы м і р б а я н ы м е н е ң б е к т е р і н е қатысты жазған зерттеулері, алқалы жиын да қызықтыра айтқан баяндамала- ры ғылым жолын таңдауда ықпал етіп, негелі мектепке айналды.Білім-танымын кеңейтіп, олардың зерттеулерін з бетінше оқып, игеруге түрткі болды. Кезінде А.Байтұрсынұлы, Қ.Жұбанов еңбектерінің ғылыми мән-маңызы ж нінде зі де ар- найы ғылыми мақалалар жазды, әлі де болса кеңейте жазу ойында бар. Ол – с з мәдениетінің зекті мәселе- лері, жазу мәдениеті, қазақ с здерінің мағыналық ерек шеліктері, тіл экология- сының, лингвомә дениеттанудың қазақ әдеби тілі нормаларының негіздері, фо- нология, фонетика, графика, орфогра- фия мәселелерімен үзбей, жүйелі айна- лысып, нәтижелі зерттеулер беріп келе жатқан ірі ғалым. Сонымен бірге практик- зерттеуші: қазақ тілінің орфографиялық және орфоэпиялық с здіктерінің бірнеше басылымдарының құрастырушысы әрі соңғы екі басылымның жауапты редакто- ры, қоғамдық-гуманитарлық бағыттағы 10-сыныпқа арналған «Қазақ тілі. С з мәдениеті» оқулығының авторы. Нұргелді Мақажанұлы «Мәдени мұра» бағдарламасы бойынша жарық к рген 15-томдық «Қазақ әдеби тілі с здігінің» және 106 мың с зді қамтитын Үлкен түсіндірме «Қазақ с здігінің» жауапты ре- дакторы, идеясының авторы, ғылыми жоба жетекшісі. «Қазақ әдеби тілінің с здігінде» с з байлығы тіркеліп қана қоймай, олардың мән- мағыналарын жүйелеу арқылы әдеби тілдің нормалық сипаты жаңа бір деңгейге к терілді. Бұл С здік қазақ тіл білімінде жаңа типтегі с здік индустрия сын қалыптастырудың бастамы болды. Қолға алынуға тиіс к не, с и р е к с з д е р д і ң с з д і г і н , ш е т т і л д і к с здігін, этномәдени с здердің с здігін жасауға, этимологиялық, стилистикалық с здіктерді құрастыруға, түркі тілдерінің кең ауқымды тарихи-салыстырмалы с здігін жасауға және тарихи-лексикологиялық, теориялық зерттеулерге негіз болатын- дай мол материал С здікте жинақталып жүйеге түсірілді. Осы айтылғандармен бай- ланысты С здікті бүгінгі таңдағы ғылыми- теориялық сұранысқа сәйкес жасалған лексикографиялық жаңалығы мол еңбек деп тани отырып, мәдени-ғылыми жұртшылық оның лингвистикалық қырларына қатысты ғана емес, сондай-ақ мәдени-әлеуметтік сұранысқа толық жауап беретіндей мәдени факт ретінде з бағасын берді. – Мұндай іргелі еңбек 5-7 жыл аралы- ғында ңделіп, толықтырылған жаңа ба- сылыммен жарық к ріп отыруға тиіс. Себебі қазіргі қоғамдағы згерістер мен жаңалықтар әлдеқайда қарқынды, оны бұрынғы тоқырау кезеңімен салыстыруға мүлде болмайды. С здік жаңартылып- жаңғыртылып отырмаса, лезде «қартайып» қоғам сұранысына жауап бере алмай- ды. Мәдени-ғылыми салада осы мәселе ескерусіз қалмауға тиіс екенін де еске салғым келеді, – дейді ғалым. Сондай-ақ ол Қазақстан Республика- сы Орталық музейiнің ұйымдастыруымен дайындалған «Қазақтың этнографиялық категориялар, ұғымдар мен атаулардың дәстүрлi жүйесi» атты 5-томдық ғылыми- т а н ы м д ы қ е ң б е к т і ң р е д а к т о р ы ә р і авторларының бірі. Бұл іргелі еңбек қазақ халқының мір-тіршілігінің басты тірегі болған сан алуан әдет-ғұрып, наным- сенім, ырым-тыйымдар, сонымен қатар к шпелі ортаның заттық мәдениет туралы құнды мәліметтерді қамтып, әрқайсысына ғылыми анықтама берген. Нұргелді Уәли «Қазақстан Республика- сы ның Білім беру ісінің үздігі», «Ғылымды дамытуға сіңірген еңбегі үшін» атақтарының иегері, «Ғылым мен техниканың дамуына елеулі үлес қосқан ғалымдарға арналған мемлекеттік ғылыми стипендия» стипен- диаты.
Бүгінде филология ғылымының док- торы, профессор Н.Уәли Қазақстанға ғана емес, шетелге де танымал тілтанушы-ғалым, 2013 жылы ол қазақ тіл білімін, мемлекеттік тілді дамытуға қосқан үлесі үшін «Құрмет» орденімен марапатталды. Ғалым еңбегін жоғары бағалап, кездесу- лер ұйымдастырылып, жұртшылықтың сый-құрмет к рсетіп жатуы те құптарлық.
Мемлекеттік тілді оқытудағы басты мақсат – іс жүргізуді қазақ тіліне к шіру, қызметкерлер арасында тілдің қолданылу аясын кеңейту, олардың қазақша еркін түрде тілдесе алуларына жол ашу. ҚР Президентінің 2011 жылғы 29 маусымдағы №110 «Қазақстан Республикасында тілдерді дамыту мен қолданудың 2010-2020 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы туралы» Жарлығын іске асыру мақсатында, Солтүстік Қазақстан облысы бойынша ҚАЖ департаментінің және түзеу мекемелердің 300-ге жуық қызметкерлері мемлекеттік тілді меңгеру деңгейін анықтау үшін «Қазтест» жүйесі арқылы сынақ тапсырып, арнайы сертификат алды. Тест құрамы тыңдалым, оқылым және лексика-грамматикалық б ліктерден тұрады. «Қазақ тілін білу азаматтық парызды ғана емес, ұлтқа деген құрметті де білдіреді» деп Мемлекет басшысы Н. .Назарбаев дәл осылай тұжырымдаған еді. Сондықтан ұлтымызды ұлықтап, тілімізді құрметтеп, мемлекеттік тілді меңгеру керек. Міне, осылай Солтүстік Қазақстан облысы бойынша ҚАЖ департаменті мемлекеттік тілді дамыту бойынша жетістіктерге жетіп, Елбасымыздың саясатын іске асыруға з үлесімізді қосудамыз.
Солтүстік Қазақстан облысы Мемлекеттік тілдің қолдану аясын кеңейту – бүгінгі таңдағы зекті мәселе. Осы мақсатта «Ғылым ордасы» РМК Ғылыми кітапханасы да біршама ауқымды жұмыстар атқаруда. Бұл 80 жылдық тарихы бар Республикадағы үлкен кітапханалардың бірі екенін айта кету керек. Мұнда келетін оқырмандардың 80 пайызы ғылым саласында жүрген, Қазақстанның ғылымын дамытуға з үлестерін қосып келе жатқан азаматтар. Олар әртүрлі тақырыптарда ғылыми диссертациялар, ғылыми жобалар дайындау мақсатында материалдарға тапсырыс береді. Кітапхананың негізгі мақсаты – халқымыздың мәдени мұрасын, баға жетпес құндылықтарын сақтап, оны ұрпақтан-ұрпаққа сол қалпында жеткізу. Осы орайда қордағы қолжазбалар мен сирек кітаптар сандық қалыпқа түсіріліп, оқырмандарға ұсынылып келеді. 6 млн-ға жуық кітап қоры бар кітапханада бүгінгі күні 120 мыңға жуық ана тіліміздегі ғылыми әдебиеттер бар. Бұл мерзімді басылымдар- ды есептемегендегі к рсеткіш. Сондай- ақ кітапханада ұлттық әдебиеттермен жабдықталған оқу залы жұмыс істейді. Мұндағы қорда қолжазбалар, хандар шежіресі, сирек кездесетін кітаптар, қазақ тіліндегі алғашқы шыққан «Қазақ», «Еңбекші қазақ», «Ақ жол» газеттері, «Айқап», «Абай», «Шора», «Шолпан» журналдары сақталған. Қазақстан Ре- спубликасында шығарылатын қазақ тіліндегі газет-журналдармен оқып- танысуға барлық мүмкіндік жасалған. Оқырмандар үшін жаңа түскен әдебиеттер к рмесі жұмыс істейді, ол апта сайын әдебиеттермен жаңартылып тұрады. Соңғы уақытта бұрынғы жылдар- м е н с а л ы с т ы р ғ а н д а м е м л е к е т т і к тілдегі ғылыми тақырыптарға тапсы- рыс берушілер саны артып келеді, бұл әрине қуанарлық жағдай. Жыл бойында қаладағы барлық баспа орындарымен жұмыс істеу арқылы кітапхана қоры мемлекеттік тілдегі жаңа шыққан басы- лымдармен толықтырылып отыратынын айта кеткен ж н. Тілдер күні мерекесіне арнап жыл с а й ы н к і т а п х а н а д а к і т а п к р м е с і ұйымдастырылып тұрады. Тілді наси- хаттауда скелең ұрпақ үшін осындай іс- шаралар ткізудің маңызы зор. Келешекте осы бағытта жүргізілетін жұмыстар ары қарай жалғастырыла бермек.
6 №49-50 (1307-1308) 10 – 14 желтоқсан 2015 жыл
АНА ТІЛІ Тіл саясатының жүзеге асыры- луына ұдайы назар аударып отыру, сол арқылы уақыт ағымына сай туындайтын жаңа міндеттерді айқындау –жауапты мәселе. Мемлекеттік тілдің аясының кеңейту де зор мақсат. Бұған еліміздің тиісті сала басшылары, тілші-ғалымдар мен тіл жанашырлары әрдайым назар аударып, ортақ мәселелерге байланысты ой- пікірлерімен бөлісіп отыруы – келелі іс. Әлбетте, мемлекеттік тілдің жағдайы әрбір жанашыр азаматты толғандырары сөзсіз. Баршамыз осы іске бір кісідей атсалысып, өз үлесімізді қосатын болсақ, қазақ тілінің тұғырын биіктете түсеріміз хақ. Осы ретте жуырда Алматы облысының орталығы Талдықорған қаласындағы Тіл сарай- ында «Қазақстан Республикасында тілдерді дамыту мен қолданудың 2011-2020 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасының» орындалуы туралы «Мирас» аймақтық қоғамдық кеңесінің кеңейтілген отырысы өтті. Жиында Жетісу өңіріндегі мемлекеттік тілдің жағдайы, атқарылып отырған жұмыстар сөз болып, сондай-ақ алдағы уақытта өткізілетін іс-шаралар, орындалуы тиіс мақсат-міндеттер жөнінде айтылды. Басқосуда Алматы облыстық Тілдерді дамыту басқармасының басшысы Ах- метбек Кендірбекұлы, «Алатау» қоғамдық-саяси газетінің бас редакто- ры Айтақын Бұлғақов, Көксу ауданы әкімінің орынбасары Әлия Сыдықова және басқалар сөз сөйлеп, ой-пікірлерімен бөлісті. ТІЛІ МЫҚТЫНЫҢ – ЕЛІ МЫҚТЫ МЕМЛЕКЕТТІК ТІЛДІҢ ҚОЛДАНЫС АЯСЫН КЕҢЕЙТУ – МАҢЫЗДЫ МӘСЕЛЕ Бабалар аманатына адалдық Орыстілді басылым – ортақ мақсатқа қызмет етуі тиіс Заң талаптарын орындау – парыз Тiлдердi қолдану мен дамытудың 2011-2020 жылдарға арналған мем- лекеттiк бағдарламасының басты мақсаты – Қазақстанда тұратын бар- лық этностардың тілін сақтай отырып, ұлт бірлігін нығайтудың маңызды фак- торы ретінде саналатын мемлекеттік тілді балабақша, мектеп, жоғары оқу орын дарында, мемлекеттік қызмет пен қоғамдық-саяси, әлеуметтік кәсіп- керлік саласында батыл қолданысқа енгізіп, қазақстандықтардың мірлік қажет тілігіне айналдыру. Облыста мемлекеттік тілді дамыту бағытындағы жұмыстар, ең алды- мен ңір халқын мемлекеттік тілдің т ңірегінде топтастыру, еліміздің конституциялық принциптерінің бірі қоғамдық татулық пен саяси тұрақ- тылыққа қол жеткізу арқылы халықтың игілігін к здейтін экономикалық дамуға ықпал ету, қазақстандық пат- рио тизмді нығайтуға бағытталып отыр. Мемлекеттік тіл саясатында зекті мәсе лелерді шешу, қазақ тілінің қол- даныс аясын кеңейту, іс қағаздарының мемле кеттік тілде жүргізілуіне баса мән беру, ономастика саласына, қазақ тілінде әзір ленетін жарнамалардың сапасына к ңіл б лу, мемлекеттік қызметшілердің, әртүрлі әлеуметтік топтағы азаматтардың мемлекеттік тілді үйренуіне жағдай жасау және т.б. маңызды шаралар бүгінгі таңда жүзеге асырылуда. Биылғы жылы басқарма тарапы- нан 15 тілдік шара ұйымдастырылып, ол з нәтижесін берді. Шаралардың қорытындысында Мәдениет және спорт министрлігінің Тілдерді да- мыту және қоғамдық-саяси жұмыс к о м и т е т і ұ й ы м д а с т ы р ғ а н « М е м - лекеттік тіл және бұқаралық ақ- парат құралдары» байқауында об- лыстық «Жетісу» телеарнасының «Тілсақшы» бағдарламасы редакто- ры А.Асылбекова жүлделі ІІ орын- ды, үш тілді меңгерген мемлекеттік қызметшілер «Тіл шебері – 2015» байқауында Қапшағай қаласы білім б лімінің бас маманы А.Қалиева, «Текті с здің т ресі – терме» жыршы- термешілер байқауында Жамбыл ауданы « нер» мектебінің ұстазы Н.Елемесов жүлделі І орынды иеленді. Бұдан зге де мақтанарлықтай жетіс- тік те рі міз бар. Облыстық және жергілікті атқа- р у ш ы о р г а н д а р д ы ң қ ұ ж а т а й н а - лымындағы мемлекеттік тілдің үлесіне тоқсан сайын мониторинг жасала- ды. Үстіміздегі жылдың 9 айының к рсеткіші бойынша 99,3 пайызды құрады.
А қ с у , Б а л қ а ш , Ж а м б ы л , І л е , Қ а р а т а л , П а н ф и л о в , Р а й ы м б е к , Сарқан аудандары мен Қапшағай, Текелі, Талдықорған қалаларында, облыстық мәслихат, ауылша руа- шылық, дене шынықтыру және спорт, кәсіпкерлік және индустриялды- Облысымыздағы ұлттық тіл саясатының жетекші бағыттарының бірі – қазақ тілін- дегі ақпарат құралдары. Бұқаралық ақпарат құралдарында мемлекеттік тілді қолдау, оны дамыту жұмыстарын насихаттауда біршама жетістіктерге қол жетті. Қазақ халқының салт-дәстүр, тарихын танысты- ру, мемлекеттік тілді дамытуда к птеген істер атқарылуда. Сонымен қатар ұлттық құндылықтарымызды, ұмытылып бара жатқан танымдық сипаттағы атауларды та- ныстыру, насихаттау мақсатында басқарма мен қазақ тіліндегі басылымдар тарапынан ұйымдастырылып жатқан шаралар з жемісін беруде. Мемлекеттік тіл саясатын дамытуға бағытталған жұмыстардың бары- сы ж ніндегі мақалалар облыстық баспас з беттерінде к птеп жарық к руде. Осы тұрғыда «Жетісу» телеарнасы тікелей эфир- де к птеген ұтымды бағдарламалар жүргізді. «Жетісу», «Талдықорған», «Алатау» «Тілдерді дамыту мен қолданудың 2011-2020 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасын» жүзеге асыру мақсатында К ксу ауданында да к птеген жұмыстар атқарылып келеді. «ҚАЗТЕСТ» негізінде ересектердің мемлекеттік тілді белгілі бір к лемде білу деңгейін анықтау бағытында Балпық би ауылында Нұрмолда Алдабер- генов мектебінің компьютерлік оқыту сыныбында «КАЗТЕСТ» бағдарламасы орнатылған. 2013 жылы «КАЗТЕСТ» бағдарламасын 650, 2014 жылы 1632 адам тапсырса, биылғы жылдың 10 айында 1700 адам тапсырды. Тілдерді деңгейлеп меңгерудің халықа- ралық стандарты негізінде «Балабақша – мектеп – колледж – жоғары оқу орны» мем- лекеттік тілді үздіксіз оқыту жүйесін енгізу бағытында жұмыс жүйелі түрде жүруде. Мәдениет ұйымдарының (театр, кино, кітапхана және т.б.) репертуарын қазақ тіліндегі жаңа контентпен, оның ішінде балалар мен жас спірім к рермендер ау- инно вациялық даму, экономика және бюджеттік жоспарлау, жолаушы к лігі және автомобиль жолдары, жұмыспен қамту және әлеуметтік бағдарламалар, ішкі саясат, табиғи ресурстар және табиғатты реттеу басқармасы, мә- дениет, мұрағаттар және құжат тама, жер қатынастары, қаржы бас қар- маларында, әділет, қорғаныс де- партаментінде, ветеринариялық ба- қылау және қадағалау комитетінің Ал- маты облыстық аумақтық инспекция- сында іс қағаздары толық мемлекеттік тілде жүргізіледі. Ал құжат айналымындағы мем- лекеттік тілдің үлесі Алматы облы- сының білім басқармасында 80,6%, денсаулық сақтау саласында 96%, қаржы, еңбек инспекциясы бойын- ша 98%, жастар саясаты мәселелері басқармаларында 98,2% болып отыр. Тіл саясатын пәрменді жүргізудің негізгі бағыттарының бірі – қазақ мектептерінің санын арттыру. 2014- 2015 оқу жылында облыс бойынша 735 мектеп болса, оның ішінде 411-і қазақ (55,8 пайыз), яғни ткен оқу жылымен салыстырғанда 10-ға артқан. 299-ы аралас (40,7 пайыз), 15-і орыс, 10-ы ұйғыр мектептері. Мектептердегі 314019 оқушының 72,4 пайызы қазақ тілінде білім алады. Биылғы оқу жылында олардың саны ткен жылмен салыстырғанда 7338 оқушыға артып отыр. Мектепке дейінгі мекемелер саны – 730, қазақ балабақшасының саны – 543, аралас – 89, орыс – 98. Осы деректерден байқағандай, облыста аралас мектептер мен ара- лас, орыстілді балабақшалары азай- май отыр. Осы жағдайдың зі алдағы уақытта біздің қай бағытта жұмыс істеу керектігімізді айқындайды. Об- лыста 12 мемлекеттік, 2 жеке меншік мемлекеттік тілді оқыту орталығы ж ұ м ы с і с т е й д і . О қ ы т у о р т а л ы қ - тарын жекешелендіру бүгінгі күні з тиімсіздігін к рсетіп отыр. Жақында облыс әкімінің тікелей қамқорлығымен «Кейбір мемлекеттік коммуналдық қазыналық кәсіпорындарды қайта құру туралы», «Алматы облысының «Тіл» оқу-әдістемелік орталығы» мемле кеттік коммуналдық қазыналық кәсіп орны ның атауын згерту туралы» Қаулылары шығып, аудандық, қалалық мемлекеттік тілді оқыту орталықтары « А л м а т ы о б л ы с ы н ы ң « Т і л » о қ у - әдістемелік орталығы» коммуналдық мемлекеттік мекемесінің филиалдары болып қайта құрылуда. Бұл Елбасының «Тілдердің үштұ- ғыр лы лығы» мәдени жобасы іске асып, тілдік ахуал жақсарып, мемлекеттік тілдің қолданылу аясы кеңейе түседі дегенді білдіреді. Үстіміздегі жылдың басынан 1521 тыңдаушы, оның ішінде мемлекеттік тілді оқыту курсына – 1294, орыс тіліне – 59, ағылшын тіліне – 168 адам қабылданды. Т і л с а я с а т ы н ж ү з е г е а с ы р у д а облыстық ономастика комиссиясы жұмысының маңызы зор. кімшілік- Бағдагүл БАЛАУБАЕВА газеттері және аудандық газеттеріміз де тұрақты мақалалар жариялап, мемлекеттік тіліміздің мәртебесін к теруге атсалысып келеді. Бір мәселе, Қазақстанда орыс тілінде таралатын газет-журналдар к п-ақ. Сонда олардың негізгі тұтынушысы да, оқырманы да Қазақстанда к п деген с з. Ал сол баспас здің қаншасы қазақтың мұңын айтып, жырын жырлап жүр?! Ендеше, бұлай кете беруге бола ма?! Сон дықтан да, қазақтың ұлттық құнды лық- тары туралы пікірталастар, ұлттың дамуына қатысты нәрселер орыстілді бас пас зде к бірек қамтылып тұрғаны да дұрыс дер едік. Бұл біздің ақпараттық қорғанысымызды күшейте түседі. Мәселен, баспас зде бір проблемаға қатысты түрлі к зқарастар бойын ша айтыстар жүріп жатыр делік. Бұны орыстілді газеттер бірінші жария лайды, к пшілік жұрт соны оқиды. Ертесінде дәл сол орыстілді газет к терген мәселеге қарсы қазақтілді газеттер жабылып жаза бастайды. Қазақша к ркемділігі ғана емес, уәжділігі де орыс тіліндегі мақалаға шаң қаптырады. Бірақ оны кім оқиды, сіз бен біз ғана. «Иә, иә» деп бір-бірімізге бас шұлғып, біз мықтымыз десек, оны кім мойындайды!. Демек, қазақтілді аудиторияның орыс- тілді баспас зде с зін с йлейтін, сондай айтыстарда қазақтілділердің «құрышын қандыратын» жазғыш азаматтар жетіспейді. Қазақстандағы орыстілді баспас зде ұлттық мүдде үшін – тіл, дін, діл үшін айтыса ала- тын с з ұстаушылар аз. Болса да, орыстілді баспас зде жазылатын ұлттық мүдде тұрғысындағы мақалалар к ңілге қонымды шықпайды, адамды, оқырманды нанды- рып, баурап әкете алмайды. Дегенмен, мүлдем жоққа шығаруға болмас. аумақтық бірліктердің атауларын жүйеге келтіруді қамтамасыз ету үшін 2014 жылы т рт ауылдың, отыз жеті әлеуметтік нысанның, үш жүз тоқсан сегіз к шенің атауын згертуге байланысты ұсыныстар қаралды. Комиссияның оң қорытындысына сәйкес облыстағы бір ауылдық округ, екі елді мекен, үш жүз тоқсан т рт к ше қайта аталды. Ұлы Жеңістің 70 жылдығының маңыздылығы мен зектілігін ескере отырып, Кеңес Одағы Батырларының және бірқатар ордендермен мара- патталған Ұлы Отан соғысы ардагер- лерінің есімдерін к шелерге, нысан- дарға, т.б. беруді жүзеге асыру бойын- ша, келіп түскен ұсы ныстардың не- гізінде облыстық ономастика ко- миссиясы тарапынан жиырма алты к шеге оң қорытынды беріліп, екі білім мекемесін қайта атау туралы ұйғарым шығарылды. Қазіргі таңда 262 ауылдық (кенттік) округтің 97,3%, 770 елді мекеннің 96,7 %, 12000 к шенің 86%-ы мем ле- кет тік тіл де аталады. Тарихи атауларды қалпына келтіру және сақтау мақсатында кеңестік дәуірді сипаттайтын 6 ауылдық округ, 23 елді мекен, 1700-ден астам к шенің атауын згертуді қажет етеді. Атап айтқанда, Ақсу ауданындағы Заречное, К а з с е л ь х о з т е х н и к а , Э н е р г е т и к , Еңбекшіқазақтағы – Космос, Лавар, Майское, Мелиоратор, Кербұлақтағы – Водное, Сарқандағы – Петропав- ловка, Пограничник, Садовое, Соко- ловка, Тополевка, Талғардағы – Ка- менское плато, Іледегі – Междуречен- ский, Чапаев, Комсомол, Покровка ауылдары және т.б. К рнекі ақпарат пен жарнама мәтіндерін заң талаптарына сай біріздендіру, үйлестіру және қоғамдық бақылауды күшейту, осы шараға облыс, аудан, қала жұртшылығын кеңінен жұмылдыру мақсатында «Нұр Отан» партиясының облыстық филиалымен, Жастар ісі ж ніндегі басқармасымен бірлесе отырып, жыл сайын «Мемлекеттік тіл және жарна- ма» акциясы ткізіліп келеді. Акция барысында аудандар мен қалаларда «Тіл сақшылары», «Тіл қорғандары» топтары құрылып, халыққа қызмет к рсететін нысандарына 198 рейд- тік тексеру жүргізіліп, 2 224 нысан қамтылған. Онда 911 кемшілік анық- талып, оның 800-ден астамы түзетілді. «Жетісу» телеарнасында «Тілсақ- шы» тележобасы жүргізілуде. Те- л е а р н а ж у р н а л и с т е р і о б л ы с т ы қ тілдерді дамыту ж ніндегі басқармасы қ ы з м е т к е р л е р і м е н б і р л е с е о т ы - рып, рейдтік тексерулер жүргізді. Нәтижелері апта сайын эфир арқылы к рсетіліп, анықталған кемшіліктер түзетілуде. Мемлекеттік тілдің бірден-бір к рініс табатын жері – ол к рнекі ақпараттар. Олай болса, мемлекеттік тілде жазылатын жарнама мәтіндерінің тіліне, сауатты жазылып, талапқа сай болуына жіті к ңіл б лінуі тиіс. Мәселен, бүгінгі күні жарыққа шығып жатқан қазақтың тарихын алып қарайық. К п дүниелер қазақ тілінде шығып жатыр. Ал біздің қазақ тілінен мақрұм қалған қандастарымыз оны қалай оқиды?! Қазақстанда мемлекеттік тіл мәселесі к бінесе қазақ тілді БАҚ-та ғана кеңінен талқыланатыны жасырын емес. Яғни бүгінгі қазақ тілінің мәселесі қазақтілділер ортасындағы пікірталастан ары аспайды. «Қазақстанның болашағы – қазақ тілінде» деген Елбасының с зін орыстілді оқырманға жеткізу қажет. Қазақстан қоғамы түбінде бәрі қазақша с йлейтін болады, оған ешкімнің де күдігі бол- масын. Күдік болса, ондай күдікті сейілту керек. Бүгінгі жұртшылық сон- дай талапты қажет етеді. Заманның, мемлекеттің талабы осы болғандықтан бұның ешқандай қорқынышы да, үрейі де жоқ. Ал азаматтар соны сезіне бастаған сайын, Қазақстанда қалғысы келетін, осы қоғамға сіңгісі келетіндер бұған мойынсұна берері хақ. Газет-журналдардың табыс к зінің бірі – жарнама. Осы жарнаманың қазақтілді ақпарат құралдарының ен ші сіне бұйырмай жатқаны – ең бас ты кемшілігіміз. Жарна- малардың дені орыс және ағылшын тілдерінде берілетіндігі ана тіліміздегі ұлттық басылымдарымыздың аяғына тұсау, айтарына б гет болуымен қоймай, күнделікті күнк ріс тілдік мәртебесін ақсатуда. Алдағы уақытта осы мәселеге жан-жақты к ңіл б лініп, мемлекеттік тілдің қолданысын нарықтық қатынасқа сай қамтамасыз ете білсек, қазақ тіліндегі ақпарат құралдарының да қанжығасы май- ланып, мәртебесі артары с зсіз. ақпарат құралдарын, жарнамалардағы ҚР «Тіл туралы» Заңының сақталуын қада ғалау жұмыстарын жетілдіру бойын- ша ауданда ономастикалық жұмыс тобы құрылып, жұмыс жоспары жасалды. 2015 жылы к рнекi ақпараттарды қолданыстағы заңнама талаптарына сай ретке келтіру мақсатында «Тіл сақшылары» жұмысшы тобы құрылып, 76 нысан тексеріліп, 16 қате табылып, түзетілді. Жарнама иелеріне әдістемелік к мек к рсетіліп, қателіктер түзетілді. Жақында облыстық «Жетісу» телеарнасының «Тіл сақшылары» айдарының қызметкерлері аудандағы мемлекеттік тілдің жай-күйін тексеру мақсатында аудандағы мемлекеттік ме- кемелер, сауда орындарындағы к рнекі ақпарат құралдарындағы мәтіндердің ҚР «Тіл туралы» Заңына сәйкестігіне зер- делеу жұмыстарын жүргізіп, з бағдар ла- маларында «К ксу ауданында мемле кеттік тіл з тұғырында тұр» деген баға берді. Бүгінгі күні аудан бойынша ткізілетін жиын, д ңгелек үстелдер, конференция- ларда Қазақстан Республикасындағы «Тіл туралы» Заңы, Тілдерді дамыту мен қолданудың 2011-2020 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы насихатта- лып, атқарылар жұмыстарға аудан халқы белсенді атсалысуда. жүктеу/скачать 22,68 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|