МЕКТЕП ОҚУШЫЛАРЫНЫҢ СУИЦИДТІК ӘРЕКЕТІ МӘСЕЛЕСІ
Р.Б. Абдрахманова – Абай атындағы КазҰПУ-нің пс.ғ.к., доценті,
Д.Е. Мырзаханова – Абай атындағы ҚазҰПУ-нің магистранты
Түйін
Кез келген қоғамда, оның экономикалық даму деңгейіне қарамастан өзіне ерекше көңіл бөлуді қажет ететін
әлеуметтік топтар болады. Олар – физикалық, психикалық немесе әлеуметтік дамуында белгілі бір ауытқулары бар
адамдар. Мемлекет пен қоғамда оларға деген ерекше қатынас қалыптасқан. Қазақстан қоғамындағы өзгерістер
әлеуметтік және әлеуметтік-психологиялық мәселелерді, әсіресе «қиын жасөспірімдер» жағдайларын шиеленістірді.
Бүгінгі қоғамда жастардың бұл категориясының сандық өсуін сипаттайтын факторлардың (отбасы жағдайындағы
кедейлік, отбасындағы дұрыс емес қарым-қатынас, т.б.) әсіресе, мектеп оқушылары арасындағы суицид секілді
мәселені тудырып отырғанын атауға болады.
Резюме
В данной статье рассматривается проблема суицида в подростковом возрасте, характерные черты подросткового
суицида,а также суицидальное поведение учащихся старших классов.Изучение проблемы суицида среди молодежи
показывает, что в целом ряде случаев подростки решались на самоубийство в целях обратить внимание родителей,
педагогов на свои проблемы и протестовали таким страшным образом против бездушия, безразличия, цинизма и
жестокости взрослых. Решаются на такой шаг, как правило, замкнутые, ранимые по характеру подростки от ощуще-
ния одиночества, собственной ненужности, стрессов и утраты смысла жизни. Своевременная психологическая
поддержка, доброе участие, оказанное подросткам в трудной жизненной ситуации, помогли бы избежать трагедии.
Resume
The article is devoted to the suicide problem at teenage age, characteristic features of a teenage suicide, and also suicide
behavior of studying senior classes.Studying a suicide problem among youth shows that in a number of cases teenagers
decided on suicide for paying attention of parents, teachers to the problems and protested in such terrible way against
callousness, indifference, cynicism and cruelty of adults.As a rule, closed, vulnerable teenagers decide on such stepfrom
feeling of loneliness, own uselessness, stresses and loss of meaning of the life.Timely psychological support, the kind
participation rendered to teenagers in a difficult life situation, would help to avoid the tragedy.
XXI ғасырға адамзат үлкен ғылыми-техникалық жетістіктермен жетіп отырғаны баршамызға мәлім.
Жоғарғы дамыған электрондық техника, өндірістік технологиялар, медицина ғылымдарының
жетістіктері, гендік инженериядағы жаңалықтар, физика, ғарыш әлемінің жетістіктері адамзат қоғамының
өркендеуіне, адамның жұмыс істеуіне көп жеңілдік жасауда. Бірақ осындай жетістіктерге қарамастан
неліктен қоғамда жағымсыз әлеуметтік құбылыстар (дүниежүзілік дағдарыс көріністері - жұмыссыздық,
ішімдікке, нашақорлыққа салынып кеткен адам санының көбеюі, тастанды балалардың көбеюі,
Вестник КазНПУ им. Абая, серия «Педагогические науки», №3(39), 2013 г.
294
қылмыскерлер
санының
артуы,
зорлық-зомбылық,
лаңкестік,
суицид
және
т.б.)
жиілеп
барады.Осылардың нәтижесінде адамдардың интеллектуалды әлеуетінің төмендеуі, балалар ауруының,
соның ішінде туа біткен аурулардың(ақыл-есінің, есту, көру, сөйлеу қабілеттерінде кемістіктері бар)
көбейюі жиі байқалуда.Бұл қарама-қайшылықтардың себептері неде?
Қазіргі әлеуметтік-философиялық, психологиялық, педагогикалық салалардағы зерттеушілер бұл
дағдарыстан шығу жолдарын жан-жақты іздестіруде.
Соңғы жылдары психикалық көңілсіздік күйдегі адамдардың өмір сапасы алаңдатушылық тудыруда,
осы психологиялық жағдайдың ұзақ болуы адамның денсаулығының бұзылуына алып келетіні сөзсіз.
Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының деректері бойынша, денсаулыққа әсер ететін
факторлардың 50-60 % өмір тіршілігіне, 20 % - тұқым қулаушылыққа, 20 % - сыртқы ортаның жағдайына,
8-10 % - дәрігерлік көмектің деңгейіне байланысты.
Сонымен бірге ДДҰ-ның мамандары адамдардың өз өміріне қол жұмсауына себеп болатын мынадай
факторларды ерекше атап көрсетеді: 1,2% – денсаулығының нашарлығынан; 3% – қаражат қиындығынан;
1,4 % – өмір сүрудің ауырлығынан; 6 % – құмарлықтан; 18 % – отбасы келіспеушілігінен; 18 % – рухани
дерттен; 19 % – жазасын өтеуден жалтаруынан; т.б. Ал өзін-өзі өлтіру фактілерінің 41 %-ы неден
болатыны белгісіз күйде қалып отыр.
«Денсаулық – зор байлық, адам бақытының бастауы» - дейді халқымыз. Ата бабаларымыздың бұл
дана ой-пікірі талай ғасырлар белесінен өтіп бізге жетіп отырған шындық. Адамның денсаулығы –
жалпыадамзаттық және жеке болмыстың күрделі феномені болып саналады.
ДДҰ-ның (дүние жүзілік денсаулық сақтау ұйымы) анықтамасы бойынша: «денсаулық дегеніміз –
аурудың немесе дене кемтарлығының жай ғана жоқ болуы емес, физикалық, психологиялық және
әлеуметтік тұрғыдан ойдағыдай толық күйі».
Медициналық терминдердің энциклопедиялық сөздігінде «денсаулық – ауру және дене кемістіктерінің
болмауы ғана емес, денеде рухани әлеуметтік есен-саулықтың толық сақталуы» деп анықталады.
Денсаулық негізгі үш түрге бөлінеді:
физикалық (денелік) денсаулық – адам ағзасының сыртқы орта әсерлеріне бейімделу қасиетінің
жоғары дәрежелі жағдайда болуы;
психологиялық денсаулық – психикалық өріс күйі, ауруды болдырмау;
әлеуметтік денсаулық – жеке тұлғаның айналадағы өмірмен қарым-қатынас дәрежесі (мейірімділік,
намыс, абырой, махаббат, сүйіспеншілік және т.б.).
Осы қарастырылып отырған мәселенің мәнін ашудағы маңызды категориялардың бірі - өмір
салты.Өмір салты – адамның белсенді тіршілік әрекетінің түрі ретінде қарастырылатын,
денсаулығындағы өзгерістің негізгі тенденциясын анықтайтын жалпы жетекші фактор.
Өмір салты өмір деңгейі (адамға кететін шығынның құрылымы), өмір сапасы (адамды материалдық
қамтамасыздандыру дәрежесі, өлшеу параметрі), өмір сүру стилі (мінез-құлықтың психологиялық жеке
ерекшеліктері), өмір сүру тәртібі мен әдет-ғұрпы (өмірдің ұлттық-қоғамдық тәртібі, тұрмыс, мәдениет)
ұғымдарымен тікелей байланысты. [1]
Жоғарыда аталған әлеуметтік қолайсыз жағдайларға кездескенде адамдардың көпшілігін, көбінесе
жасөспірімдерді болашақтың қандай болатындығы алаңдатады. Осы мәселелерді зерттеуде
психологиялық-педагогикалық әдебиеттерде «әлеуметтік фрустрация» ұғымы қолданылады.
«Әлеуметтік фрустрация» адамдардың болашақтың белгісіздігіне алаңдаушылығы, мақсатқа жете
алмауындағы торығып күйзелуі, жеке тұлғаның өзін дәрменсіз, ешкімге қажетсіз сезінуі, балалар мен
ересектердің әлеуметтік қорғаныссыздығынан абыржуы, уайымға салынуы сияқты психологиялық
жағдайы.
Жоғары сынып оқушыларының суицидтік әрекеті факторларын анықтау үшін алдымен «суицид»,
«жасөспірімдер суициді», «суицидалды мінез-құлық»ұғымдарына тоқталуды жөн көрдік.
Суицид (лат.: sui caedere - өзін-өзі өлтіру деген мағынаны білдіреді), яғни адамның өзіне-өзінің қиянат
жасап, өз өмірін қиюы. Суицид терминін итальян психологы Г.Дэзен 1947 жылы енгізіп, оны “өзін-өзі
өлтіруге әрекет ету” - деп түсіндіреді. [2]
Жалпы алғанда, «суицид» термині XVII ғасырда пайда болған, бірақ XVIII ғасырдың ортасына дейін
бұл ұғым қоғамда кеңінен пайдаланылған емес. Тек XX ғасырдың басында адамдардың өз-өзіне қол
жұмсауының етек алуына байланысты ғылымда «суицидология» атты дербес зерттеу саласы қалыптасты.
Суицидология – адамның аутоагрессивті (суицидальды) белсенділігінің теориялық және прпактикалық
аспектілерін зерттейтін ғылым. [3]
Бұл ғылымәлеуметтану, психология, медицина, демография, психиатрия ғылымдарының тоғысында
пайда болып, осындай әрекетке баратын тұлғалардың ерекшелігін, әрекетін, себептерін зерттеуде.
Абай атындағы ҚазҰПУ-нің Хабаршысы, «Педагогика ғылымдары» сериясы, №3(39), 2013 г.
295
Бүгінгі таңда «жасөспірімдер суициді» деген ұғым қолданысқа енді. Басылым беттеріндегі
мәліметтерге сүйенетін болсақ, жасөспірімдер арасында өзіне-өзі қол жұмсаушылардың көбеюі ең
алдымен телеарналардан беріліп жатқан ұрыс-төбелеске, қантөгіске толы фильмдердің әсері, сондай-ақ,
ата-аналардың жұмысбастылығы, балалардың оқуына, тәрбиесіне көңіл бөлмеуі, назардан тыс қалған
баланың өзін керексіз сезінуі және т.б. ықпалынан деп есептеледі.
Суицидальды мінез-құлық көбінесе депрессия кезінде жиі кездеседі. Депрессия - торығу деген ұғымды
білдіреді. Суицид жағдайында жан үзетіндердің көбі торығудың торынан құтылудың жолы – өлім деп
біліп, сондай шешім қабылдайды.
Суицидалды мінез-құлық- адамның саналы түрде өзін-өзі өлтіргісі келетін мінез-құлқының бір түрі.[4]
Суицидальды мінез-құлықтың белгілі бір формасы, тәсілі, даму стадиясы, тәуекел факторлары болады.
Сондай-ақ оған адамның жас жәнежеке ерекшелігі, жынысы, кәсібі, өміржолы да әсер етеді.
Әрбір жас кезеңдеріне суицидальды белсенділік тән:
Балалық шақ – 12 жасқа дейін;
Жеткіншектік (жасөспірімдік) кезең – 12-17 жас;
Жастық кезең– 17-29 жас;
Ересектік кезең – 30-35 жас;
Қарттық кезең – 55-70 жас.
Жоғарыдағы бөліп көрсетілген жас кезеңдерге сипаттама беретін болсақ, 5 жасқа дейінгі балаларда
өзін-өзі өлтіру әрекетіне баруы өте сирек кездеседі. Жанұялық қақтығыстарға байланысты 9 жасқа дейін
2,5%, ал 9 жастан кейін 80% өзін-өзі өлтіру әрекетіне барады.
Жасөспірімдің жас шамасының түрлі кезеңдерінде - ерте (12–14 жас), орта (15–16 жас) және жоғары
(17–18 жас) – девианттық мінез-құлықтың қалыптасуы мен көрініс алуының физиологиялық,
психологиялық, тұлғалық және жеке қасиеттеріне байланысты болады.
Басым жағдайларда жасөспірімдерде болашақпен ғана емес, өз өткенімен де байланысты түрткілер
мен елестетулердің жоқтығы байқалып отырады. Көбінесе олар бүгінгі күнімен ғана өмір сүреді.
Сонымен суицидтың ең жиі кездесетін кезі 15-24 жас аралығы болып табылады.Бұл кезеңде өз-өзіне
қол жұмсау әрекеттері алдын-ала жоспарланбайды. Жазалау қаупі төніп тұрған кезде өз-өзіне қол жұмсау
әрекеттері қолға түскен алғашқы нәрселердің көмегімен жүзеге асырылады. Осы топтағы
жасөспірімдерде өз-өзіне қол жұмсау әрекетінің ауыр медициналық салдары болмайды. Бұл өлімге бас
тігудің шынайы талпынысы емес, тек жанжалдан қашу, қиын жағдайдан басын алып қашу ниеті және т.б.
Өз-өзіне қол жұмсаудың жалпы себебі тұлға мен оны қоршаған жақын ортаның өзара әрекеттесуінің
бұзылуы, психикасын жаралайтын өткір жағдайлардың әсері салдарынан әлеуметтік-психологиялық
бейімделмеушілік болып табылады.
Өз-өзіне қол жұмсау арқылы тұлға өз жағдайларын өзгертуге талпынады: қайғыдан құтылу,
жарақаттайтын жағдайдан қашып кету, аяушылық сезімін туғызту, көмек алу, өз мәселесіне өзгенің
назарын аударту.
Өзін-өзі өлтіруге бармас бұрын, суициденттердің көбі дайындық кезеңі суицидалды кезеңінен өтеді, ол
адамның бейімделу қабілетінің төмендеуімен сипатталады. Ол қызығушылық деңгейінің төмендеуі,
қарым-қатынастың шектелуі, мазасызданғыш, эмоционалды тұрақсыз болуы, т.б.
Жалпы алғанда, суицидальды мінез-құлықтың үш типі кезедеседі: демонстративті, аффективті және
шынайы (асылып өлу).
Ресей ғалымдары А.Г.Абрумова, В.А.Тихоненко суицидалды әрекеттің шынайы әрекет және
демонстративтіәрекет деп аталатын екі типін бөліп көрсетеді. [5]
Бірінші, шынайы әрекет типінежататын тұлға қиын мәселелері шешілмеген кезде өзін-өзі өлтіруге
баратынын, ал екінші, демонстративті-шантажды әрекет типіндегілер өміріне сондай қауіпті емес
әрекеттерге баратынын, атап айтқанда, денеде ірі веналар жоқ жерлерді кескілеу, онша қауіпті емес
дәрілерді ішу, т.б. байқауға болады.
Сонымен бірге екіншісін жалған шантажды мінез-құлық деп те атайды. Онда адам өзі ойлаған ойын
жүзеге асыру үшін қоршаған адамдарға қысым көрсеткен кезде және басқалардың сезімін
манипуляциялаған кезде осы әдісті қолданатыны анықталған. Көбінесе оны ренжіткен адамның алдында
жасалады. Мұнда олар өздерін өлтірмейді, тек өзінің өлгісі келетіндігін демонстрациялайды.
Ғалымдардың көзқарасы бойынша шантажды мінез-құлық көбінесе бала кезден пайда болады.
Қазақстан психоаналитиктер ассоциациясының президенті А.Құдиярованың пікірінше, «Өз-өзіне қол
салу – түсініспеушілік пен жалғыздықтан туындайтын мәселе. Әрдайым адамдардың бір-бірімен қарым-
қатынасында түсініспеушілік орын алып жатса, ата-ана баласын түсіне алмаса, күйеуі әйелін түсінбесе
Вестник КазНПУ им. Абая, серия «Педагогические науки», №3(39), 2013 г.
296
немесе керісінше дегендей, жақын жандардың бір-бірін түсінбеуі осындай қайғылы оқиғаларға алып
келеді», – деп есептейді.[6]
Қорыта келгенде, қоғамдық және әлеуметтік көкейкесті мәселе ретінде суицид фактілерінің
жасөспірімдер арасында көбейгенібайқалады. Сондықтан жасөспірімдік жас негізінде ересек болуға
ұмтылатын, жаңа «ішкі» позициялардың пайда болуынан тұратын мектеп оқушыларының тұлға болып
қалыптасуының ерекше кезеңі екенін ескере отырып, суицидтің алдын алу жұмыстары кешенді жүргізілуі
тиіс.
Тірек сөздер: суицид, жасөспірімдер суициді, суицидальды мінез-құлық,денсаулық, әлеуметтік фрустрация,
депрессия.
1. Ұлттық тәрбие: Салауатты өмір салтынқалыптастыру. Оқу құралы. Авторлар ұжымы: С.ЖПірәлиев С.Ж.,
Г.К.Шолпанқұлова, т.б. - Алматы, 2011. -208 б.
2. http://kk.wikipedia.org/wiki/Өзін-өзі_өлтіру
3. Краткий толковый психолого психиатрический словарь. Под ред. Igisheva. Большая психологическая
энциклопедия, 2008.
4. http://kk.wikipedia.org/wiki/Өзін-өзі_өлтіру
5. Амбрумова А.Г., Тихоненко В.А. Профилактика суицидального поведения: методические рекомендации. – М.,
1980. – 24 с.
6. Кудьярова Г.М. Основные закономерности распространенности психических расстройств в Республике
Казахстан (клинико-эпидемиологическое исследование): автореф. дисс. … доктора. мед. наук. – М., 2000. – 48 с.
ВЛИЯНИЕ СОВРЕМЕННЫХ ТЕХНОЛОГИЙ НА КАЧЕСТВО УРОКА
ИНОСТРАННОГО ЯЗЫКА
Р.К. Оразова, Н.Р. Тарвердиева – КазНПУ имени Абая
Түйін
Мақалада шет тілдерді сабағының сапалылығына әсер ететтін казіргі компьютерлік бағдарламалар интернет,
мультемедиялық технологиялар туралы айтылады. Қазіргі жағдайда, оқушылардын ақпараттық технологияға деген
қызығушылығының артуына байланысты осындай мүмкіндіктердішет тілі сабағындағы дамыту үрдісінің мықты
құралы ретінде пайдаланұға болады.
Резюме
В статье рассматривается влияние таких современных технологий, как компьютер, интернет, мультимедийная
программа Power Point на качество урока иностранного языка. В современных условиях, учитывая большую и
серьезную заинтересованность учащихся информационными технологиями, можно использовать эту возможность в
качестве мощного инструмента развития мотивации на уроках иностранного языка.
Summary
In this article influence of such modern technologies, as the computer, the Internet, the multimedia Power Point program
on quality of the lesson of a foreign language is considered. In modern conditions, considering big and serious interest of
pupils information technologies, it is possible to use this opportunity as the powerful instrument of development of motivation
at lessons of a foreign language.
В современном обществе все более возрастает роль иностранных языков. Знание иностранного языка
дает молодежи возможность приобщиться к мировой культуре, использовать в своей деятельности
потенциал обширных ресурсов глобальной сети Интернет, а также работать с информационными и
коммуникационными технологиями и мультимедийными средствами обучения.
Цель обучения иностранному языку – это коммуникативная деятельность учащихся, то есть
практическое владение иностранным языком. Задачи учителя - активизировать деятельность каждого
учащегося в процессе обучения, создать ситуации для их творческой активности. Основной целью
обучения иностранному языку учащихся средней школы является воспитание личности, желающей и
способной к общению, людей, желающих и способных получать самообразование. Участие в
разнообразных международных программах, возможность учиться за границей предполагают не только
высокий уровень владения иностранным языком, но и определенные особенности личности:
коммуникабельность, отсутствие языкового барьера, знание норм международного этикета, широкий
кругозор, умение что называется “ подать” себя. Как правило, при выполнении различных тестов при
поступлении в высшее учебное заведение или участии в конкурсах и олимпиадах устанавливается
Абай атындағы ҚазҰПУ-нің Хабаршысы, «Педагогика ғылымдары» сериясы, №3(39), 2013 г.
297
строгий лимит времени выполнения каждого задания, что требует особый вид подготовки. Для
достижения всех перечисленных целей, безусловно, эффективную помощь учителю оказывает
использование компьютерных технологий и ресурсов Интернет в обучении иностранному языку,
презентаций.
Компьютер, в наше время, очень важная и независимая вещь. Многие ребята и даже взрослые
используют его лишь для того, чтобы поиграть в компьютерные игры. Но , к счастью, много и тех, кто
нашел ему правильное применение. Так, например, он помогает в учебе. Очень удобно, когда под рукой
есть такой помощник, ведь мы, не выходя из дома, можем напечатать рефераты, доклады, одним словом,
все что нужно. Кроме того, компьютер может помочь в изучении иностранного языка. Ведь существует
масса дисков, электронных учебников, мультимедийных обучающих программ, которые приводят к
хорошим результатам в изучении иностранного языка.
В настоящее время внедрение персонального компьютера, технологии мультимедиа и глобальной
информационной компьютерной сети Интернет влияет на систему образования, вызывая значительные
изменения в содержании и методах обучения иностранным языкам. Перед современным учителем встает
проблема поиска нового педагогического инструмента. В своей педагогической деятельности я пришла к
выводу, что в современных условиях, учитывая большую и серьезную заинтересованность учащихся
информационными технологиями, можно использовать эту возможность в качестве мощного
инструмента развития мотивации на уроках иностранного языка [1].
Компьютер позволяет качественно изменить контроль за деятельностью учащихся, обеспечивая при
этом гибкость управления учебным процессом. Роль преподавателя здесь не менее важна. Он подбирает
компьютерные программы к уроку, дидактический материал и индивидуальные задания, помогает
учащимся в процессе работы, оценивает их знание и развитие. Применение компьютерной техники
делает и позволяет осуществить обоснованный выбор наилучшего варианта обучения.
Применение компьютера как инструмента для работы с информацией очень разнообразно и
многообразно. Он может за несколько секунд просмотреть электронную библиотеку и найти требуемую
информацию [1].
При использовании компьютера вербальную коммуникативную деятельность следует рассматривать в
трех аспектах:
- во-первых, как свободное общение учащихся в режиме реального времени посредством использова-
ния электронной почты и информационных сетей, то есть как аутентичный диалог в письменной форме
между партнерами по коммуникации;
- во-вторых, как интерактивное диалоговое взаимодействие обучаемого с компьютером, при котором
преследуются реальные цели коммуникации, то есть как человеко-машинный диалог;
- в-третьих, как общение обучаемых в классе в процессе работы с компьютерными обучающими
программами, выступающими в качестве стимула для коммуникации и средства воссоздания условий
ситуации общения.
Специфика предмета иностранного языка обуславливает активное и уместное применение компьютера
на уроках. Ведущим компонентом содержания обучения иностранного языка является обучение различ-
ным видам речевой деятельности: говорению, аудированию, чтению, письму. Обучающая компьютерная
программа является тренажером, который организует самостоятельную работу обучаемого, управляет ею
и создает условия, при которых учащиеся самостоятельно формируют свои знания, что и особо ценно,
ибо знания, полученные в готовом виде, очень часто мимо их сознания и не остаются в памяти.
Использование компьютеров на уроках иностранного языка – потребность времени [2].
В последние годы все чаще поднимается вопрос о применении новых информационных технологий.
Это не только современные технические средства, но и новые формы преподавания, новый подход к
процессу обучения. Использование мультимедийных средств помогает реализовать личностно-
ориентированный подход в обучении, обеспечивает индивидуализацию и дифференциацию с учетом
особенностей детей, их уровня обученности, склонностей. Изучение иностранного языка с помощью
компьютерных программ вызывает огромный интерес у учащихся.
Существующие сегодня диски позволяют выводить на экран компьютера информацию в виде текста,
звука, видеоизображения, игр. Обучение с помощью компьютера дает возможность организовать
самостоятельную работу каждого ученика. Интегрирование обычного урока с компьютером позволяет
преподавателю переложить часть своей работы на компьютер, делая при этом процесс обучения более
интересным и интенсивным. При этом компьютер не заменяет преподавателя, а только дополняет его.
Подбор обучающих программ зависит, прежде всего, от текущего учебного материала, уровня
подготовки обучаемых и их способностей [3].
Вестник КазНПУ им. Абая, серия «Педагогические науки», №3(39), 2013 г.
298
Работа с компьютером не только способствует повышению интереса к учебе, но и дает возможность
регулировать предъявление учебных задач по степени трудности, поощрение правильных решений.
Кроме того, компьютер позволяет полностью устранить одну из важнейших причин отрицательного
отношения к учебе – неуспех, обусловленный непониманием материала или проблема в знаниях. Именно
этот аспект и предусмотрен авторами многих компьютерных обучающих программ. Обучаемому
предоставлена возможность использовать различные справочные пособия и словари, которые можно
вызвать на экран при помощи одного лишь щелчка по мышке. Работая на компьютере, ученик получает
возможность довести решение задачи до конца, опираясь на необходимую помощь [4].
Существенный прогресс в развитии персональных компьютеров и компьютерных технологий
приводит к изменению и в процессе обучения иностранным языкам. Активное и уместное применение
компьютера на уроке иностранного языка представляется возможным и целесообразным исходя из
специфики самого предмета. Ведущим компонентом содержания обучения иностранному языку является
обучение различным видам речевой деятельности говорению, аудированию, чтению, письму. При
обучении аудированию каждый ученик получает возможность слышать иноязычную речь. При обучении
говорению каждый ученик может произносить фразы на иностранном языке в микрофон. При изучении
грамматических явлений каждый ученик может выполнять грамматические упражнения, имеет
возможность разгадывать кроссворды, чайнворды, заниматься поиском слов, выполнять игровые
упражнения.
В практике применения компьютера в учебном процессе особо подчеркивается его обучающая
функция, а также, компьютер является инструментом, который организует самостоятельную работу
обучаемых и управляет ею, особенно в процессе тренировочной работы с языком и речевым материалом.
Сфера применения компьютера в обучении иностранным языкам необычно широка. Компьютер
может быть эффективно использован для ознакомления с новым языковым материалом, новыми
образцами высказываний, а также с деятельностью общения на иностранном языке. На этапе тренировки
и на этапе применения сформированных знаний, навыков, умений компьютер может быть использован в
самых разнообразных коммуникативных заданиях и ситуациях с учетом личностных особенностей
обучаемых [5].
Он может создавать оптимальные условия для успешного освоения программного материала: при
этом обеспечивается гибкая, достаточная и посильная нагрузка упражнениями всех учеников в классе.
Кроме того трудно переоценить роль компьютера как средства осуществления контроля над
деятельностью учащихся со стороны учителя, а также как средства формирования и совершенствования
самоконтроля. В затруднительных случаях компьютер позволяет ученику получать необходимые
сведения справочного характера за короткий промежуток времени, предъявлять ему те или иные “ключи”
для успешного решения задания [6].
Важной особенностью компьютера в учебно-воспитательном процессе по иностранному языку
является то, что он может быть “собеседником” обучаемого, т. е. работать в коммуникативно-
направленном диалоговом режиме и определенным образом, например, с графических средств,
анализатора и синтезатора речи восполнять отсутствие естественного коммуниканта, моделируя и
имитируя его неречевое и речевое поведение. Компьютер позволяет предъявлять на экране дисплея
элементы страноведческого характера, особенности окружения и обстановки, которые могут
использоваться как фон формирования у обучаемых речевой деятельности на иностранном языке.
Компьютер обладает большими возможностями для построения цветных изображений, поддающихся
необходимым преобразованиям в заданных пределах [6].
Отмеченные возможности компьютера делают его прекрасным техническим средством для
различного рода пояснений и обобщений явлений языка, речи, речевой деятельности.
Сейчас во всех школах идет раннее обучение учащихся иностранным языкам. Часто на уроках
иностранного языка процесс вовлечения учащихся в устную речь по различным темам бывает
неинтересным. При работе с использованием компьютеров это исключено, так как необходимые на
уроках наглядность и ситуации на мониторах вполне реальны – “изображения” движутся, разговаривают
на иностранном языке, задают вопросы и т.д. Некоторые учителя могут спросить: а не превратится ли
урок при этом из творческой работы в нечто развлекательное? Нет, так как, чтобы получить при работе с
компьютером хорошую оценку, ученику приходится творчески работать. Он делает все с радостью а
учителю приходится приобретать необходимые электронные учебники и делать подборку по ним нужных
ситуаций, а также распечатку дополнительных вопросов и текстов и перенос их на все компьютера, чтобы
в определенный момент на уроке учащиеся могли сесть за определенные компьютера, найти и открыть
Абай атындағы ҚазҰПУ-нің Хабаршысы, «Педагогика ғылымдары» сериясы, №3(39), 2013 г.
299
нужную папку в “Моих документах”, выполнить, например, тест по аудированию или чтению. Это
большой труд, но себя оправдывает. Радость познания – вот что дает использование компьютеров на
уроках. А это, в свою очередь, вместе с развитием мышления ведет к развитию инициативной речи [7].
У каждого ребенка есть внутренний мотив, направленный на познавательную деятельность. Задача
учителя - всячески способствовать развитию этого мотива, не дать ему угаснуть.
Сейчас имеется большое разнообразие современных мультимедийных учебников, где можно найти
достаточно упражнений для учащихся всех возрастов и разных знаний [8].
Компьютеризация нашего общества взывает к жизни и появление все большего количества людей,
которые хотят и могут пользоваться этими умными машинами в повседневной жизни. Компьютеры
облегчают жизнь и делают ее более интересной. Ведь если при помощи этой машины в течение часа или
двух можно посетить обучающие курсы в Интернете по любому предмету школьной и внешкольной
программы, увидеть мир в его нынешнем состоянии и многообразии, пообщаться с огромной массой
самых разных людей и получить доступ в библиотеки, музеи и на выставки, о которых можно только
мечтать, то лучшего средства для саморазвития и индивидуального образования и самообразования
действительно нет [9].
Сейчас уже все понимают, что Интернет обладает колоссальными информационными возможностями
и не менее впечатляющими услугами. Интернет создает уникальную возможность для изучающих
иностранный язык пользоваться аутентичными текстами, слушать и общаться с носителями языка.
Важно определиться, для каких целей мы собираемся использовать его возможности и ресурсы.
Например:
- для включения материалов сети в содержание урока;
- для самостоятельного поиска информации учащимися в рамках работы над проектом.
Используя информационные ресурсы сети Интернет, можно, интегрируя их в учебный процесс более
эффективно решать целый ряд дидактических задач на уроке:
- формировать навыки и умения чтения, непосредственно используя материалы сети разной степени
сложности;
- совершенствовать умения аудирования на основе аутентичных звуковых текстов сети Интернет,
также соответственно подготовленных учителем;
- совершенствовать умения монологического и диалогического высказывания на основе проблемного
обсуждения представленных учителем или кем-то из учащихся материалов сети;
- пополнять свой словарный запас, как активный, так и пассивный, лексикой современного
иностранного языка, отражающего определенный этап развития культуры народа, социального и
политического устройства общества;
- знакомиться с культуроведческими знаниями, включающими в себя речевой этикет, особенно
речевого поведения различных народов в условиях общения, особенности культуры, традиций страны
изучаемого языка.
Оптимальным является также создание мультимедийной Power Point презентаций. Применение
компьютерных презентаций на уроках позволяет ввести новый лексический, страноведческий материал в
наиболее увлекательной форме, реализуется принцип наглядности, что способствует прочному усвоению
информации. Самостоятельная творческая работа учащихся по созданию компьютерных презентаций как
нельзя лучше расширяет запас активной лексики[10].
Задачи модернизации образования не могут быть решены без оптимального внедрения
информационных технологий во все его сферы. Использование информационных технологий дает толчок
развитию новых форм и содержания традиционных видов деятельности учащихся, что ведет к их
осуществлению на более высоком уровне. Работа с компьютером должна быть организованна так, чтобы
с первых же уроков начальной ступени обучения она стала мощным психолого-педагогическим
средством формирования потребностно-мотивационного плана деятельности школьников, средством
поддержания и дальнейшего развития их интереса к изучаемому предмету. Правильно организованная
работа учащихся с компьютером может способствовать в частности росту их познавательного и
коммуникативного интереса, что в свою очередь будет содействовать активизации и расширению
возможностей самостоятельной работы обучаемых по овладению иностранным языком, как на уроке, так
и во внеурочное время.
1. Биболетова М.З. Мультимедийные средства как помощник УМК “Enjoy English” для средней школы. ИЯШ,
№3. 1999.
2. Владимирова Л. П. Интернет на уроках иностранного языка. ИЯШ, №3, 2002. с 33-41.
Вестник КазНПУ им. Абая, серия «Педагогические науки», №3(39), 2013 г.
300
3. Донцов Д. Английский на компьютере. Изучаем, переводим, говорим. М., 2007.
4. Карамышева Т. В. Изучение иностранных языков с помощью компьютера. (в вопросах и ответах). СПБ., 2001.
5. Карпов А.С. Интернет в подготовке будущих учителей иностранного языка. ИЯШ, №4, 2002. с. 73-78.
6. Нелунова Е.Д. К проблеме компьютеризации обучения иностранным языкам. Якутск, 2004.
7. Нелунова Е.Д. Информационные и коммуникационные технологии в обучении иностранному языку в школе.
Якутск, 2006.
8. Пахомова Н. Ю. Компьютер в работе педагога М., 2005, с. 152-159.
9. Петрова Л.П. Использование компьютеров на уроках иностранного языка -потребность времени.ИЯШ,№5,
2005
10. Полилова Т. А. Внедрение компьютерных технологий. ИЯШ, №6, 1997., с 2-7.
Достарыңызбен бөлісу: |