Жалпы білім беру ұйымдарындағы тәрбие жұмысының ерекшеліктері

281 
Зертханалық 
жұмыстар 
Практикалық 
жұмыстар 
ЖМБ 
Биология
2 
- 
Химия
6 
4 
География 
ҚГБ 
Биология
2 
- 
Химия
8 
2 
География 
11-сыныптарда физиканы оқыту барысында жүргізілетін тәжірибеге 
бағытталған жұмыс түрлері және кӛлемі келесі 107-кестеде кӛрсетілген. 
107-кесте. Физиканы оқыту барысында жүргізілетін тәжірибеге 
бағытталған жұмыс түрлері және кӛлемі 
Бағыты 
ҚГБ 
ЖМБ 
Сынып
11 
11 
зертханалық жұмыстар 
6 
6 
практикалық жұмыстар 
20 
бақылау жұмыстары 
2 
4 
физикалық практикумдар 
10 
Оқыту процесінің басты мақсатыбілім алушылардың оқу пәндері 
бойынша алған білімдерін күнделікті ӛмірде қолдану және тәжірибеге 
бағытталған біліктілігі мен дағдыларын дамыту болып табылады. 
Сабақта жүргізілетін практикалық және зертханалық жұмыстар талдауға, 
жинақтауға, бағалауға, болжауға, есептеуге, түсіндіруге, құбылыстар мен 
процестердің сапалық және сандық сипаттарын анықтауға, жобалық 
тапсырмалар орындауға, тәжірибелер және эксперименттер жасау дағдыларын 
қалыптастыруға бағытталған. 
Мұғалімдерге білім алушылардың зерттеушілік қабілеттерін дамыту 
үшін: 
− 
жаратылыстану ғылымдарының қоршаған ортаға, адам қызметінің 
экономикаға, технологияға, әлеуметтік және этикалық ортаға әсерін түсіну; оқу, 
жобалау-зерттеушілік, эксперименттік, сабақтан және сыныптан тыс іс-
әрекеттер барысындағы қауіпсіздікті сақтап жұмыс істеу дағдыларын 
қалыптастыру; 
− 
оқу, жобалау-зерттеушілік, шығармашылық іс-әрекетке, ӛздігінен 
білім алуға талпынулары үшін қажетті жағдайлар жасау; 
− 
тірі жүйелерге, маңызды классикалық және заманауи жетістіктерге 
қатысты ғылыми танымдық әдісін меңгерту; 
− 
адамның қызметі және табиғи себептердің ықпалының нәтижесінде 
олардың ӛзгерістері мен жүйелердің құрылымы, жұмыс істеуі, дамуы туралы 

282 
білімді меңгерту; 
− 
пәнді бейінді оқыту негізінде білім алушылардың болашақ 
мамандығын ӛз бетімен таңдауға дайындау; 
− 
ӛздігінен жұмыс істеу дағдыларын дамыту ұсынылады..
Практикалық және зерттеушілік жұмыстар, зертханалық тәжірибелер 
орындау, эксперименттер және эксперименттік есептер шығару, жобалар 
орындау, модельдер құрастыру барысында табиғи және әлеуметтік-
экономикалық процестердің, құбылыстар мен заңдылықтардың мәнін түсіну 
тереңдетіледі. Білім алушылар себеп-салдарлық байланыстарды кӛре білулері, 
қоршаған ортадағы ӛзгерістерді анықтай алулары, нақты жағдаяттардың 
салдарынан болатын қауіпті ӛзгерістердің алдын-алу тәсілдерін ұсына алулары 
тиіс. 
Физика, химия, география және биология пәндерінің мұғалімдері 
кабинеттердің жабдықталуын және оқытудың электрондық құралдарын ескере 
отырып практикалық және зертханалық жұмыстардың, практикумдардың 
тақырыптарын ӛз беттерінше таңдай алады. Зертханалық және практикалық 
жұмыстарды орындау барысында (зертханалық жұмыстарға арналған дәптерде) 
сыныптың барлық білім алушыларының жұмыстары міндетті түрде бағаланады.
Географиядан 
сабақтарда 
міндетті 
түрде 
ӛлкетану 
аспектісі, 
зілзалалардың қауіп-қатерін азайту және қауіпсіздікті сақтау сұрақтары 
қарастырылуы тиіс.
Осы білім саласы пәндерін зерделеу кезінде білім алушылар қоғамның, 
экономиканың және табиғаттың ӛзара байланысы туралы, Жерде тіршіліктің 
болуы үшін біздің планетамыздың атмосферасы және басқа да қабықтарының 
мәні, оны ластайтын негізгі ошақтар, ластанудың қоршаған ортаға және 
тіршілік процестеріне әсері, зиянды факторлардың әсерінен тірі табиғатты 
қорғау шаралары, табиғи ортаны ӛзгертудің (сонымен қатар, білім 
алушылардың ӛздері қатысатын жағдайларды қоса алғанда) апаттың салдары 
туралы нақты түсінік алулары тиіс. Білім алушылар Жердің, материктің, елдің, 
ӛзінің туған ӛлкесінің табиғат кешеніндегі ӛзара байланысты жақсы түсінулері 
тиіс. 
Білім алушылардың жеке жобалық-зерттеу жұмыстарының үлгілік 
тақырыптары: 
– Судың сапасын жақсарту жолдары; 
– Жыралардың дамуын зерттеу; 
– Ӛлкенің ӛнеркәсіптерінде таза технологияларды дамыту жобалары; 
– Биогаз энергетикасы; 
– Жергілікті жердің гидрографиясын зерттеу; 
– Судың кермектігін анықтау; 
– Сағызды зерттеу; 
– Чипсыны зерттеу; 
– Шайдың сапасын зерттеу; 
– Сүттің сапасын зерттеу; 
– Темекіні зерттеу; 
– Сабынның сапасын зерттеу; 

283 
– Адамның еңбекке қабілеттілігіне музыканың әсерін зерттеу; 
– Бӛлме ауасының шаңмен ластануын зерттеу; 
– Ағаштар мен бұталардың қабығын зерттеу; 
– Адам денсаулығының атмосфераның жағдайына тәуелділігін зерделеу; 
– Мектептегі жұмыс үстелдерінің жарықтануын зерттеу; 
– Ӛз пәтеріндегі энергияны үнемдеу мүмкіндіктерін зерттеу. 
Бұл жоғары сынып білім алушыларының география, физика, химия, 
биологияны зерттеудің озық тәжірибесінқалыптастыруға мүмкіндік береді, 
математикалық және ақпараттық сүйемелдеулер маңызды құралдар болып 
табылады. 
Бұл мектептегі жаратылыстану ғылымын тереңдетуге және түрлендіруге, 
жоғары сынып білім алушыларын одан әрі кәсіби оқытуға дайындауға және 
инновациялық ӛзгерістер кезеңін дамытуға мүмкіндік береді. 
Сабақтарда газеттердің, журналдардың, фильмдердің, бейне-таспа 
материалдары, веб-сайттар мен әдебиеттердің материалдарын қолдану 
ұсынылады. 
Пән бойынша академиялық лексика қалыптастыру үшін сабақта 
терминологияны қолдану жұмыстарын жүйелі жүргізіп отыру қажет. Білім 
алушылардың терминдерді дұрыс пайдалануын қамтамасыз ететін ауызша және 
жазбаша тапсырмалар қолдану ұсынылады. Білім алушылардың білім жетістігін 
бағалау барысында академиялық лексиканың дұрыс қолданылуына кӛңіл 
аудару қажет.
Сапалық және сандық есептерді шешуге тең дәрежеде кӛңіл бӛлу керек, 
ӛйткені құбылыстардың, процестердің терең мәнін түсіну және оларды шешу 
дағдыларын қалыптастыруға қол жеткізу қажет. 
Техника қауіпсіздігі ережелерін сақтай отырып барлық оқу құралдары 
және техникалық жабдықтарды білім алушылардың дұрыс пайдалануы 
маңызды болып табылады. Біздің мемлекетімізде «жасыл» экономикаға ауысу 
саласындағы саясат жүзеге асуда, осы үдерістің бӛлігі ретінде қазірден бастап 
білім алушылардың «таза» болашақты құруға қадамдар жасауын қамтамасыз 
етуіміз керек. Сондықтан мектеп мұғалімі, білім алушыларға қоршаған ортаны 
қорғау ісіне ӛз үлесін қосуға шақыруы қажет. Ол үшінтӛменгі ұсыныстарды 
ұсынамыз: 
1. Жабдықты ажыратыңыз! Мысалы, егер сіз бӛлмеде болмасаңыз 
бӛлмедегі жарықты сӛндіріңіз, сондай-ақ егер оларды сол сәтте 
пайдаланбасаңыз құралдарды розеткада қосылған күйінде қалдырмаңыз. 
2. Синтетикалық 
аспаптардан/құралдардан бас тартыңыз! Біздің 
барлығымыз әр түрлі химикаттарды пайдаланумен жаңа тазалау құралдарын 
пайдалана отырып, ыдыс-аяқты жууға дағдыланғанбыз. Дәл осындай құралдар 
бірінші кезекте қоршаған ортаға, сондай-ақ адамның ӛзіне де зиян келтіреді. 
3. Энергияны үнемдеңіз. Тіпті қазірден бастап үйге күн жылытқыштарын 
сатып алуға және орнатуға, сондай-ақ энергия үнемдегіш шамдарды 
пайдалануға болады. 

284 
4. Қоқысты сұрыптауды бастаңыз! «Жасыл» экономикаға ауысудың 
маңызды бағыттарының бірі қалдықтарды кәдеге жарату, сондай-ақ оларды 
қайталама ӛнім ретінде пайдалану болып табылады. 
5. Электрондық тасымалдағыштарды пайдаланыңыз! Қағазды пайдалану 
кесілген ағаштардың үлкен санын талап етеді. 
6. Экологиялық таза ӛнімдерді сатып алыңыз! Бұл біздің әрқайсымыздың 
денсаулық жағдайымызды айтарлықтай арттырады, сондай-ақ экологиялық таза 
ауыл шаруашылығын құруға кӛмектеседі. 
7. Жаяу кӛбірек жүріңіз. Пайдаланылған газдар табиғатты ластаудың 
маңызды кӛздерінің бірі болып табылады. Пайдаланылған газдың шығуының 
сәл де болса азаюын біздің әрқайсымыз жасай аламыз. 
8. Браконьерлікке жол жоқ! Адамдардың заңсыз әрекеттерінен ӛсімдіктер 
мен адамдардың сирек түрлері қазіргі кезде мүлде жоғалып кетті. Табиғаттың 
бірегейлігін сақтау – әрқайсымыздың міндетіміз. 
9. Табиғатты қорғайық! Ӛзіңнен кейін қоқысты қалдырмау, ағаштардың 
бұтақтарын сындырмау немесе гүлдердің байламдарын үзбеу сияқты 
ережелерді қарапайым сақтау табиғат жағдайында маңызды кӛрініс табады. 
«Жаратылыстану» білім саласы пәндері сабақтарындағы сын тұрғысынан 
ойлау келесі дағдыларды дамытуды қарастырады: мәнмәтінді есепке ала 
отырып тыңдау, бақылау, талдау және жинақтау арқылы дәлелдеуге үйрену. 
Сондықтан білім алушылардың бақылау, талдау, пайымдау және түсіндіру 
дағдыларын қалыптастыруларына жағдай жасау қажет. Ол үшін білім 
алушыларды: 
– пайымдау мен дәлелдеуді жіктеуге және жинақтауға; 
– олар туралы негізгі дереккӛздерді бағалауға және сәйкес сұрақтар 
қоюға; 
– тұжырымдамалар және қорытындылармен қоса алғанда негізгі 
дереккӛздерді салыстыруға және талқылауға; 
– жеке тәжірибесінің молаюына қарай ӛзінің кӛзқарастары мен 
болжамдарын қайта қарауға қатыстыруға болады. 
География, физика, химия, биология сабақтарындағы пәнаралық 
байланыстар қоршаған әлемдегі процестер мен құбылыстардың ӛзара 
байланысын кӛрсете отырып, бір пәнді оқу барысында басқа пән бойынша 
білімді меңгеру процесінде қолдану білігін, жүйелі ойлауды дамытуда ерекше 
рӛл атқарады.
Дидактика тұрғысынан пәнаралық байланысты жүзеге асыру оқытудың 
ғылыми деңгейін артырады, оқу материалының мазмұнына, мұғалім 
қолданатын оқытудың әдістеріне, сонымен қатар білім алушылардың ӛз 
беттерінше жүзеге асыратын оқу тәсілдеріне әсер етеді. 
Сонымен 
қатар, 
пәнаралық 
байланысты 
белсенді 
пайдалану, 
жаратылыстану бағыты пәндерін оқыту процесінде оңтайландыруға және білім 
алушыларға түсетін оқу жүктемесін жеңілдетуге мүмкіндік береді. 
«Жаратылыстану» білім саласы пәндерінің сабақтарында пәнаралық 
байланысты қолдану ғылыми-жаратылыстанудың негізін құрайтын – «Ӛмір», 
«Адам», «Табиғат кешені», «Экономика және экология», «Зат», «Дене», 

285 
«Энергия», «Күш», «Қозғалыс» және «Даму» ұғымдарының қалыптасуында 
маңызды рӛл атқарады. 
Жоғары сыныптардағы география, биология, химия, физика сабақтарында 
пәнаралық проблемалық жағдаяттар жасап отыру қажет, мысалы: 
кездейсоқтық, дәлелдеу, жоққа шығару, болжау жағдаяттары. 
Мысалы, «География» оқу пәнінің «Табиғатты пайдалану және 
геоэкология», «Геоэкономика», «Геосаясат», «Елтану» және «Адамзаттың 
ғаламдық проблемалары» бӛлімдерін ӛткенде зілзалалар жағдайында және 
қауіп-қатер ахуалында қауіпсіздікті сақтау, күтпеген жағдайды болжау және 
осы жағдайларда ӛзін ұстау ережелерін талқылауға болады, білім алушылардың 
қауіпсіздікті сақтау мәдениетін қалыптастыруға баса назар аударылады.
Пәнаралық байланыстар зерттеудің (эксперименттік әдіс, жобалық және 
модельдеу әдісі және т.б.) жалпы әдістерінде қолданылуы мүмкін. Мұғалімге 
пәнаралық байланыстың: бұрынғы, жалғаспалы және келешекті түрлерін 
қолдану ұсынылады. 
Бұрынғы пәнаралық байланыстар – бұл байланыстар курстың материалын 
оқу барысында, басқа пәндерден бұрын алынған білімдерге сүйенуді 
қарастырады (мысалы, жаратылыстану, география, биология курстарынан 
алынған білім). 
Жалғаспалы пәнаралық байланыстар – бұл байланыстар, кӛптеген 
сұрақтар мен ұғымдар бір мезгілде бірнеше пәнде зерделенуі мүмкін екенін 
қарастырады (мысалы, дыбыс туралы түсінік физикада, ал есту органдары – 
биологияда оқылады және т.с.с). 
Перспективалық пәнаралық байланыстар материалды бір пәннен оқу, сол 
материалды басқа пәндерден оқудан бұрын жүзеге асырылады (мысалы, 
атомның құрылысы туралы ұғым физика пәнінде химияға қарағанда бұрын 
оқытылады). Бұл жағдайда химия мұғалімі физикадан алынған білімге 
сүйенеді. 
«Жаратылыстану» білім саласы пәндерінде «Геосаяси жағдай», 
«Геоэкономикалық жағдай», «Тұрақты даму», «Даму стратегиялары», 
«Индустриалды-инновациялық реформа», «Жасыл экономика», «Жасыл 
энергетика», «Ел шаруашылығы», «Ғылымды қажет ететін технологиялар», 
«Таза технологиялар» терминдерінің ғылыми-теориялық және практикалық 
мәнін зерделеу, аймақтық және жергілікті аспектіде олардың қолданбалы 
ерекшелігін түсіну, «Рухани жаңғыру» бағдарламасын жүзеге асыру 
контексінде жаһандық геоэкономикалық кеңістікте тұрақты дамып келе жатқан 
ел ретінде Қазақстан Республикасы туралы ғылыми негізделген кӛзқарас 
қалыптастыру және дамыту маңызды болып табылады. Сабақтардың тәрбиелік 
мақсаты «Рухани жаңғыру» бағдарламасын қамтып отыру тиіс. 
Білім алушылар оқу бағдарламасын меңгеру барысында АКТ қолдану 
дағдыларын дамытады. «География» пәнінің оқу бағдарламасына сәйкес келесі 
веб-ресурстар ұсынылады: 
www.earthquakes.usgs.gov
 
www.rgo.ru
 
www.geo2000.nm.ru
 
www.geo.historic.ru
 
www.www.geografia.ru/
 
www.geographic.org
 

286 
www.mygeog.ru
 
www.e–cis.info 
www.geography.about.com
 
www.hobitus.com 
www.imf.org 
www.kisi.kz
 
www.meteosputnik.ru 
www.mfa.gov.kz 
www.oecd.org
 
www.stat.gov.kz 
www.theodora.com 
www.un.kz
 
www.un.org 
www.undp.kz 
www.unesco.kz
 
www.unesco.org 
www.unmultimedia.org 
www.volcanodiscovery.com
 
www.worldbank.org 
Білім алушылардың ғылыми-жаратылыстану сауаттылығын бағалау үшін 
түрлі проблемалары бар жағдаяттар қолданылады. Олар адамдардың күнделікті 
ӛмірімен, денсаулықты сақтаумен, техника мен технологияны дамыту үшін 
қажетті ғылыми-жаратылыстану білімін қолданумен, қоршаған орта 
проблемаларымен байланысты болуы тиіс. Сабақтың сапасын арттыру үшін 
мұғалім: 
– оқу материалын зерделеу барысында мультимедиа-технологияларды 
пайдалану; 
– білім алушылар мен мұғалімдердің күнделікті оқу жұмысында 
компьютерлерді құрал ретінде ӛнімді қолдану; 
– пәнаралық байланыс технологиясын жүзеге асыру; 
– есептерді шығару үшін электрондық кестелерді пайдалану; 
– виртуалды практикумдар және зертханалық жұмыстар жүргізу қажет. 
Тӛмендегі 108- кестеде ғылыми-жаратылыстану циклі пәндерінің (оқыту 
бағыты бойынша) сабақтарында функционалдық сауаттылықты қалыптастыру 
бойынша ұсынылатын қызметтердің түрлерінің мазмұны келтірілген. 
108-кесте. Ғылыми-жаратылыстану циклі пәндерінің (оқыту бағыты 
бойынша) сабақтарында функционалдық сауаттылықты қалыптастыру 
бойынша ұсынылатын қызметтердің түрлерінің мазмұны 
Ұсынылатын 
қызметтердің 
түрлері 
(жобалаудың 
параметрлері) 
Білім беру бейіндері бойынша 
ЖМБ 
ҚГБ 
1 
Оқылатын тақырыптар 
бойынша 
шағын 
зерттеулер. 
Сабақ барысында негізгі 
бӛлімдер және тақырыптар 
бойынша 
жүйелі 
презентация жасау. 
Жекелеген сабақтарда 
жекелеген тақырыптар 
бойынша презентация. 
2 
Карталар, 
кестелер, 
сызба-нұсқалар, кӛрнекі 
құралдармен жұмыс. 
Талдау, 
ӛз 
бетінше 
шешімдер әзірлеу, жаңа 
сызбалар, жаңа білім. 
Талдау, 
қорытындылау. 
3 
Түрлі 
күрделілік 
деңгейіндегі 
практикалық, 
зертханалық жұмыстар. 
Жоспарлы, 
жаттықтырушы, 
дамытушылық, іс-әрекеттік. 
Жоспарланған, 
іс-
әрекеттік. 
4 
Статистикалық 
материалдармен жұмыс . 
Әрдайым, негізгі бӛлімдер 
және тақырыптар бойынша, 
міндетті түрде кӛрнекі-
графикалық бейнелеу. 
Әрдайым, 
негізгі 
тақырыптар бойынша. 

287 
5 
Мерзімді 
баспасӛз 
материалдарын, 
қосымша материалдарды 
зерделеу. 
Әрдайым, 
жаңа 
білім 
сабақтарындағы 
презентация, 
олардың 
функционалдық маңызы. 
Білім алушы үшін 
жаңа 
білім 
сабақтарындағы 
презентация, олардың 
функционалдық 
маңызы. 
6 
Үй 
тапсырмасының 
тәжірибелік 
бағыттылығы. 
Жүйелі, үнемі, іс-әрекеттік. Жүйелі, жүйелі іс-
әрекет, 
ӛзін-ӛзі 
тәрбиелеу міндеттері. 
Сонымен қатар білім алушылар арасында жаратылыстану ғылымдары 
мен жаратылыстану сауаттылығына деген қызығушылықты қалыптастыру үшін 
STEM-ді оқыту элементтерін ұсынамыз.
Сабақтарда және сабақтан тыс уақытта, оқу-зерттеушілік және ӛмірлік 
жағдаяттарда география, физика, химия және биология пәндерінен алған 
білімдерін қолдану біліктілігін дамытатын есептерді, тапсырмаларды және 
жаттығуларды кеңінен қолдануға назар аударылады. Оқу тапсырмаларын 
әзірлеу барысында Ы.Алтынсарин атындағы ҰБА басылымдарында ұсынылған, 
халықаралық салыстырмалы PISA және TIMSS зерттеулерінде қолданылатын 
тапсырмалар жүйесіне кӛңіл аудару қажет.
Олар білім алушыларда ойлау әрекетінің, зерттеу белсенділігінің және 
дербестіктің ерекше стилін қалыптастырады. Мысалы, қоршаған ортаға зиян 
тигізбейтін үй үлгісінде табиғи жарықты басқару жүйесі істен шығуы мүмкін, 
бұл мәселені шешу үшін мәселенің себебін табуға, оны шешудің қадамдар 
дәйектілігін жасауға, математика, физикадан білімдерін қолдануы және оны 
шешу үшін табиғи материалдардың сипаттамаларын білуі керек. 
STEM бағдарламаларын іске асыруда ақпараттық технологияларды 
пайдалану перспективасын асыра бағалауға болмайды. Бүгінгі таңда 
медицинада, құрылыста, химияда, физикада, биотехнологияда және басқа да 
ғылыми аймақтарда ақпараттық технологияларды белсенді қолданатын оқу 
орындарының түлектеріне сұраныс артып келеді. STEM сабақтарында 
есептеулерді жобалау үшін компьютерлік бағдарламаларды қолдану білім 
алушылардың жұмысының ажырамас бӛлігі болып табылады ал, кӛптеген 
жобаларда материалдық модельді құрастырмас бұрын электрондық прототип 
жасалады. Әрбір білім алушыға қол жетімді тиісті бағдарламалық жасақтаманы 
қолданып, түпкілікті ӛнімнің техникалық сипаттамаларын және тиімділігін 
электрондық прототипі арқылы тексеруге болады.Мысалы, тығыздық, 
температура, қысым және кинетика заңдылықтары сияқты су эквиваленті 
туралы деректерді пайдалана отырып, шынайы жағдайлар үшін терең теңіздегі 
зерттеу станциясының сипаттамаларын тексеруге болады. 
Мектептерде STEM оқытуды қолданудың қаншалықты мүмкіндіктері 
бар? Интернетте практикалық тәжірибеге негізделген әдістемелік ұсыныстар 
табуға болады. 
Интеграцияланған бағдарламаларды жүзеге асыру үшін, мысалы, 
элективті 
инжиниринг 
және 
робототехника, 
биотехнология 
немесе 
нанотехнология, сондай-ақ әртүрлі бағыттағы топтар мен секциялар қосымша 

288 
білім беруді қолдана алады. Орта білім беру стандарттары аясында STEM 
оқытуды жүзеге асыру үшін ғылыми-жаратылыстану пәндерін кіріктірудің 
жолдары ұсынылады.
Біріншіден, бірнеше пәнді (химия, биология және физика) кіріктіруге 
мүмкіндік туады. Мысалы, тіршілік үшін судың рӛлі және физикалық қасиеті, 
молекуладағы химиялық байланыстары, құрамы туралы білімдерін талап 
ететін тапсырмалар енгізілген, биология, химия және физика пәндерінің 
мұғалімдері жоспарлаған, биологиялық, химиялық, физикалық кӛзқарастағы су 
қасиеттерін зерттеу тақырыбындағы сабақтар. Тағы бір мысал, адам қаңқасын 
зерттеуде 
графикалық 
редакторларды 
пайдалану 
биология 
мен 
информатиканың кірігуі болып табылады немесе фотосинтез процесі және 
жарықтың қасиетін оқуда физика мен биологияның кіріктірілуі.
Екіншіден, білім алушылардың бірнеше пән бойынша білімі мен бірнеше 
пән мұғалімдерінің кеңестерін пайдалана отырып, оқу жобаларын құру арқылы 
STEM бағдарламаларын іске асыру мүмкін болады, мысалы, математика, 
физика және информатика бойынша білімдерін қажет ететін бейнероликтерді 
жазу үшін тіркелген ауданы бар ұшқышсыз әуе кӛлігінің үлгісін жасау.
Үшіншіден, әдетте екі-үш аптаға созылатын жазғы мектеп сабақтарының 
әлеуетін ескеру керек. Мұғалімдер топтағы білім алушыларға белгілі бір уақыт 
пен бірнеше пәндер бойынша дағдыларды қажет ететін ғылыми тәжірибені 
практикада қолдануға тапсырма бере алады. Мысалы, бұршақ ӛсімдігін немесе 
белгілі бір биіктіктегі басқа да қарапайым ӛсімдіктерді ӛсіруге арналған 
тапсырма. Сонымен қатар, ересектер кәсіби қызметпен айналысатын, ғылыми-
зерттеу әлеуетін дамыту және сыни ойлау дағдыларын дамытатын, топырақтың 
құрамын есептеп анықтайтын және суару режимін жоспарлайтын, ӛсімдік 
бағанында қашықтықты есептеген кезде, командалық жұмыс тәжірибесін алуда 
интеграцияланған оқытуды ұйымдастыру маңызды. Креативті ойлау және 
белсенділік қарқыны бағытын таңдау мүмкіндігі болғанда әр білім алушының 
жеке қабілеттері ескеріледі. 
Мұғалімдерге әдістемелік кӛмек ретінде Ы.Алтынсарин атындағы ҰБА
сайтында келесі әдістемелік нұсқаулар орналастырылған: 
1. STEM білімді енгізу – Астана: Ы. Алтынсарин атындағы Ұлттық білім 
академиясы, 2017. – 160 б. 
2. PISA, TIMSS зерттеулерінің тапсырмалары негізінде білім 
алушылардың ғылыми жаратылыстану сауаттылықтарын дамыту. Оқу-
әдістемелік құрал. – Астана: Ы.Алтынсарин атындағы ҰБА, 2014. – 40 б. 
3. PISA-2015 халықаралық зерттеуге дайындықты әдістемелік және 
ғылыми-әдістемелік қамтамасыз ету. Әдістемелік жинақ. – Астана: Ы. 
Алтынсарин атындағы ҰБА, 2015. – 118 б.
4. TIMSS және PISA халықаралық зерттеулерге білім алушыларды 
дайындауға арналған есептер жинағы. – Астана: Ы. Алтынсарин атындағы 
ҰБА, 2016. - 59 б.
5. 12-жылдық мектеп жағдайында білім алушылардың функционалдық 
сауаттылығын бағалау әдістемесі. Әдістемелік құрал. – Астана: Ы.Алтынсарин 
атындағы Ұлттық білім академиясы, 2013. – 43 б. 

289 
6. Білім алушылардың функционалдық сауаттылығын қалыптастырудағы 
мектеп және отбасының ӛзара іс-әрекетінің мазмұны мен түрлері. Әдістемелік 
құрал. – Астана: Ы. Алтынсарин атындағы Ұлттық білім академиясы, 2013. – 38 
б. 
7. Білім алушылардың функционалдық сауаттылығын қалыптастыруда 12 
жылдық білім беру мазмұнының кіріктірілуі мен сабақтастығы. Әдістемелік 
құрал. – Астана: Ы. Алтынсарин атындағы Ұлттық білім академиясы, 2013. – 41 
б. 
8. Ғылыми жаратылыстану циклы пәндері бойынша жобалық 
тапсырмалар. – Астана: Ы. Алтынсарин атындағы ҰБА, 2015. – 80 б. 
9. Жобалау және зерттеу қызметі негізінде 12 жылдық білім беру 
жағдайында білім алушылардың функционалдық сауаттылығын қалыптастыру. 
Әдістемелік құрал. – Астана: Ы. Алтынсарин атындағы Ұлттық білім 
академиясы, 2013. – 45 б. 
Осы нұсқаулықтар Академия сайтында (
www.nao.kz
) орналасқан. 

жүктеу/скачать 5,14 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: