Ә с I гі т I к б I л I m г. А. Кактаева философия


Қоғамдық сана царапайым ( кунделікті) жэне тео-



Pdf көрінісі
бет66/96
Дата04.12.2022
өлшемі12,84 Mb.
#54707
1   ...   62   63   64   65   66   67   68   69   ...   96
Байланысты:
httpkmib.netuchebnikifilosofija.g.kaktaeva-2.pdf

Қоғамдық сана царапайым ( кунделікті) жэне тео- 
риялыц саналардың диалектикалық бірлігін қүрайды.
121


Қарапайым сана күнделікті өмірден, ғасырлар бойы 
қайталаудан, өдет-ғүрыптан, үй ренш ікті жағдайдан 
пайда болады. Қарапайым сана кәдуілгі өмір тәжірибес- 
інен туындайды. Ол ңоғамдың сананың төменгі түрі. 
Қ арапайы м сана табиғат ж әне өм ір ңүбы лы стары н 
күн делікті байқаудан пайда болады. Сондықтан ол 
ғылымнан сонша алшақ кетпейді. Бірақ ол жүйеленбе- 
ген, негізделмеген белгілі бір қүбылыстардың себептерін 
алып көрсетпейді. Оның күрделі ңүры лы мы да жоң. 
Бірақ ңарапайым сананы да басында саңтайтын, бірден 
бірге тарататынхалың. Қазаңтар, мәселен, күннің бату- 
ына, айдың тууына, төрт түлік малдың күйсегеніне, 
жатңан-түрғанына қарап ертеңгі күн ңандай болмаң, туар 
ай не әкелмек, халықңа жайлы бола ма, әлде жайсыз ба
соны болжап отырған.
Халың уақытты аньщтауда өзіндік бай тәжірибе жи- 
нақтап, оны қолданудың сәті мен жолдарын және соған 
лайыңты сөз өрнектерін де таба білді. Ж ылды, тоқсан- 
ды, айды, аптаны, төулікті бөлудің шаруашылыңка сай 
реті мен ыңғайын да орайластыра келтіре білді. Ал мер- 
зім, мезгіл өлшемдеріне келгенде хальщ өлшемі мен атауы 
дабай. Үлттың үғымдамерзім - уақыттың, мезгілдің ша- 
масы мен үзаңтығын білдіреді (мысалы: бие сауым, күн, 
ай, тоқсан). Мезгіл сол уаңыттың бір сәтін ғана айқын- 
дайды. Мысалы: елең-алаң, түс, кеш, түн ортасы, т.б. 
Қыс, көктем, жаз, күз — мезгіл өлшемдеріне жатады. Мер- 
зім өлшемдері: бір сәт, ңас ңағым, ө дегенше (1 сек.), сүт 
пісірім (5-10 минут), бие сауым (1,5 сағат), ет пісірім (2,5-
3 сағат), жарты күн, бір түн (тәуіліктік - 24 сағат), апта 
(7күн), ай (30-31 күн), тоқсан(3 ай), ж ыл (365 кү н )неме-
се 12 ай, ғасыр (100 жыл).
Әлеуметтік-мәдени салт-дәстүрлер ңоғамдық сана, қо- 
ғамдық болмыспен тығыз байланысты, бір-біріне зор әсе- 
рін тигізеді. Қоғамдық болмыс пен қоғамдық сананың өз- 


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   62   63   64   65   66   67   68   69   ...   96




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет