Ә с I гі т I к б I л I m г. А. Кактаева философия

И слам  ( арабш а А ллаға берілу, мойын үсыну) діні Б а-
тые А равияда VII ғасырда тапты қ араб мемлекетінің ңү- 
рылу кезеңінде пайда болды. Ислам діни ілім і Қүранда 
баяндалған, оның мазмүны , аңыз бойынша, Қүдайдың 
еркімен М үхаммед пайғамбарға хабарланған. И слам діні 
христиан діні мен иудаизмнің, іш інара м анихейлік пен 
зороастризмнің әсеріне үш ы рады . И сламны ң басты дог-
маты бірден-бір ақиңат Қ үдай көк пен ж ерді ж аратуш ы
және ондағы бар нәрсенің бәрін ж асауш ы ретінде олар- 
дың үстінен өктем дік ж үргізетін А лланы мойындау бо- 
лып табы лады . М үсылманның бес пары зы бар. Олардың 
бірінш ісі, діннің символы: "А лладан басқа Қ үдай жоқ, 
ал М үхаммед - Қ үдайды ң елш ісі" деген сөздерді айту бо- 
лып табылады. Одан әрі м үсы лмандарға күнделікті на-
маз оқу, ораза түту, салық(зекет) төлеу, сондай-ақ ңажы- 
ға бару парыз етілген. И слам негізінен екі бағы тқа - сун- 
низмге ж әне ш иизм ге бөлінеді.
М үсылмандық діннің еурази ялы қ Д алада таралуы на 
байланы сты көш пелі халы қтарды ң ғары ш туралы түсі- 
нігі де өзгерістерге үш ы рады . Бүры нғы ескі мүра жоға- 
лып кетпей, ислам космогониясымен синкреттік (тығыз 
байланысты) түрде түтасты. Б үл түсініктер бойынша әлем 
екі дүниеден: фөни (белгісіздік) ж әне баңидан (мәңгілік) 
түрады. Осыған сәйкес адам өмірі ш ексіз. Фәниден бақиға 
өту, бүл дүниеден кету дегеніміз - ж ан ны ң бір формадан 
екінш і формаға ауысуы, оны ң нүрға айналуы .
М ифология мен діни сананы ң кем ш іліктеріне ңарсы 
күресті бірш ама баты лды қпен ж үргізген натуралистік 
философия болды. Ол ж еке ж араты лы стану ғылымдары- 
ның түж ы ры м дары на сүйене отырып, табиғат туралы тү- 
тас көзқарас қалыптасты руға тырысты. Біраң онда дүние- 
ні өзгермейтін нәрсе ретінде қарасты ру басым еді.
Н атуралистік философия - ж еке ж араты лы стану ғы- 
лы м дары ны ң түж ы ры м дары на сүйене оты ры п, табиғат 
туралы түтас көзқарас қалы птасты руға тырысты.
Ал философиялыц ой-толғамдар мен түж ы ры мдар тап- 
ты қ қоғам ны ң орнығуы барысында, яғни, ертедегі Қы- 
тай, Үнді, Греция елдерінде айқы ны раң қалы птасты .
13

Осы кезде экономика мен сауда-саттық, саяси ңүры- 
лым мен мәдениет ош ақтары ірі-ірі қалаларда ш оғырлан- 
ды. Ж ерге ж еке менш ік орнады. Өндіріс қүралдары ны ң 
шоғырлануы еңбек бөлінісін тездетті, әрі тереңдетті. Бі- 
реулердіңқолында өндіріс байлығын, жерді, сондағыбар 
мүліктерді иемденуге мүмкіндіктері болады. Басым көп- 
ш ілік, бүқара ңауым мүндай игілік пен ңүңы қтан мүлде 
айырылды. Таптьщ қайш ы льщ қоғамдык; өмірдің күрде- 
лі мәселелерін күн тәртібіне қойды. Қайшылык, салдары- 
нан таным мен өндіріс ңызметі, ой еңбегі мен дене еңбегі 
бір-бірінен дараланып бөлінді. Б ілім ж еке биліктің есебі- 
мен ғана практикалы ң ңолдау тапты. Міне, осы жағдай- 
да дүниеге деген көзқарас ңалыптасты. Ертедегі грек ой- 
шылдары үш ін философия дегеніміз - болмыстың алғаш- 
қы бастамасы мен себебін іздеу, мән жөніндегі ілім , шын- 
дыңты пайымдау, болмысты қүдірет күш -А ллатағаламен 
теңестірудің баламасын табуға үйрететін қабілеттілік деп 
түсінілді. Ой ж үйесінің ең ж оғары деңгейі - дүниеге фи- 
лософиялық көзңарас.
Философия" - грек сөзі 

жүктеу/скачать 12,84 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: