1. Алаш қайраткерлерінің философиясындағы еркіндік және тәуелсіздік идеялары

1. Алаш қайраткерлерінің философиясындағы еркіндік және тәуелсіздік 
идеялары. 
2. Н.А. Бердяевтің еркіндік концепциясы.
3. Еркіндік және абсурд: А. Камю. 
1. Алаш кайраткерлерінін философиясынданы еркіндік жене тауелсіздік идеялары. 
Алаш партиясын куру кезінде бастылыка алыниан негізгі максат-казак халкынын тандыры, аумаы мен 
мемлекеттілігі бай баска да дамы ан жорары медениетті халыктармен тен дережеде тауелсіз мемлекет 
куру болды. Алаш кайраткерлері жорары білімді адамдар, элеуметтік-гуманитарлык жене 
жаратылыстану-глыми білімде терен білімі бар нагыз 
эрудиттер болды. Алаш козалысынын коптеген кешбасшылары тек кукык коргаушылар, 
саяси жене когам кайраткерлері гана емес, ірі агартушылар, публицистер, газеттер мен журналдарды шы 
арушылар, ойшылдар, акндар, педагогтар, гылыми зерттеулердін, кітаптар мен окулыктардын авторлары 
болды. Казак халкы кешбасшы деп таны ан Элиханнын негізгі философиялык идеясы ел еркіндігін 
кортау, сонын іпінде сайлауга катысута баршара бірдей кукьк беру, барлык ултты тен дережеде керу 
дегенге саяды. Міржакып Дулатов:"мен кулдыкта болган, Езілген халкыма осы кул мертебесінен шыгуга 
кемектесуді езімнін парызым деп санадым...саяси саладары окигаларды уакытында болжай алдым деп 
ойламаймын; казір кенестік билікке карсы курес ретінде не уснылатыны, менін казак ултын дербес, 
теуелсіз, бакыты керуге деген ниетім рана" деген болатын.Ал, Мустафа Шокай 1938 жылы езінін 
арманна сеніп, туран халкын бірлік пен теуелсіздікке шакырды: " 
* азаттык пен теуелсіздік куні котеріліп, біз, карапайым 
балуандар... туган жерімізде, туган халкымызда боламы". Элихан мен Міржакыптан езге де Алаш 
зиялыларынын философиясындаы еркіндік идеясы, азаттык жолындары куресі ер сезінен, эр ісінен кылт 
етіп керініп отырды. Бугінгі бейбіт куніміз сол идеянын ен татті жемісі, сол философиянын жеткен 
женісі. 
2 Н.А. Бердяевтін еркіндік концепциясы. 
Бердяевтын еркіндік туралы езіндік ойы болды. Ол берінен бурын бостандыкты жаксы керетінін жазды. 
Ол ушін бостандык идеясы баска идеяларга караганда, тіпті болмыска караганда негізгі болды. Ол-
еркінді философы жене онын туткыны деп аталды. Бостандык обан эр турлі ренктермен боялан: куань 
пен трагедия, собор мен жалгыздык, болмыска теріс кезкарас жене болашакка деген он сенім. Бердяев 
шынайы еркіндігін жузеге асыру аркылы адамнын куткарылуна шын журектен сенді. Бердяев 
еркіндіктін мені туралы ой жугірте отырып, еркіндікті Кудай жаратпаган, керісінше Кудай еркіндіктен 
шырады деген корытынды а келеді. Елтене жок жене бір уакытта бері бар бостандыктан Кудай елемді
жасайды. «Шыгармашылык философиясынын» басты идеясы шы армашылыкты
еркіндікпен байланыстыру, шыгармашылыкты еркіндіктен тундыру, ейткені Н. А. Бердяев ушін еркіндік 
болмыстын «негізсіз негізі» болып табылады. Сондыктан философиянын басты міндеті де, максаты да 
еркіндікті тану жене еркіндіктен тану болып табылады. Ось магнасында ол философияны гыльма карсы 
койы, гылымды кажеттілікке карастырады.
Накты магнасындаы шыгармашылык тек еркіндік аркылы жол табады.

3 Альберт Камустың философиясы туралы түсінік алу оңай емес, өйткені 
оның әдеби-философиялық шығармаларындағы көзқарастар «әр түрлі 
түсіндірулерге мүмкіндік береді». Осы философияның табиғаты, оның 
мәселелері мен бағыты философия тарихшыларына оны біртұтас түрде 
экзистенциализмнің бір түрі ретінде бағалауға мүмкіндік берді. А.Камустың 
дүниетанымы және оның шығармашылығы еуропалық философиялық 
дәстүрдің даму ерекшеліктерін көрсетті. 
Камус әлемнің шындығына күмәнданбады, ондағы қозғалыстың 
маңыздылығын білді. Оның ойынша, әлем ақылға қонымды емес. Ол адамға 
өшпенділікпен қарайды, ал бұл дұшпандық бізге мыңдаған жылдар бойына 
оралады. Ол туралы білетініміздің бәрі сенімсіз. Әлем үнемі бізден алыстап 
барады. Болу туралы өзінің тұжырымдамасында философ «болмыс тек пайда 
болу арқылы ғана ашыла алады, бірақ болу ештеңе болмайтындығын» алға 
тартты. Болу санада көрініс табады, бірақ «ақыл өзінің үміт әлемінде 
үндемей тұрғанда, бәрі бір-біріне жауап береді және өзі қалаған бірлікте 
реттеледі. Бірақ алғашқы қозғалыс кезінде бүкіл әлем жарылып, құлайды: 
шексіз жарқыраған үзінділер өздерін білімге ұсынады». Камус танымды 
дүниежүзілік трансформацияның қайнар көзі ретінде қарастырады, бірақ ол 
білімді негізсіз пайдаланудан сақтандырады. 
Философия ғылым әлем мен адам туралы білімімізді тереңдетеді деген 
пікірмен келіседі, бірақ ол бұл білімнің әлі жетілмегендігін алға тартты.