77
АХМЕТ ЯСАУИ УНИВЕРСИТЕТІНІҢ ХАБАРШЫСЫ, №2, 2014
ҼОЖ 378.070
Т.Ж.МАШАРИПОВА
Бердақ атындағы Қарақалпақ мемлекеттiк университетiнің аға оқытушысы
(Нҿкic, Ҿзбекстан Республикасы)
ПУБЛИЦИСТИКАЛЫҚ ӘДІС ТУРАЛЫ
Бұл мақалада бұрын қарастырылмаған, публицистиканың ең күрделі
теориялық категорияларының бірі болған мәселе – оның әдісін сәулелендіруге
әрекет жасалған. Бірнеше деректерді және публицистиканың ӛзіне тән
қасиеттерін талдап үйрену нәтижесінде автор публицистиканың жалпы
әдісі маңызды экспрессивтік ақпараттық қоғамдық рефлексия болып
табылады деген қорытындыға келеді. Публицистиканың теориялық
категориялары бiлiм және қоғамдық жұмыс тарауы сипатында ТМД
елдерінде XX ғасырдың 20-жылдарынан бастап зерттеліп келеді.
Публицистикалық шығармадағы логика жайлы мәселе әрқилы дәрежелерде
және әрқилы сипаттарда қаралуы мүмкін. Ең негізгі және ең күрделі дәреже
бұл логиканың шығармаға толық еніп кетуі, яғни публицистикалық идеяны
журналист тарапынан фактілер және идеяларды таңдап алуда, олардың
мағынасын аңғару және авторлық талдауда құру болып табылады. Бүгінгі
таңда публицистикалық шығармалар жанрлары, олардың тілі, стилі, басқа
да аспектілері белгілі бір дәрежеде айқын жасалған, бірақ публицистиканың
жалпы әдісі әліге дейін жоқ. Бұл мақала осы мәселеге арналады.
Кілт сӛздері: публицистика, ҽдіс, жанрлар, тіл, стиль, логика, эмоция,
публицистикалылық.
Гуманитарлық ілімдердің принципті қиын мҽселелерінің бірі алғашқы,
тірек түсініктердің дҽл сипаттамасы болып табылады. Мұнда біз қоғамдық-
гуманитарлық ғылымдардың ҽрқандай тарауының
іргетасы болып қызмет
ететін алғашқы, жазушылық анықтамаларды назарда ұстаймыз. Мұндай
түсініктердің дҽл анықтамаларын келтіру идея, жан, сезім, дін, үгіт-насихат,
ұлт жҽне т.б дегеніміз не деген сұрауларға жауап беруді аңғартады.
Журналистика жҽне публицистика теориясында жазушылық деп объект,
субъект, принцип, функция, журналистік немесе публицистикалық ҽдіс, тіл,
стиль, жанрлар жҽне т.б. осы сияқты түсініктерді есептеу мүмкін.
Публицистика теориясы АҚШ-қа, Батыс Еуропаға қарағанда ұдайы ТМД
елдері ғалымдары тарапынан кҿбірек зерттелді. Бұл Батыс елдері ғалымдары
публицистикаға жеткілікті баға бермейді дегенді білдірмейді.
Оларда
журналистика теориясына прагматикалық қатынас басым келеді, олар кең
объект – ақпараттық коммуникацияны қамтиды. Сондықтан да оларды
журналистика
теорияшылары деп емес, ақпараттық коммуникация
теорияшылары, яғни коммуникативистер деп атайды. Публицистика