Экономика айнасы
– Бүгінде наурызкөжені әркім өз біл-
жүктеу/скачать 10,39 Mb. Pdf көрінісі
|
– Бүгінде наурызкөжені әркім өз біл- генімен жасап жүр. Осы орайда сіз жыл- да наурызкөже дайындайсыз ба? Сіз дің наурызкөжеңіздің құрамында не бар екенін біле отырсақ. – Наурыз айында пісірілетін көженің бір- не ше атауы бар: жылкөже, наурызкөже, амал көже, тілеукөже, уызкөже. Наурызкө- же ні мен бала кезімнен, жастайымнан шер- миіп тойып ішкен адаммын. Қазір ойлап отыр сам, батыстағы көріс айт пен біздің На- рын қолдағы наурызкөже жасап, жыл басын бастап тойлайтын кезеңіміз қатар екен. Олар бір-бірімен хабарласып отырмаса да, Нау- рыз ды бір уақытта бастап тойлатқан. Мен нау рызкөжені ежелден пісіріп өстім. Және жыл сайын пісіремін. 2009 жылы 240 кісіге нау рызкөже пісіріп тараттым. Үйде 1910 жылы жасалған 40 литрлік қара қазаным бар. 103 жылдық қара қазанымды тол ты- рып, жылына бір-ақ рет наурызкөже пі сі ре- мін. Сөйтіп, бір рет қалалық әкімдікке пі сіріп әкелдім. Әкімқара, қара халық, сол жер де ар бада отырған мүгедекке дейін қай та ай- на лып келіп наурызкөжені қайта-қайта ішті. Береке дарыған сол бір нау рыз көже жұрттың бәріне емін-еркін жетті. Қазы-қар та дан
бутерброд жасап, ба уыр сақ та пісіріп әке ліп едім, дастарқан бір ортай мады. Нау рызкөже пісіру маған дәс түрге айналған. Жыл сайын 21 наурыз күні пісіремін және жұрт тың бәрі со ны асыға күтеді. Кейбіреулер «қайталап, та ғы пісірші» деп сұрайды. Еш қашан қайта- ла маймын. Ол бір ішкеннен ке лер жылға де йін әрбір адамның таңдайында қалуы ке- рек. Келер жылды сол нау рыз кө же нің дәмін әркім асыға күтуі тиіс. Айта кетер жайт, мен наурызкөжеге келе алмағандарға өзім арнайы апарып беремін. Ол адамның дәреже деңгейі әртүрлі болуы мүм кін. Мәселен, ол қара базарда сауда жа- сап отырған, сол жылы алдына барғанда ма ған жылы қабақ танытқан біреу болуы мүм кін. Ол бір көріп, сәлемдескен, бірақ мүлдем ара лас-құралас болмаған адамым болуы да мүм кін. Немесе өзім бір ерекше қадір тұтқан қа дірлі адам болуы да ықтимал. Менің со ның бәрін нақ осы күні есіме түсіріп, елеусіз қалдырмауға тырысам. Наурыз кө- жем ді құйып, қазы-қарта, бауырсақ, құрт, ірім шік, жентімнен қосып арнайы апарып бе ремін. Қазақ мұны «сыбаға» дейді. Жыл- кө жедегі ұстанар ырымым осындай. Сөзімнің соңында айтарым, Ұлыс – той- дың аты, наурыз – айдың аты. Ұлыстың ұлық мерекесі ұлы істердің басы болғай! Еліміз есен, жұртымыз тыныш болғай! Көргеніміз той, төрт құбыламыз соған сай болғай! Көңіліміз әманда жай болғай! Әмин! – Әңгімеңізге рақмет! Сұхбаттасқан Қуаныш ӘБІЛДӘҚЫЗЫ МЕНІҢ НАУРЫЗКӨЖЕМ ОСЫНДАЙ Мен нау рыз көжені пісіру үшін жыл бойы да йын да ламын. Наурызкөже үшін арнайы соғымның кә рі жілігін, семіз қойдың сүбесін, жылқының қазысы мен жалын және қойдың құйрығын сүрлеп сақтаймын. Менің наурызкөжемде 13 түрлі зат болады. Ең бастысы, «Алланың жолына осы 13 түрлі дәмнің басын қосып тұрған суды» атап, алдымен қара қазанға таза, тұндырылған, бір күн тұрған тұнық суды құя мын. Және ретімен жеті түрлі дән, бес түр лі дәм қосамын. Дән дерді алдымен суға қайнатып алған соң, жас еттің сорпасына тағы бір қо сып қайнатамын. Үрлеме бұр шақты қазының сорпасына пісіремін. Өйткені ол қазының сорпасының дәмін тар тып алады. Сөйтіп, жалпы көжеге аралас- ты рып жіберсең, сүр қазының дәмінің қайдан шығып жатқанын ішкен адам аң ғара алмай қалады. Бүкіл дәнді қазымен қосып пісірсең, сүрдің қадірі бол- май қа лады. Ал әрбір қасықтан үрлеме бұршақпен бірге аузыңа сүрдің дәмі кел ген де оның дәмі таңдайыңда қалып қояды. Сүрді күлдей етіп турап көжеге се бемін. Мен сондай-ақ арнайы наурызкөже үшін Зайсаннан сұйық құрт, Ақ- тө бенің тарысын, Қызылорданың талқанын, Нарынқолдың құртын алдырып қосамын. Наурызкөжедегі әрбір дәннің қадір-қасиетін білу керек. Суды мен Алланың жолына деп құйсам, 12 дән менен дәмді жылдан аман, айдан есен жет кен 12 айдың құрметіне деп қосамын. Міне, менің наурызкөжем осындай. ӨНЕРТАПҚЫШ Ауыл тұрғыны жол талғамайтын көлік құрастырды Кез келген техниканың тілін білетін, осы ауыл дың байырғы тұрғыны Жайлаухан Қа- се новтің інісі Ерболатпен және ауылдасы Ба уыржан Алшынбаевпен бірлесіп, жаңа кө лік түрін құрастыруына өңірдегі қолай- сыз ауа райының «пайдасы» тиген секілді. Бұл ауыл тұрғындарының негізгі кәсіп көзі әрі талғажу етері – елді мекеннен бес-алты ша қырым жердегі Зайсан көлі. Нақтырақ айт сақ, оның балығы. Бар тіршілігін ба- лық пен байланыстырған ауыл жұртының нау рыз туысымен дағдарып қалғаны рас- ты. Еріген қар көлге барар жолдың бәрін бі теп, балықшы қауымға қолайсыздық ту- дырған-ды. Жайлаухан бастаған жігіттерге жаңа көлік құрастыру идеясы осы кезде келген.
Бұл қандай көлік? Қалай құрасты рыл- ды?
– Кәдімгі «Урал» мотоциклінің қаң қа- сына өзінің моторын салып, «Москвич» кө лігінің коробкасын орнаттық. Мотоцикл дис кісінің ішіне жеңіл автомобильдің дис- кісін орнатып, «ГАЗ-66» жүк көлігінің ка ме- расын салдық. Дөңгелек тайғанамауы үшін резеңке ленталармен орап, қышыр жа- садық. Дөңгелектің дәл ортасын ала ай- налдыра жапсырған лентаға арасын 15 см етіп, 6 миллиметрлік болттар бекіттік. Осы- дан соң жаңа көлігіміз қарды да, мұз бен балшықты да елемей жүре беретін болды, – дейді су жаңа көліктің қыр-сырын тү- сіндірген Жайлаухан Қасенов. Қазір Жайлаухан бастаған азаматтар балшықты бұйым құрлы көрмейтін, қар мен мұзда қаннен-қаперсіз жүретін жаңа көліктерімен ызғытып жүрген жайы бар. Айтпақшы, қазір мұны көрген өзге ауыл тұрғындары да жол талғамайтын көлікті жасап жатқан көрінеді. Азамат ҚАСЫМ, Өскемен ТӨТЕНШЕ Ж АҒДАЙ
Нақтырақ айтсақ, өткен аптаның со ңы- на таман, 14-15 наурыз күндері жауған жаң быр салдарынан қар жылдам еріп, об- лыс тың бірқатар өңіріндегі тұрғын үйлерді су алды. Су басқан үйлердің 59-ы Қарағанды қа ласында орналасқан. Теміртау қаласына қарасты Ақтау кентінің Мырза стансысында – 5, Саран қаласында – 5, Ақтас кентінде 4 үйді су алған. Үйге кірген судың деңгейі 50-70 сантиметрге дейін көтерілген. Талғат НҰРМАҒАМБЕТОВ, облыстық төтенше жағдайлар департаментінің бастығы: – Төтенше жағдайлар жөніндегі де- пар таменттің жергілікті атқарушы ор- ган дармен бірлесіп жүргізген жұ мы сы- ның нәтижесінде 104 адам қауіпсіз жер ге көшірілді. Оның 20-сы – бала- лар. Екі адам ауруханаға түсті. Мырза стан сысының тұрғындары, ерлі-за- йыпты зейнеткерлерді өз келісімдері бо йынша жергілікті құқық қорғау ор- ган дары мамандарымен бірге ау- руханаға жеткіздік. Департамент бастығының айтуынша, ға рыштан алынған суреттер бойынша мо- ниторинг тәулігіне екі рет жаңартылып оты рады. Жүйелі жұмыс нәтижесінде зар- дап шеккендер жоқ. Тұрғындар үйлеріне оралуда. Төтенше жағдайдардың алдын алу мақсатында 158 техника қолданылып, 270 адам тартылды. «Қазгидромед» орталығының мәліметі бо й ынша, облыс аумағындағы өзендердің дең гейі 1-1,5 метрге көтерілген. «Әсіресе Нұ ра және Шерубай-Нұра өзендері қауіп ту ғызуы мүмкін. Сол себепті өзендерге ба- қылау күшейтілді» дейді департамент бас- тығы.
Қызғалдақ АЙТЖАНОВА, Қарағанды Наурыз тойын халықтық мерекеге айналдырып, 9 күн тойлауымыз керек №46 (957) 20 20 .0 .0 3. 3. 20 20 13 13 ж жыл ыл , , с сәрс рс ен енбі бі www.alashainasy.kz e mail: info@alashainasy kz РЕСПУБЛИКАЛЫҚ ҚОҒАМДЫҚ-САЯСИ АҚПАРАТТЫҚ ГАЗЕТ Туысыммен бірге Ресеймен екі ортада жеміс-жидек тасымалдаймын. Жуырда ол шекаралық өткізу тұрағында тауардың тексерілгені үшін ко ко ми м сс сс ия ия лы лы қ қ ал ал ым ы алынғанын айтты. Бұл за за ңд д ы ы ма ма ? ? Алты нб нбек ек ҚО ҚОЙШ ЙШ ЫБ ЫБ АЕ АЕ В В , , Қ Қ ос ос та тана на й й қаласы ҚР Ұлттық қауіпсіздік комитеті Шекара қызметі мамандарының мәліме- тін ше, Кедендік одақ аясында бекітілген заң на ма лар мен ре р сми құжаттар р ға
сәйкес, қа зақ станд д ық ық-р -рес
ес ей ей лі лік
к ше шека ара рада
да
тауар ай на лымы еркі і н. Ш Ш екара қызметі ма мандары қандай жағдайда да ше ка- ра дан өтуші адамдардан ақша алмауы тиіс, бұл – заңсыз. Егер мұндай жағ дай- дың куә сі болғанда, заңсыздық нақты қан дай ше кара тұрағында, кім деген қыз
мет кердің қатысуымен болғанын ба ба
ян д д ап, 8 (717) 271-91-55 те ле ле фо фо ны ы на на хаб
б ар
ласуға немесе Шекара қы зм еті бас шы сы ның блогына жолдауыңызға бо лады.
Ауыр өнеркәсіпте жарақат алып, есінен танған адамға дәрігерлер келгенше қандай көмек көрсету керек? Есін жию үшін спирт ішкізу дұрыс па? Абзал ЕРМАҒАНБЕТ, Ақмола облысы ҚР Төтенше жағда а йл
ар ар министр ліг г і і дәрі р гер- лерінің кеңесі бойы ы нш нш а, а, т т ра ра в в ма ма ти тика калы
лы қ қ жа жа ра ра - - қат тан есең гі реп қалған немесе денесінің көп бө лігін күйік шалған адамға алғашқы ме ди- циналық жәрдем көрсетуде мы на нәрселерді есте ұстаған жөн:
ДАТ!
Ғ Ғ а а л л и и я я Қ Қ А А Й ЙД Д АУЫЛҚЫЗЫ Ы , « «А А л л т т ы ын н а а р р қ қ а а у у» мәдени-этн н о ог гр р а а ф фи ия я л л ы ық қ қоғамдық бірлестігінің төрайымы, этнограф, ҚР білім беру ісінің үзд e- e e e e e e e mail: info@alashainasy.kz y y дігі: – Ға Ға ли л я я апай, Ұлыс с ты т ң ұлы мерекесі құт т т ы ы бо бо лс лс ын ын ! ! Бү Бү гі гінг нг і і кү кү ні ні Н Н аурыз мерекесі і нің ел і ім і ізде і гі т ой й лану д ең гейіне көңіліңіз тола ма? – Той, мерекеге қатысты «көңіл толмады» деп айту қиын. Той деген –жақсылық, қуа- ныш деген сөз. Сондықтан әрқашан жақ сы- лыққа сынап қарамай, тек қуана білу керек се кілді. Қазақтың тойларының ішінде де гі Н
Н ау-
ры ры з з то то йы, Ұлыстың ұлы мерекесі сі – – ж ж ал ал п п ы- ы- ха л ықтық жалғыз төл мереке. Б Бір
і к кездері і
жо ғалтып алған мерекеміздің ұмытылмай, жа ңарып, жасарып, Тәуелсіз еліміздің төл ме рекесі ретінде, халқымызға қайта ай на- лып келгеніне де ширек ғасыр толыпты. Осы уақыт іш іш ін
де д Наурыз то о йы халқымыздың ұлт ты
қ қ ме
мере ре ке кесі сі р р ет ет ін н де де ж жаң аң ар ар ып ып к кел ел еді. Ал- дағы уақытта зам ан талаб б ын а са й й, кейбір эле менттерді қоса отырып, үлкеннің де, кі- шінің де көңілінен шығатындай дәрежеде түр лендіріп, ұрпаққа тағылым тәрбие бе ре- тіндей, ұлттық құндылықтарымызды әс пет- тейтіндей, нағыз мерекеге айналары ры на а се-
не не мі мі н. н. «Қалай тойланып жүр, кө кө ңі ңі лі лі ңі ңізд зд ен ен шы ға ма?» дегенде еске түседі. Тәуелсізді і кке
қол жеткізбей тұрып, біз ең болмағанда осы Ұлыс тың ұлы мерекесінің тойлануын ай- рықша күттік. Әлі есімде ұзақ уақыт ұмы- тылып барып 1986 жылы Желтоқсан оқиға- сы оры ы
н ал л ға ғ ннан кейін, 19 1 88 жылы Наурыз тойы ы
Алм лм ат ат ыд ыд а а де
дема ма лы ыс с па па рк ркін ін де де т т ой о ланды.
Сол уақытта «наурызкөже ішей й ік » десем, қасымдағы жарым «біреу-міреу көріп қойса ұят емес пе?» дейді. Кеңестік өмір салтының санамызға сіңгені соншалық – көпшілік ұлт- тық мерекені тойлауға, ұлттық тағамын жеу- ге де жалтақтайтын, өз мерекесіне е өз
і жа ж т- сы сы н н ып ып қарайтын кезең еді. 198 8 6 6 жы жылд лд ан ан ке йін «ел боламыз ба, болмаймыз б б а?» де- ген үреймен, қазақ жастарын жаншыған сол бір оқиғадан еңсемізді тіктей алмай, есең гі- реп жүрген кезіміз еді. Кішкене болса да са- на мызға серпін берсінші деп 1988 жылдан бас тап Н Н ау ау ры ры зд д ы тойлау ау ға ғ бет бұр
ұ ды д қ. Сол уа қы
ы тт тта а әл әлі і ес есім імде де б бір ір де де ңе ңе ні ні а а рт рт ық ы істеп қою ға қор қақ тап, жан-жағымыздан жал тақ- тап, не шын ниетімізбен қуанғанымызды көр сете алмай, түсініксіз бір кейіппен Нау- рыз ды қар сы алып едік. Өте бір аласапыран уа қыт еді. Ол бір қа зақ бо лып туғаның үшін өз-өзіңд
ң і қарғай тын ке зең еді. Сон н ың
б б ә ә рі р н кө кө р рге
ге н ннен ке йін мен бүгінгі кү ні ні ме ме ш шү ү кі кі р- р- шілік етемін. Жыл са йын Наурыз тойының жаңарған түрде той ланып келе жатқанына тәу бе етемін. Еш сын айтып, мін таққым кел- мей ді. Дегенмен Нау рыз тойының уақыт өте, қоғамның талабын қа нағаттандыратындай дәреже же
д б б ей ей ім ім д д е е лі л п
ке ке ле ле ж ж ат ат қа қа ны ы н бай- қай
мы мыз.
з. С С он он ды ды қт қт ан ан м м ұ ұ ны ның ң бә
бә рі рі – – у у ақ а ыт өте дұ рысталатын нәрсе. Ұлыс тың ұлы ме ре- кесінің кереметтілігі, ас тро логиялық тұр ғыда ерек шелігі, артық шы лығы талай рет ай- тылды. Сондықтан ендігі жерде сол арт ық- шы лықтарын мойындап, бұл күнді барынша дә дә
р пт т еп, мәртебесін одан әрі ар ар тт тт ыр р уд уд ы ы ға ға на на о
ойлау керек. жүктеу/скачать 10,39 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|