Кенжебаева Сəуле Сағындыққызы биотехнологиядағЫ Қазіргі əдістер

30
Патоморфологияда люминесценттік микроскопия көмегімен гисто-
логиялық жəне цитологиялық препараттарда қатерлі ісіктерді табады 
жəне де миокард инфарктінің ерте сатысында жүрек бұлшық етінің 
ишемия аймақтарын анықтайды жəне биотат ұлпаларында амилоидты 
шығарады, т.б.
Ультракүлгін 
микроскопия 
(ультрафиолеттік 
микроскопия) 
тірі клеткалардың, микроорганизмдердің немесе бекітілген, бірақ 
боялмаған, мөлдір жарықта көрінетін ұлпалардың құрамына кіретін 
кейбір заттардың қабілетіне, яғни белгілі бір толқын ұзындықта (400-
250 нм) УК-сəулелерді сіңіретін қабілетіне негізделген. Бұл қасиеттерге 
жоғары молекулалы қосылыстар, яғни нуклеин қышқылдар, белок-
тар, ароматтық қышқылдар (тирозин, триптофан, метилаланин), 
пуриндік жəне пиримидиндік негіздер жəне тағы басқалар ие бо-
лады. Ультракүлгін микроскопия көмегімен берілген заттардың 
шоғырлануын жəне мөлшерін анықтайды, ал тірі нысандарды зертте-
ген жағдайда олардың тіршілігі барысындағы өзгеруін анықтайды.
1.8-cурет. Альтами-ЛЮМ-1 люминесценттік микроскоп 
(http://ru.wikipedia.org/wiki)
Инфрақызыл микроскопия мөлдір емес көрінетін жарық жəне УК 
сəулелендіру нысандарды үшін олардың жарық құрылымдары арқылы 
750-1200 нм толқын ұзындықта сіңіру жолымен зерттеуге мүмкіндік 
береді. Инфрақызыл микроскопия үшін дəрi-дəрмектерді алдын 
ала химиялық өңдеудің қажеті жоқ. Зерттеудің микроскопиялық 
əдістерінің бұл түрі зоологияда, антропологияда жəне биологияның 

31
басқа салаларында жиі қолданылады. Медицинада инфрақызыл мик-
роскопияны көбінесе, негізінен, нейроморфология мен офтальмология-
да қолданады.
Көлемді нысандарды зерттеу үшін стереоскопиялық микроско-
пия қолданылады. Стереоскопиялық микроскоптардың құрылысы 
зерттелетін нысанды əртүрлі жақтан оң жəне сол көзбен көруге 
мүмкіндік береді. Мөлдір емес нысандарды тиісінше үлкен емес 
ұлғайтқышта (120 есеге дейін) зерттейді. Стереоскопиялық микроско-
пия микрохирургияда, биопсиялық, операциялық жəне секциялық ма-
териалды арнайы зерттеу кезіндегі патоморфологияда, медициналық 
сот-зертханалық зерттеулерде қолданыс табуда.
Субклеткалық жəне макромолекулалық деңгейде клеткалардың 
құрылымдарын, микроорганизмдер мен вирустардың ұлпаларын зерт-
теу үшін электрондық микроскопияны қолданады. Бұл зерттеудің 
микроскопиялық əдісі материяны зерттеудің сапалы жаңа деңгейіне 
өтуіне мүмкіндік береді. Ол морфология, микробиология, вирусология, 
биохимия, онкология, генетика жəне иммунологияда кең қолданыс тап-
ты. Электрондық микроскоптың тез жоғарылауына мүмкіндік беретін 
қабілеті электромагниттік линзалармен түзілетін, электр-магнит өрісі 
арқылы вакуумда өтетін электрондардың ағымымен қамтамасыз 
етіледі. Электрондар зерттелетін нысанның құрылымы арқылы 
(трансмиссиялық электрондық микроскопия) немесе əртүрлі жақтардан 
бас тарта отырып, олардан бейнеленіп (сканерлік электрондық мик-
роскопия), нəтижесінде люминесценттік экран бетінде бейне пай-
да болады. Трансмиссиялық (жарықтанып көрінетін) электрондық 
микроскопиямен құрылымдардың жазықтық бейнелерін алады, 
ал сканерлеуші кезінде көлемдік бейнелерді алады. Электрондық 
микроскоптың басқа əдістерімен, мысалы, радиоофтаграфиялар-
мен, гистохимиялармен, зерттеудің иммунологиялық əдістерімен 
сəйкес келеді жəне ол, өз кезегінде, электрондық-гистохимиялық, 
электрондық-иммунологиялық зерттеулерді жүргізуге мүмкіндік 
береді. Электрондық микроскопия зерттелетін нысандардың арнайы 
дайындықтарын, көбінесе ұлпалардың жəне микроорганизмдердің 
химиялық немесе физикалық бекітілгенін талап етеді. Биопсиялық 
материал мен секциялық материалды фиксациядан кейін сусыздан-
дырады, эпоксидті шайырға құяды, 30-50 нм қалыңдықта ұлпалардың 
ультражұқа кесінділерін алуға мүмкіндік беретін арнайы ультратом-
дарда шыны немесе алмаз пышақтармен кеседі. Сканерлік электрондық 

32
микроскопта əртүрлі нысандардың бетіне, яғни оларға вакуумдық ка-
мерада электрондық тығыз заттарды себе отырып зерттейді, сонымен 
қатар үлгінің кескiнін қайталайтын репликаны зерттейді.

жүктеу/скачать 5,04 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: