Метеорологиялық-климатологиялық энциклопедия
жүктеу/скачать 4,63 Mb. Pdf көрінісі
|
|
Ш ШАБЫНДЫҚ — жаз бойы ӛсуге бейімделген шӛптесін ӛсімдіктер биогеоценозы. Табиғи Шабындық орташа ылғалдылық жағдайында дамитын кӛп жылдық мезофиттік шӛптесін ӛсімдіктердің ӛсуіне қолайлы жерлерде болады. Жайылма су қаптаған, тау бӛктерлері, далалы және шӛлейт аймақтарда кӛлдетіп суарылатын жерлерде табиғи шабындық ӛседі. Шабындыққа мал жайылады, пішен шабылады және Шабындық ӛсімдік түріне, табиғат жағдайына, түсіміне, жер отына қарай алуан түрлі болады. Шабындық жерлерде 4000-нан астам шӛптесін ӛсімдік түрлері ӛседі. Оларға емдік сиырсілекей, бұршақ тұқымдастарының бірнеше түрі, қарандыз, горечавка, сарғалдақ, чихотник, дәнді-қияқты ӛсімдіктер, тағы басқа жатады. Шабындық тың құрлық Шабындығы, суармалы жер шабындығы, тау шабындығы деген түрлері болады. Құрлық шабындығы — жазық далада, сай-салалы жерде қар, жаңбырдан нәр алып, ыза сулары жақын жерде ӛседі. Орманды, орманды- далалы және далалы аймақтың ойпаң жерлеріндегі шабындықтың шӛбі қалың ӛседі. Суармалы шабындық — ӛзен алқаптарында су тасыған кезде су жайылатын жерлерде ӛседі. Тау шабындығы - ы ылғалды, ауа райы жылы таулы аудандарда, субальпілік, альпілік белдеуде ӛседі. Бұлардың шӛбі аласа, кӛбінесе мал жайылымына пайдаланылады. Қазақстанның ылғалы жеткілікті ӛңірлерінде әр гектардан 12 — 15 ц, су жайылатын ойпаң жерлерден 15 — 20 ц, орманды-далалы аймақтарда 6 — 10 ц, шӛбі шүйгін, шымды, ойпаң жерлерден 20 — 30 ц пішен жиналады. Жыл сайын дайындалатын пішеннің 99 табиғи шабындықтаналынады. Қазақстанда пішен шабуға жарамды 7,3 миллионга шабындық бар. Бұл аймақтарға Солтүстік Қазақстан, Қостанайоблыстарының солтүстік жатады. Павлодар, Ақмола, Қостанай, Батыс Қазақстан, Ақтӛбе, Қарағанды, Шығыс Қазақстан облыстарында шабындық ӛзен-кӛл алқабы, сай-сала, ойпаң жерлерден жиналады. Шӛбі шүйгін құнарлы шабындық Ертіс, Жайық ӛзендері алқабының кӛктемдегі тасыған су жайылатын жерлерінде кӛп ӛседі. Мұндай шабындықтың әр гектарынан 8 — 10 ц пішен алынады. Сортаңдау шалшықты жерлерде биік бидайық, қияқ ӛседі, олардан 8 — 20 ц пішен жиналады. Қазақстанның шӛлейт аймағында ӛсетін шабындықта масақты шӛптер мен бидайық кездеседі, оның әр гектарынан 5 — 7 ц пішен жиналады. Шӛлді аймақта шабындық кӛбінесе Сырдария, Шу, Іле сияқты ірі ӛзендердің алқабында ғана болады. Бұл жерлердің шӛбі — ірі сабақты құрақ, қамыс, әр түрлі масақты ӛсімдіктер, әр гектарынан 10 — 15 ц-ден 20 — 25 ц-ге дейін пішен жиналады. Республикада шабындық жерлерді жақсарту үшін ӛсімдігі сирек жерлер жыртылып, ӛнімі мол шӛп тұқымы егіледі. жүктеу/скачать 4,63 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|