Нуо казахстанско российский медицинский
жүктеу/скачать 295,5 Kb. Pdf көрінісі
|
3 Биологиялық мембрана арқылы зат тасымалдау
| МЕББМ ҚАЗАҚСТАН-
РЕСЕЙ МЕДИЦИНАЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ НУО КАЗАХСТАНСКО РОССИЙСКИЙ МЕДИЦИНСКИЙ УНИВЕРСИТЕТ Осы заңға байланысты екі тепе теңдікдіктегі сұйық фазалардағы заттардың концентрацияларының қатынасы әрбір берілген температурада оның әртүрлі концентрациялардағы (С) тұрақты шамасы болып табылады: 2 2 1 1 С С С С К М М , мұндағы К тұрақтысы таралу коэффициенті деп аталады, 1 М С және С 1 , 2 М С және С 2 шамаларындағы айырмашылық полярлы және полярлы емес ерітініділердегі заттың еріткіштігінің әртүрлілігімен түсіндіріледі. Егер зат бұл фазада аз еритін болса, онда таралу коэффициенті әрбір фазадағы ерітілген заттың еріткіштерінің қатынасына жуық немесе тең болады. 5. Электрохимиялық градент электрохимиялық потенциалдардың айырмасына негізделген. Бұл градиент бойынша иондардың қозғалысы концентрация градиентіне қарсы немесе эектрлік потенциалдың градиентіне қарсы болған жағдайда олар орын ауыстырады, себебі электрохимиялық потенциал градиенті химиялық және электрлік эффектілердің қосындысы болып табылады. Жасушаға кіретін зат молекулаларының құрылысы мен физико химиялық қасиеттерінің әртүрлілігіне қарамай негізінде: 1)жасушалық мембрананың липидтерінде өтетін заттардың еріткіштігінің есебінен және 2) жасушалық мембрананы тесіп өтетін субмикроскопиялық саңылаулар арқылы және цитоплазма мен жасушаның құрылымдық түзілістерін сыртқы ортамен және бір бірімен қосатын заттардың өтуінен олар екі жолмен енеді. Бірінші өту тәсілі суда ерімейтін органикалық қосылыстар үшін орындалса, ал екіншісі суда еритін заттардың молекулаларына және иондарға тән. Жасушалық мембрана арқылы ерітілген заттардың тасымалы әртүрлі механизмдер, әсіресе диффузия арқылы жүзеге асады. Егер концентрация градиенті және еріткіш ағынымен зат қозғалатын болса, онда бұл диффузия қарапайым деп аталады. Диффузия жылдамдығы Фик dx Ddc j / теңдеуімен анықталады, онда жылдамдық ұзындық немесе концентрация градиенті бірлігіндегі заттың концентрациясының өзгерісіне пропорционал: l c c DK J 1 2 , мұндағы j - з а т а ғ ы н ы , l -мембрана қалыңдығы. Өтімділік коэффициенті деген шама ендіреміз: l DK P / . Содан мынаны аламыз: 1 2 c c P J . Бұл мембрана арқылы өтетін пассивті зат тасымалына арналған Фик теңдеуі болып табылады. Заттың өтімділігі басқа градиент бар болғанда концентрациялық градиентке қарсы бағытта жүруі мүмкін. Липидтік биқабат арқылы қарапайым диффузияның көмегімен иондар тасымалы жүреді. Б о р н формуласы бойынша диэлектрик өтімділігі Â 80 болатын ерітіндіден ионның бір молін диэлектрик өтімділігі Ì 2-ге тең мембранаға өткізу үшін потенциалды тосқауылды жеңу керек. Потенциалдық тосқауылдың формуласы мына түрде беріледі: B M A r N ze W 1 1 8 0 2 , мұндағы z—бірлік элементар зарядтағы ионның заряды; N A — Авогадро саны; 0 - электр тұрақтысы; r- ионның радиусы. Таралу коэффициенті мембранадағы n М иондар санының сұйық фазадағы п су иондар санына қатынасымен, яғни Больцман формуласымен анықталады: RT W n n K c M exp , мұндағы R Т— жылу тербелістерінің энергиясы ( R – универсаль газ тұрақтысы, Т - температура). Тірі жасушаларда мембрана арқылы тек қарапайым диффузия жолымен зат тасымалы жүрмейді. Эволюция үрдісінде кейбір заттар үшін арнайы мембраналық каалдар және мембраналық тасымалдаушылар пайда болды, олар тасымалдың жылдамдығын арттырады және селективті (таңдамалы) тасымалды жүзеге асырады. Тасымалдаушылар көмегімен белсенді емес зат тасымалын жеңілдетілген диффузия деп атйды. |