Шарт ты бел гі лер Жаңа тақырыпты меңгеру тапсырмалары
Ар тық бол мас біл ге нің
жүктеу/скачать 9,92 Mb. Pdf көрінісі
|
808-003-001к-18 КазЛитра 8 каз УЧЕБНИК (3)
- Бұл бет үшін навигация:
- Би Те мір ге айт қан бі рін ші тол ғауы
| Ар тық бол мас біл ге нің
Шал ки із дің біз ге жет кен шы ғар ма ла ры не гі зі нен жыр, тол ғау дәс тү- рін де ке ле ді. XIX ға сыр дың жет пі сін ші жыл да ры ның өзін де орыс ға лым- да ры Шал ки із сөз де рі не кө ңіл бө ліп, Геог ра фия қо ға мы ның Орын бор- лық бө лім ше сі хат та рын да орыс, қа зақ тіл де рін де бас қан. М.Бек мұх- ме дов құ рас тыр ған «Жақ сы үміт» жи на ғын да «Но ғай лы ның ба ты ры Шал гез дің Те мір хан ға айт қа ны» де ген та қы рып пен бе ріл ді. Ака де мик В.В.Рад лов Шал ки із шы ғар ма ла ры ның бір нұс қа сын тү сін дір ме сөз дер си яқ ты қо сым ша ла ры мен өзі нің «Об раз цы» жи на ғы ның VII то мы на ен- гіз ген. XIX ға сырдың ая ғын да Шал гез дің кей бір шы ғар ма ла ры құ мық но ғай ла ры өлең де рі нің тұң ғыш жи нақ та рын да да ба сыл ды. Мы са лы, М.Ос па нов құ рас тыр ған «Но ғай жә не құ мық жыр ла ры» кі та бын да орын ал ған. С.Сей фу лин нің «Қа зақ тың ес кі әде би ет нұс қа ла ры» кі та бын да Шал гез дің «Жуан хан ға айт қа ны» ең бе гі ба сыл ған. Ол жы рау ту ра лы қыс қа мә лі мет те бер ді. Е.Ыс майы лов өзі нің «Ақын дар» кі та бын да Шал гез дің ірі тұл ға бол ға нын көр се те ді. М.Ма ғауин Шал гез дің төң ке- ріс ке дей ін гі жи нақ тар да жа рия лан ған өлең де рін тү ген деп, 1973 жы лы «Ал дас пан» жи на ғы ар қы лы олар ды көп ші лік на за ры на ұсын ды. Ол өзі нің «Қо быз са ры ны» кі та бын да жы рау мұ ра ла рын ар найы зерт те ді. Жы рау мұ ра сы «Бес ға сыр жыр лай ды», «XV–XVIII ға сыр лар да ғы қа зақ поэ зия сы» жи нақ та рын да жа рық көр ді. «Даладілмарлары»кітабы АР МА Н- ПВ б ас па сы 41 Шал ки із тол ғау ын да ғы Те мір би қан дай екен? Би Те мір ге айт қан бі рін ші тол ғауы Ас пан ды бұлт құр сай ды – Күн жау ар ға ұқ сай ды. Көл дер де қу лар шу лай ды – Көк ші лі ден ол ай уан Соқ қы же ген ге ұқ сай ды. Көп ішін де бір жал ғыз Көп мұ ңа йып жы лай ды – Күй бең дес кен көп жа ман Сө зі ти ген ге ұқ сай ды! Алп, алп бас қан, алп бас қан Ара бы то рым өзің сің, Жа зы лы, ал тын, қол кес кен Ал дас па ным өзің сің! Бі лер ді біл мес не де мес, Сұл тан ием, сен ме нің Бар май тап қан Қағ бам сың! Ал тын ды ке се са ры бал Ал сам, мен са ған ұсы нар мын, Тал мой ны ма қол арт саң, Кү лік тен бек ұнар мын. Кө бең се міз то рың мын, Көп құ лың ның бі рі мін. Жақ сың нан ме ні кем көр дің, Жа ма ның мен тең көр дің. Жақ сың нан ме ні кем көр сең, Жа ма ның мен тең көр сең, Ұялы бе рік ке қос ар тып, Сен есен де, мен сау да Ыры сым ды сын да йын, Се гіз қи ыр шар та рап тан із дер мін! Еділ ден ақ қан сы за шық Біз көр ген де те бін гі ге Же тер-жет пес су еді – Те ле гей дей сай қал тып, Жар қы ра ған бе рен ді Те ңіз ет се, Тә ңі рі ет ті! Те мір би – Но ғай ор да- сы ның би леу ші сі. Шал- ки із ұлық тай жыр лай тын Те мір би 1480 жы лы Уг ре жоры ғы на қа ты са ды, ХV ға сыр дың 90-жыл да ры та рих сах на сы нан ке те ді. жүктеу/скачать 9,92 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|