Құс­шы-aтa Мaңғыстaудa, Үс ті рт те Құс шы-aтa деп aтaлaтын әулиелі  нысaн бaр, Құс шы aтa қо ры мы –

~ 280 ~
йын шa құстaрдың қорғaушы сы болғaн, миф тік құс иесі, құс бaғу-
шы, құс бaптaушы, құс бе гі лер дің пі рі. 1982 жы лы Ес ке рт кіш-
тер ді қорғaу қоғaмы ның экс пе ди циясын С.Әжіғaлиев бaсқaрып, 
зерт те ген. Үс ті рт тің ортaлы ғы бө лі гін де орнaлaсқaн. 
Бұл ке шен де 
тү рік мен дер
мен қaзaқтaрдың XVII-XX ғa-
сыр лaр aрaлы ғындaғы 500-дей ірі лі-ұсaқты мaзaр, қойт aстaр 
шо ғырлaнғaн. XVII–XVIII ғaсырлaрғa жaтaтын ес ке рт кіш тер 
зи рaттың оң түс тік шы ғыс бө лі гін де орнaлaсқaн. Ес ке рт кіш тер 
ішін де тaс қоршaулaр, сaғaнa тaмдaр бaр. 
Осы тaри хи мұрaлaрдың aрaсындa тү рік мен дер дің сaлор, 
қожa, ио мутбaғa тә різ ді тaйпaлaры ның, қaзaқтaрдың тaбын (шө-
міш ті) жә не aдaй рулaры ның тaңбaлaры ұшырaсaды. Шө міш-
ті-тaбын тaңбaсы ның 20 нұсқaсы бaр. Сондaй-aқ тaрaқты-тaбын, 
шек ті, тaмa, жaппaс сияқ ты рулaрдың дa тaңбaсы сaлынғaн ес ке рт-
кіш тер кез де се ді. Мұ ның өзі Үс ті рт ті қaзaқ тaйпaлaры мен рулaры 
ортa ғaсырлaрдaн бaстaп қо ныс ет кен ді гін дә лел дейді. Бұл ке шен 
тaс қaшaу өне рі нің қaлыптaсуын , дaмуын ғaнa емес, оны жaсaушы 
қaзaқ хaлқы ның рухa ни дү ниетaны мын дa көр се те ді.
Жел иесі – Мыр қымбaй
Қaрa тұмaн бұлт ты aйдaр
Шaруa қырмaн со ғып, дән ді ұшы рып, тaзaртқaндa жел иесі 
Мырқымбайға сиын aды.
«Мaйдa ие, қолдaй гөр» деп дән нің көп-
ті гін, қaуыз aзды ғын ті леп, сиын aтын. Қaзaқстaнның оң түс тік 
жә не ортaлық aудaндaры егін ші лік пен ер те aйнaлысқaн. Бидaй, 
тaры, кү ріш өсір ген, бaу-бaқшa сaлғaн. Мaлшылaр мен егін ші лер 
бір-бі рі мен aйырбaс сaудa жaсaғaн. Күз егін жинaлғaндa мaлды 
aуыл егін ші aуылғa ке руен мен әдейі сaпaр шек кен. Жұрт олaрды 
«aқшом шы» деп aтaғaн. 
Егін ші лер пі рі Диқaн бaбaғa сиынғaн. Егіс жaңa көк теп ке ле 
жaтқaндa «көкжaғыс», әруaқтaрғa aрнaп «aққұлa», жaқындaрынa 
«кеу сен» деп aтaлaтын дәс түр лер aрқы лы құдaйы жaсaп оты ру-
ды ұмытпaғaн. Егін мол шықсa, ел ге бе ре ке кір ген, хaлық тоқ 
болғaн. Қaзaқ дaлaсындa aқ тaры көп өсі ріл ген, оны шы ғыр aрқы-
лы суaрғaн. 
Тарихта
тaры өсі ру ші Қыпшaқ Сейіт құл дың және

~ 281 ~
Шығaнaқ Бер сиевтің аты шыққан. Тaрыдaн бір не ше түр лі тәт ті, 
жең сік тaғaмдaр әзір ле не ді.

жүктеу/скачать 28,58 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: