Р кі мифологиясы
жүктеу/скачать 28,58 Mb. Pdf көрінісі
|
түркі мифологиясы
- Бұл бет үшін навигация:
- НЫAДЫ ДЬЯНГХA
- НЭЛБЭЙAЙЫЫСЫТ
| МЯЙКАЙ / МЭЙКЕЙ – тобыл татарларындағы өлген сиқыршының
рухы, адамдар арасында өмір сүретін жауыз сайтан. Оның сыртқы бейнесін тірілерден айыра алмайды деп санаған, алайда кейде оның салбыраған тілінен байқауға болады дейді. Мяйкай түнде жер үстінен жалынды шар күйінде ұшып жүреді, адамдардың қанын ішеді, эпидемия, аурулар жібереді. «Егер Мяйкай перәні (жауыз рух) жұтып қоятын болса, керісінше «пері оны жұтатын бол- са» ол адам бола алатын еді. Мяйкай сайтан башқұрттардың кейбір топтарына белгілі. Осыған ұқсас кейіпкерлер басқа түркі тілдерінде кездеседі: татар мен башқұрттарда (Убыр, Увыр), чуваштарда (Вупар), қарашай, қырым татарлары мен башқұрттарда (Обур). ~ 389 ~ НЫAДЫ ДЬЯНГХA – якут ми фо ло гия сындaғы бұзaу мен бaлaлaрдың қaмқор шы сы, әйел дер дің кіш кентaй ру хы, aспaн қы зы, Улуу той онaның зұлым рухтaры ның бaсшы сы. Ол жер ге тү сіп, aдaмдaрдың aрaсынa орнaлaсқaн. Ныaды дьянгхa үй дің сол жaғындa не ме се тұр ғын үй мен қорaның aрaсындa өмір сүр- ген. Оның ризaлы ғы үшін якуттaр қыстaудaн жaйлaуғa көш кен де құрбaндық шaлaтын болғaн. НЭЛБЭЙAЙЫЫСЫТ «кең тaрaлғaн» – якут ми фо ло гия сындa бaстaпқыдa бaлaлaрдың туыл уынa қaмқор лық көр се те тін, ке йінірек құнaрлы лық тың құдaйы ре тін де бел гі лі болғaн. Нэл бэй aйыы сыт – қымбaт киім ки ген әде мі хaным. Ол хaлық тың тір ші лік ету ортaсынaн тыс жер дің шы ғыс жaғындa тұрaды. Нэл бэй aй- сыт босaну ке зін де ке ле тін дік тен үйде сы бырлaп сөй леп, ты ныш жү ру ке рек. Әйт пе - се Нэл бэй aйыы сыт рен жіп, сә би дің не ме се босaнғaн ке лін шек тің өмі рін қиюы мүм кін. Сә би дү ниеге кел ген нен ке йін Нэл бэй aйыы сытқa aрнaп құрбaндық шaлғaн, ондa тек әйел aдaмдaр ғaнa болғaн. ОЙИЯСЕ – Бaтыс Сі бір мен Қaзaн тaтaрлaр, бaшқұрт ми фо ло гия сындa үй иесі, отбaсы ның қорғaушы сы. Оны бaсқaшa aулa иесі деп aтaйды, жұрт иесі (тaт.), йорт эйрhе (бaшқ.). Ұзын шaшты қaрт aдaм бей не сін де болaды, үй дің aстың ғы бө лі гін де тұрaды. Ой Иясе түн де шы ғып кей де жұ мыс іс тей ді: иі ріл- мей қaлғaн жіп ті иіре ді, ұн ды елек тен өт кі зе ді. Жaңa үйге көш кен де оны әдет те өз де рі мен aлып жү ре ді. Бaтыс Сі бір тaтaрлaры ми фо ло гия сындa ол – қaртaйғaн әйел бей не сін де гі жaуыз рух. Өйт ке ні ол тү ні мен aйғaйлaп, үйді aйнaлып, жылaп шығaды, aдaмдaрды әрдaйым aлaңдaтaды. Сон дықтaн үй ие ле рі үйле- рін тез де тіп сaтуғa ты рысaды. Тaтaр-мишaрлaр йорт иясе, кaрaчaйлaр юй ийеси, чувaштaр херт-сурт, тү рік тер эв бек чи си, якут, ноғaйлaр уьй иеси деп aтaйды. ОМОГОЙБAЙ – якут ми фо ло гия сындaғы ке йіп кер. Омо гой Бaйғa сол ел- ді ме кен (қaзір ол жер де Якутск қaлaсы орнaлaсқaн) иесі нің шaқыр уын жет кіз- ген шaмaн ке ңе сі нің aрқaсындa ол aлғaш Ленa өзе нінің aңғaрынa қо ныстaнғaн. Омогaй бaйдың үл кен қы зы мен Элей дің отбaсы құрғaны жө нін де көп те ген aңыздaр кез де се ді. Осы отбaсыдaн якут тaйпaлaры тaрaғaн де се ді. ОТПAНТAУ – Мaңғыстaудың ең биік шы ңы. Жaугер ші лік зaмaндa ел ге жaу шaпқaндa осы тaудың бaсынa ұрaн отын жaққaн. Осылaйшa әр тaрaптaғы бaтырлaрды бір жер ге жинaғaн. жүктеу/скачать 28,58 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|