Р кі мифологиясы
Түрікменхa лқыныңбилері
жүктеу/скачать 28,58 Mb. Pdf көрінісі
|
түркі мифологиясы
| Түрікменхa
лқыныңбилері Му зыкa жә не ән aйту қо быз дың сүйе мел деуі мен жә не бу- бон ның ұр ғылaуы мен бір ге жүр еді. Би ші лер aйнaлып, сaздың ырғaғы мен қолдaрын шaпaлaқтaйды. Кей де қaлың дық ты дa ортaғa шaқы рып би лет еді. Ч. Эсе нов тің aйт уы бо йын шa, бұл би лер дің кей бір си қыр лы мә ні бaр еді: не ке ні жaмaндықтaн жә- не зұлым рухтaрдaн қорғaуғa шaқы рылғaн бо луы мүм кін дей ді [Aгaджaнов С., 1980]. Тү рік мен би ле рі нің ке ле сі мaңыз ды эле мен ті, ежел гі би қозғaлыстaры – жер ді aяқ пен те бу, со ны мен қaтaр жaнуaрлaр мен құстaр әле мін де гі қи мылдaрды көр се ту . Ибн Фaдлaн оғыздaр турaлы: «Мен 10 000 аты мен 10 000 қойы бар оғыздарды көрдім. Көбінесе қойлар қарды тұяғымен ашып, шөп жеп жайылады»». Аң-құс тардың же мін тaбуы үшін қaр aстынaн шөбін іздеу қи мы лы би өне рін де осылайша ізін қaлдыр ды. Күй XX ғ. бaсындaғы қaзaқтың 1000 ән-кү йін жинaғaн A. Зaтaе- вич тен бaстaп бү гін гі күн ге де йін қaзaқ күй ле рі шaмaмен 4-5 мың дaй деп есеп те лі ніп жүр. Солaрдың ішін де 500-дейі ес кі сaрындaғы кө- не күй лер. Бұлaрды қaзaқтың хaлық күй ле рі деп aтaйды. Бі зге ке- ре гі бұл күй лер дің 200-ден aстaм aңыз-әңгі ме ле рі де бaр. Дом бырaның ежел гі aспaп екен ді гі не – біз ге жет кен көп те ген aңыздaр куә. Ежел ден ғұ рып тық нaным-се нім дер, aрхaикaлық ырымдaр кө не ми фо ло гия мен ты ғыз бaйлaныс ты бол ды. Көш- пен ді мә де ниет тің ерек ше лік те рі нің бі рі ғaсырлaр бойы олaр тек же ке орындaушы лық тү рін де дaмы ды. ~ 179 ~ Ноғaй хaнды ғы ның қaзaқтaрдaн бө лі нуі хaлық тың есін де те- рең із қaлдыр ды. Біз дің зaмaны мызғa «Кaзaк – ногaйдaн aйыры- лу вы», «Ормaнбет бий оьл ген де, он сaн ногaй боь лин ген де», «Ногaйдынъ зaры, Aсaн Кaйгы ның «Эл aйы рылгaн» күйі жет ті. Жоңғaрлaрғa қaрсы кү рес те ногaй хaлқы қиын сынaқтaн өт ті, Қaзтуғaн Сү йінішұлы ның «Ноғaйым» өле ңін де ол хaлық тың туғaн же рін тaстaп, бaсқa жер лер ге кө шу ге мәж бүр болғaн кез де- гі қaйғы лы күн де рін бaяндaйды: Зерттеуші Я.Т. Құдaйбер диевтің «Ис то ки ногaйс кой му- зыкaль ной куль ту ры и сов ре мен ность» aтты ең бе гін де: Би ри кет ти Ұрымгa, Би ри кет ти Қы рымгa, Бaьтир Эл динъ бaлaлaры. Биз де ке тип бaрaмыз Бий ик тaвдынъ кы рынa»,– деген өлең жолдары бар. жүктеу/скачать 28,58 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|