161
келген жағдайларда қолдануға болады. Бірақ бҧндай электродтарды
атаудың арнаулы термині жоқ.
Тотығу-тотықсыздану электродттарын қарапайым және кҥрделі деп
екіге бӛлуге болады.
Қарапайым тотығу-тотықсыздану электродттары ҥшін электродты
реакция иондардың қҧрамын ӛзгертпей-ақ зарядтарын ӛзгерту
арқылы
жҥреді. Мысалы:
Егер тотықсызданған иондарды Ox -пен, ал тотықсызданғандарын Red
деп белгілесе, жоғарыда келтірілген реакцияларды
бір теңдеумен беруге
болады
Қарапайым тотығу-тотықсыздану электродттарының сызбасы: Red, Ox|Pt.
Тотығу-тотықсыздану электродының потенциалы (6.11) сәйкес:
(6.17)
тең.
Келтірілген теңдеуден кӛрініп тҧрғандай, қарапайым тотығу-
тотықсыздану
электродының
потенциалы
тотығудың
екі
тҥрлі
дәрежесіндегі иондардың белсенділігінің қатынасымен анықталады.
Кҥрделі
тотығу-тотықсыздану
электродттарының
қатысуымен
жҥретін реакциялар әсер ететін бӛлшектерінің зарядтары мен олардың
қҧрамын ӛзгерту арқылы жҥреді. Бҧндай реакцияларда әдетте H+,OH-
иондары мен су молекулалары қатысады.
Кҥрделі тотығу-тотықсыздану электродттарына мысалдар келтірейік.
1.
В электродты реакцияда электрондар алмасу қҧрамында бір металл
бар аниондар мен катиондар арасында жҥреді. Электрод сызбасы: MnO
4
0
,
Mn
2+
, H+ |Pt; электрод реакциясы:
электродты потенциалдың теңдеуі:
Электродты реакцияға су молекуласының
қатысуы электродты
потенциалға арналған теңдеуде есепке алынбайды, себебі реакция
барысындағы судың белсенділігі (ӛте концентрацияланған
ерітінділерден
басқаларында) тҧрақты болып қалады.
Тотығу-тотықсыздану реакциясында бір немесе бірнеше қатты зат
қатысады.
162
Электрод сызбасы: РЬ0
2
(тв.), H
+
, SO
4
2-
, PbSO
4
(тв.)|Pt; электрод
реакциясы:
PbO
2
+ 4H
+
+ SO
4
2-
+ 2e= PbSO
4
+ 2H
2
O
электродты потенциалдың теңдеуі:
2.
Органикалық
заттар
қатысқан
тотығу-тотықсыздану
электродттарының арасында хингидронды
электрод қызығушылық
туғызады. Хингидрон C
6
H
4
O
2
• C
6
H
4
(OH)
2
— ерігіштігі тӛмен кристалл зат.
Суда хингидрон хинон және гидрохинонға бӛлінеді:
C
6
H
4
O
2
• C
6
H
4
(OH)
2
= C
6
H
4
O
2
+ бірл(он)2.
Хингидронды электродты алу ҥшін H+ ионы бар ерітіндіге аз
мӛлшерде хингидрондыенгізіп, ерітіндіге платина ӛткізгішті батырады.
Тҧйық тізбекте орналасқан хингидронның байытылған ерітіндісінде
инертті платина электродында мынадай реакция жҥреді:
C
6
H
4
O
2
+ 2H
+
+
2e= C
6
H
4
(OH)
2
.
Тотықсызданған форма хинон (X), қайта қалпына келтірілген — гид-
рохинон (ГХ).
Хингидронды
электродтың потенциалы тең
Хинона мен гидрохинонконцентрациясы тең, албҧл қосылыстардың
белсенділік коэффициенттерінің
мәні жуық болғандықтан, олардың
белсенділігін мӛлшермен тең деп алуға болады. Бҧл жағдайда келтірілген
теңдеу жеңілдейді:
немесе
.
(6.18)
Осылайша, хингидронды электродтың потенциалы
ерітіндінің мәні -
163
lga
H
+ тең рН кӛрсеткіші арқылы анықталады және электродтырН ӛлшеудің
индикаторы ретінде пайдалануға болады.
Достарыңызбен бөлісу: