Ономикалық талдау (2 БӨлім) Оқу кұралы Қостанай, 2016 2

 

1. Маржиналды  талдау  әдістемесі  неге  негізделеді?  Кәсіпорынның 

маржиналды табысы түсінігі. 

2. Маржиналды талдаудың негізгі мүмкіндіктерінің анықтамаларын 

атаңыз. 

3. Талдау қандай негізгі кезеңдерден тұрады?   

62 

 

4. Айнымалы және тұрақты шығындар. 

5. Қандай  әдістер  негізінде  тұрақты  және  айнымалы  шығындардың 

сомаларын анықтайды? Алгебралық және графиктік әдістер. 

6. Шығынсыздық түсінігін ашыңыз. 

7. Шығынсыздық нүктесі нені көрсетеді? Қауіпсіздік зоналары. 

8. Сауданың  шығынсыз  көлемі  мен  кәсіпорынның  қауіпсіздік  зоналарын 

есептеудің аналитикалық әдісінің артықшылықтары неде? 

9. Жүзеге  асырудың  кризистік  көлемі  нүктесін  максималды  көлемге 

пайызбен есептеу үшін қандай формула қолданылады? 

10.  Нақты  табыс  алу  үшін  өнімді  жүзеге  асыру  көлемін  есептеу 

формуласы қандай болады? 

 

Тестік тапсырмалар 

 

1. Маңызды  экономикалық  көрсеткіштердің  үш  тобы  арасындағы  байланысты 

зерттеуге  негізделетін  әдістеме:  шығындар,  өнім  өндіру  (жүзеге  асыру)  мен 

табыс  көлеміне  және  осы  көрсеткіштердің  әрқайсысының  шамасын 

басқалардың берілген мәнінде болжамдауға: 

А) Нақты талдау;  

В) Детерминирленген талдау;  

С) Экономикалық талдау;  

D) Маржиналды талдау;  

Е) Жүйелі талдау. 

 

2. Шығынсыздық  талдауды  немесе  табысқа  қолдау  көрсетуді  басқаша  қалай 

атайды? 

А) Нақты талдау;  

В) Маржиналды талдау; 

С) Экономикалық талдау;  

D )  Детерминирленген талдау; 

Е) Жүйелі талдау. 

 

3. Қандай әдістеменің негізіне өндіріс көлемінің тұрақты және айнымалы болып 

өзгеруіне байланысты өндірістік және сауда шығындарының бөлінуі кіреді? 

А) Маржиналды талдау; 

В) Детерминирленген талдау; 

С) Экономикалык талдау; 

D )  Нақты талау; 

Е) Жүйелі талдау. 

 

4. Түсім минус айнымалы шығындар - бұл ... 

А) Нақты талдау; 

 

В) Детерминирленген талдау; 

С) Экономикалық талдау; 

 

63 

 

D )  Жүйелі талдау; 

 

Е) Маржиналы талдау. 

 

5.  Өндіріс көлемі мен өнімді сатудан тәуелді болатын шығындар аталады: 

А) Негізгі; 

 

В) Жанама; 

С) Айнымалы; 

D) Тұрақты; 

 

Е) Жалпы 

 

6.  Тура еңбекақы шығындардың қандай түріне жатады? 

А) Негізгі; 

В) Айнымалы 

 С) Жанама; 

 D) Тұрақты; 

 Е) Жалпы. 

 

7.  Шикізат, материалдар, жанармай, электр қуаты шығыны шығындардың 

қандай түріне жатады? 

 

А) Негізгі; 

В) Тұрақты; 

 

С) Жанама; 

D) Айнымалы; 

 

Е) Жалпы. 

 

8.  Өндіріс көлемі мен енімді сату динамиксынан тәуелді болмайтын шығындар 

аталады: 

А) Негізгі;  

В) Тұрақты;  

С) Жанама;  

D) Айнымалы; 

Е) Жалпы. 

 

9.  Амортизация шығындардың қандай түріне жатады? 

А) Негізгі; 

В) Айнымалы; 

С) Жанама; 

D) Тұрақты; 

 Е) Жалпы. 

 

10.  Жалгерлік ақы шығындардың қандай түріне жатады? 

А) Негізгі; 

В) Айнымалы; 

С) Жанама; 

64 

 

D) Жалпы;  

Е) Тұрақты. 

 

11. Тұрақты және айнымалы шығындардың болуы кезіндегі жұмсалулар түзуі Ү 

= а + bх бірінші деңгей теңдеуін көрсетеді. а нені көрсетеді? 

А) Өнім өндіруге кеткен шығындар сомасы; 

В) Талданатын кезеңдегі тұрақты шығындардың абсолютті сомасы; 

С) Өнім (кызмет көрсету) бірлігіне деген айнымалы шығындар мөлшерлемесі; 

D) Өнім өндіру (қызмет көрсету) көлемі; 

Е) Өнімді (кызмет көрсетуді) жүзеге асыру көлемі. 

 

12.  Тұрақты  және  айнымалы  шығындардың  болуы  кезіндегі  жұмсалулар  түзуі 

Ү= а + bх бірінші деңгей теңдеуін көрсетеді. Ү нені көрсетеді? 

А) Өнім өндіруге кеткен шығындар сомасы; 

В) Талданатын кезеңдегі тұрақты шығындардың абсолютті сомасы; 

С) Өнім (қызмет көрсету) бірлігіне деген айнымалы шығындар мөлшерлемесі; 

D) Өнім өндіру (қызмет көрсету) көлемі; 

Е) Өнімді (қызмет көрсетуді) жүзеге асыру көлемі. 

 

13. Тұрақты және айнымалы шығындардың болуы кезіндегі жұмсалулар түзуі Ү 

= а + bх бірінші деңгей теңдеуін көрсетеді. b нені көрсетеді? 

А) Өнім өндіруге кеткен шығындар сомасы; 

В) Талданатын кезеңдегі тұрақты шығындардың абсолютті сомасы; 

С) Өнім (қызмет көрсету) бірлігіне деген айнымалы шығындар мөлшерлемесі; 

D)  Өнім өндіру (қызмет көрсету) көлемі; 

Е) Өнімді (қызмет көрсетуді) жүзеге асыру көлемі. 

 

14.  Тұрақты  және  айнымалы  шығындардың  болуы  кезіндегі  жұмсалулар  түзуі 

Ү= а +bх бірінші деңгей теңдеуін көрсетеді. b нені көрсетеді? 

А) Өнім өндіруге кеткен шығындар сомасы; 

В) Талданатын кезеңдегі тұрақты шығындардың абсолютті сомасы; 

С) Өнім (кымет көрсету) бірлігіне деген айнымалы шығындар мөлшерлемесі; 

D)  Өнім өндіру (қызмет көрсету) көлемі; 

Е) Өнімді (қызмет көрсетуді) жүзеге асыру көлемі. 

 

15. Тұрақты және айнымалы шығындарды анықтау әдісі: өнім көлемінің табиғи 

көрсеткіштері (х

1 мен

 х

2

) мен оларға сәйкес шығындар (z

1

мен z

2

) туралы 

акпараттын болуы кезінде колданылады: 

А) Алгебралық әдіс

 

В) Графиктік әдіс

 

С) Статистикалык; 

D) Корреляциялық-регрессиялык; 

Е) Мазмұнды. 

 

65 

 

16.  Тұрақты  және  айнымалы  шығындарды  анықтау  әдісі:  графикте  өндірістің 

минималды  және  максималды  көлемі үшін  жалпы  шығындарға  сәйкес  келетін 

екі нүкте белгіленеді: 

 

А) Алгебралық әдіс; 

 

В) Графиктік әдіс; 

 

С) Статистикалық; 

 

D) Корреляциялық-регрессиялық; 

 

Е) Мазмұнды. 

 

17.  Тұрақты  және  айнымалы  шығындарды  анықтау  әдісі:  егер  өнім 

шығарылымы  мен  шығындары  туралы  мәліметтердің  қажет  іріктемесі  болса 

алуға болады: 

А) Алгебралық эдіс; 

 В) Графиктік әдіс; 

С) Статистикалық; 

 

D) Корреляциялык-регрессиялық; 

 Е) Мазмұнды. 

. 

 

18. Бизнес не табыс, не шыгын әкелмейтін кездегі кәсіпорын жағдайы: 

А) Қаржылық; 

В) Бейтарап; 

 

С) Шығынды; 

D) Табысты; 

 

Е) Шығынсыз. 

 

19. Жүзеге асырылған өнімнің нақты саны мен сауданың шығынсыз көлемі 

арасындағы айырмашылық: 

 

А) Қауіпсіздік зонасы; 

В) Қауіптілік зонасы; 

С) Табыстылық зонасы;  

D) Шығын зонасы;  

Е) Бейтарап зона. 

 

20.  Маржиналды  табысты  есептеу  формуласы  мынадай  түрге  ие  болады:  Дм 

=В - Рп. В көрсеткіші нені білдіреді? 

А) Тұрақты шығындар;  

В) Айнымалы шығындар;  

С) Түсім; 

D) Табиғи бірліктегі сатылған өнім саны;  

Е) Өнім бірлігінің бағасы. 

 

21.  Маржиналды табысты есептеу формуласы мынадай түрге ие болады:  Дм = 

В - Рп. Рп көрсеткіші нені білдіреді? 

А) Тұрақты шығындар; 

66 

 

В) Айнымалы шығындар;  

С) Түсім; 

D) Табиғи бірліктегі сатылған енім саньі;  

Е) Өнім бірлігінің бағасы. 

 

22.  Ақшалай  өлшемдегі  сауданың  шығынсыз  көлемі  нүктесін  есептеу 

формуласы: Т = В * Н/Дм. В көрсеткіші нені білдіреді? 

А) Түракты шығындар; 

В) Айнымалы шығындар;  

С) Түсім; 

D) Табиғи бірліктегі сатылған өнім саны; 

Е) Өнім бірлігінің бағасы. 

 

23.  Ақшалай  елшемдегі  сауданың  шығынсыз  көлемі  нүктесін  есептеу 

формуласы: Т  =  В *  Н/Дм. Якөрсеткіші нені білдіреді? 

А) Тұрақты шығындар;  

В) Айнымалы шығындар;  

С) Түсім; 

D) Табиғи бірліктегі сатылған өнім саны;  

Е) Өнім бірлігінің бағасы. 

 

24.  Ақшалай  өлшемдегі  сауданың  шығынсыз  көлемі  нүктесін  есептеу 

формуласы: Т = В * Н/Дм. Дм көрсеткіші нені білдіреді? 

А) Тұрақты шығындар; 

 В) Айнымалы шығындар;  

С) Түсім; 

D) Маржиналды табыс;  

Е) Өнім бірлігінің багасы. 

 

25.  Берілген  формула  бойынша  қандай  көрсеткішті  есептеуге  болады:  Дм=B- 

Рп. 

А) Тұрақты шығындар;  

В) Айнымалы шығындар;  

С) Түсім; 

D) Табиғи бірліктегі сатылған өнім саны; 

Е) Маржиналды табыс 

 

 

 

 

 

 

 

 

67 

 

Презентациялық материалдар 

1 – слайд 

Маржиналды талдау

негізінде басқарушылық

шешімдерді дәлелдеу

әдістемесі

 

2 – слайд

 

Маржиналды

талдау

әдістемесі

шығындар

Өнім өндіру

(

жүзеге асыру

)

және табыс көлемі

Осы

көрсеткіштердің

әрқайсысының

шамасын

болжамдау

 

 

68 

 

3 – слайд 

• Кәсіпорынның маржиналды табысы

-

бұл табыс алынған

айнымалы шығындар

. 

Өнім бірлігіне деген маржиналды табыс

осы бірліктің бағасы мен оған кеткен айнымалы шығындар

арасындағы айырмашылықты көрсетеді

. 

Ол өзіне тұрақты

шығындарды ғана емес

, 

табысты да қосады

. 

Ол табыстың

маңызды факторлардың шағын ортасына тәуелдігін зерттеуге

және осының негізінде оның шамасының қалыптасу үдерісін

басқаруға мүмкіндік береді

.

 

4 – слайд 

Маржиналды талдаудың негізгі мүмкіндіктері

мына анықтамаларда көрініс табады

:

•

1.

тұрақгы және айнымалы шығындардың

, 

бағаның берілген

өзара қатынасы негізіндегі сатылымның шығынсыз көлемі

(

безубыточного объема продаж

(

тиімділік табалдырығы

, 

шығындардың орнын толтыру

);

•

2. 

кәсіпорынның қауіпсіз

(

шығынсыз

) 

зоналары

;

•

табыстың берілген көлемін алу үшін қажет сатылымның

көлемі

;

•

3. 

маржиналды табыстың берілген деңгейі бойынша тұрақты

шығындардың кризистік деңгейі

;

•

4. 

сатылымның берілген көлемі мен тұрақты және айнымалы

шығындардың деңгейінде жүзеге асырудың кризистік

бағалары

.

 

 

 

69 

 

5 – слайд 

Талдаудың негізгі кезеңдері

•

1.

Талдауды өткізуге қажет бастапқы ақпаратты

жинау

, 

дайындау және өңдеу

.

•

2. 

Өнім өндіру мен жүзеге асыруға кеткен тұрақты

және айнымалы шығындар сомаларын анықтау

.

•

3. 

Зерттелетін көрсеткіштер шамасын есептеу

. 

•

4. 3

ерттелетін көрсеткіштер деңгейінін

салыстырмалы талдауы

.

•

5. 3

ерттелетін көрсеткіштер деңгейі өзгерісінің

факторлық талдауы

. 

•

6. 

Өзгеріс ортасындағы олардың шамасын

болжамдау

.

 

6 – слайд 

Өнім өндірісі көлемі мен

шығындары арасындағы

функционалды

байланыс талдауы

Айнымалы шыгындар

Тұрақты шыгындар

өнімді өндіру мен сату көлеміңе

байланысты

. 

Көбінесе бұл өнімді

өндіру мен жүзеге асыруға кеткен

ресурстардың тура шығындары

(

тура еңбекақы

, 

шикізат

, 

материалдар

, 

жанармай

, 

электр қуаты шығыны және т

.

б

.)

өнімді өндіру мен сату көлемі

динамикасына байланысты болмайды

. 

Олардың бір бөлігі кәсіпорынның

өндірістік куатына байланысты

 

 

 

70 

 

7 – слайд 

Тұрақты және айнымалы шығындар сомаларын нақты анықтау

Осы мақсат үшін әр түрлі әдістер қолданылады

алгебралық

графиктік

статистистикалық

корреляциялық

-

регрессиялық талдауға негізделген

мазмұнды

построенный на основе

анализа каждой статьи и элементов затрат

 

8 – слайд  

• Шығынсыздық

-

бизнес не табыс

, 

не шығынға

әкелмейтін жағдай

. 

Бұл

кәсіпорын табыс таба

бастауға қажет түсім

. 

Оны шығындарды жабу үшін

сатуға қажет өнім бірлігінің санынан көрсетуге

болады

. 

Бұдан кейін сатылған өнімнің әрбір қосымша

бірлігі кәсіпорынға табыс әкеледі

.

• Жүзеге асырылған өнімнің нақты саны мен сауданың

шығынсыз көлемі арасындағы айырмашылық

-

бұл

қауіпсіздік зонасы

(

табыс зонасы

). 

Ол үлкен болған

сайын

, 

кәсіпорынның

қаржылық

жағдайы

берік

болады

.

 

 

 

71 

 

Қолданылған әдебиеттер тізімі 

 

 

1

 

Банк В.Р., Банк С.В., Тараскина А.В. Финансовый анализ: учеб.пособие.  -

М.: ТКВелби, Из-во Проспект, 2007.-344 с. 

2

 

Комплексный  экономический  анализ  хозяйственной  деятельности:  учеб.  

Л.Т.Гиляровская [и др.]. - М.: ТК Велби, Изд-во Проспект, 2008. –360 с. 

3

 

Любушин  Н.П.  Комплексный  экономический  анализ  хозяйственной  дея-

тельности:  учеб.  пособие  для  студентов  вузов,  обучающихся  по 

специально-стям 060500 «Бухгалтерский учет, анализ» и 060400 «Финансы 

и кредит» / Н.П.Любушин. - 3-е изд., перераб. И доп. - М.: ЮНИТИ-ДАНА, 

2007. - 448 с. 

4

 

Шеремет А.Д. Комплексный анализ хозяйственной деятельности: Учебник 

для  вузов.  -  Испр.  И  доп.  -  М.:  ИНФА-М,  2008.  -  416  с.  -  (высшее 

образование). 

5

 

Экономический  анализ:  учеб./Г.В.Савицкая.  -  12-е  изд.,  испр.  И  доп.  -М.: 

Новое знание, 2006. - 679 с. - (Экономическое образование). 

6

 

Абрютина  М.С.,  Грачев  А.В.  Анализ  финансово-экономической 

деятельности  предприятия.  Учебно-практическое  пособие  -  М.: 

издательство «Дело и Сервис», 1998. 

7

 

Абрютина  М.С.  Экспресс-анализ  бухгалтерской  отчетности.  Методика. 

Практические 

рекомендации/библиотека 

журнала 

«Консультант 

бухгалтера», вып. 2 - М.: издательство «Дело и Сервис», 1999. 

8

 

Анализ  хозяйственной  деятельности  в  промышленности:  Учебник  2-е 

издание / И.А. Богдиновская, Г.Г. Виноградов, О.Ф. Моргун и др. под общ. 

ред. В.И Стражсва - МП: Выш.школа, 1998. 

9

 

Артеменко В.Г., Белендир М.В. Финансовый анализ: Учебное пособие -М.: 

Издательство «ДИС», НГАЭиУ, 1998. 

10

 

Дюсембаев  К.Ш.  Анализ  финансового  положения  предприятия:  Учеб-ное 

пособие.   Алмазы: Экономика, 1998. 

11

 

Дюсембаев  К.Ш.,  Егембердиева  С.К.,  Дюсембаева  З.К.  Аудит  и  анализ 

финансовой  отчетности:  Учебное  пособие-Алматы:  «Қаржы-Қаражат», 

1998. 

12

 

Дюсембаев К.Ш. Аудит и анализ в системе управления финансами (теория 

и методология) - Алматы: Экономика, 2000. 

13

 

Ковалев  В.В  Анализ  финансового  состояния  и  прогнозирования  бан-

кротства - СПб: «Аудит-Ажур», 1994. 

14

 

Ковалев  В.В.  Финансовый  анализ:  Управление  капиталом.  Выбор  инве-

стиции. Анализ отчетности. - М.: Финансы и статистика, 1998. 

15

 

Ковалев  В.В.  Финансовый  анализ:  методы  и  процедуры-М.:  Финансы  и 

статистика, 2001. 

16

 

Карейн Т.П., Макмин А.Р. Анализ финансовых отчетов (на основе ОААР): 

учебник, пер. с англ. - М.: ИНФРА-М, 1998 

17

 

Попов  В.М.  Анализ  финансовых решений  в бизнесе:  Учебное пособие  .  - 

72 

 

М.: КНОРУС, 2007. - 240 с. 

18

 

Ришар Ж. Аудит и анализ хозяйственной деятельности предприятия / пер. 

с франц. Под ред. Л П. Белых - М.: Аудит, ЮНИТИ, 1997. 

19

 

Русак  Н.А.,  Русак  В.А.  Финансовый  анализ  субъекта  хозяйствования: 

справ, пособие - М.: 1997. 

20

 

Савицкая  Г.В.  Анализ  хозяйственной  деятельности  предприятий  ЛИХ: 

учеб. - Мм. ИП «Экоперспектива», 2005. 

21

 

Савицкая Г.В. Анализ хозяйственной деятельности предприятии: Учебник. 

-  5-е  изд.,  испр.  и  доп.  -  М.:  ИНФРА-М,  2009.  -  344  с.  -  (Среднее 

профессиональное образование) 

22

 

Финансовый  анализ  с  использованием  ЭВМ:  учебное  пособие  / 

О.М.Горелик, О.А.Филиппова. - М.: КНОРУС, 2007.-272 с. 

23

 

Шеремет  А  .Д.Анализ  и  диагностика  финансово-хозяйственной  дея-

тельности предприятия: Учебник. - М.: ИНФРА-М, 2008. - 367. - (Высшее 

об-разование) 

24

 

Экономический  анализ:  ситуации,  тесты,  примеры,  задачи,  выбор, 

оптимальных 

решений, 

финансовое 

прогнозирование: 

Учебное 

пособие/под.ред.  М.Н.  Баканова,  Л  Д.  Шеремета  —  М.:  Финансы  и 

статистика, 2000. 

25

 

Экономический 

анализ 

в 

системе 

финансового 

менеджмента: 

учеб.пособие  /  И.В.Зенисина.  -  Ростов  н/Д:  Феникс,  2007.  -  318  с.  - 

(Высшее образование)