Архивов и документации вко материалы международной научно практической конференции

91 

 

Кроме  автомашин  широко  привлекался  гужевой  транспорт. 

Все  наличие  гужевого  транспорта  -  22  лошади,  использовали 

главным  образом  на  хозяйственные  нужды:  подвозка  воды, 

топлива  и  продовольствия  в  колонны  отделения.  Исключение 

составляли 

такие 

работы, 

как 

частичная 

перевозка 

стройматериалов и конные глиномялки при изготовлении самана. 

Порядок 

и 

содержание 

хозяйства 

обеспечивалось 

средствами  только  2-го  отделения.  Состояние  конепоголовья 

руководством оценивалось как удовлетворительное: запас грубых 

кормов  (сено)  заготовлен  на  весь  зимний  период;  обозное 

хозяйство  приведено  в  порядок;  имелась  теплая  саманная 

конюшня.   

В  связи  с  принятым  решением  Управления  Строительства 

угольного  разреза  №  4  перевести  весь  ВГС  на  саманный  тип,  в 

июле  1943  г.  было  организовано  массовое  производство 

саманных  блоков  и  изготовление  финской  стружки  для  кровель. 

Благодаря  серьезно  поставленной  организации  этого  дела  и 

рационализаторским  мероприятиям,  к  которым  относились 

конные  саманомялки,  усовершенствованные  станки  для  резки 

стружки  -  программа  выпуска  продукции  выполнена  в  срок  и 

фактическая стоимость продукции оказалась ниже плановой. 

За  1943  г.  сделано:  саманных  блоков  –  654 000  штук, 

финской  стружки  –  1 956 000  штук,  плановая  стоимость  1 000 

штук самана  равнялась 260 руб., фактическая - 226 руб. 20 коп.; 

финской  стружки  -  27  руб.;  фактическая    –  25  руб.  05  коп. 

Себестоимость 

основного 

строительства 

характеризуется 

таблицей 3:   

Таблица 3  

Себестоимость  2-го  отделения  строительства  угольного  разреза 

№ 4 

 

№  Виды 

работ 

Един

ица 

изме-

рения 

Выполнен

ный объем 

Стоимость  в 

тыс. руб. 

По 

смет

е 

Факт

и-

ческ

и 

Экон

о-

мия 

Пере

-рас-

ход 

1 

Земляное 

полотно: 

Вывозка 

 

 

м

3 

 

 

704 298 

 

 

6 003,0 

 

 

3 

 

 

8,52 

 

 

5,58 

 

 

2 

 

 

- 

92 

 

грунта 

автотран-

спортом 

935,0 

068,0 

2 

Вывозка 

грунта 

ж/д 

транспорт

ом 

 

м

3

 

 

188 785 

 

603,0 

 

1 

065,5 

 

3,19 

 

5,64 

 

- 

 

462,5 

3 

Прочие 

работы по 

земполотн

у  

 

м

3

 

 

872 135 

 

1 614,0 

 

1 557

,0 

 

1,85 

 

1,78 

 

57,0 

  

4 

Укладка 

главного 

пути 

рельсами 

 

клм 

 

0,263 

 

21,6 

 

19,6 

 

 

 

2,0 

 

- 

5 

Временны

е 

гражданск

ие 

сооружен

ия 

 

 

 

2 021,4 

 

1475,

9 

 

 

 

545,5 

 

- 

6 

Приобрет

е-ния в 

основные 

средства 

 

 

 

302,0 

 

302,0 

 

 

 

 

- 

 

Итого 

 

 

10 

565,0 

8 

355,0 

 

 

2 

672,5 

462,5 

                                                                                                                                                       

[4, л. 81] 

Общая  экономия  -  2 210  тыс.  руб.,  образовалась  за  счет 

уменьшения  накладных  расходов,  составляющих  981  тыс.  руб. 

вместо  сметных  2 451  тыс.  руб.  и  за  счет  резкого  удешевления 

автовозок,  стоимость  которых  составила  5  руб.  58  коп.    за  1  м

3

 

вывезенного  грунта  при  сметной  стоимости  8  руб.  52  коп. 

(средняя цена). 

По  административно-хозяйственным  расходам  отделение 

имело  экономию  в  сумме  337,4  тыс.  руб.,  образовавшуюся  по 

следующим статьям расходов (таблица 4):  

Таблица 4 

Административно - хозяйственные расходы 2-го отделения 

 

93 

 

№ 

Наименование 

статей расходов 

По плану  фактически  экономия  перерасход 

1 

Основная и 

дополнительная 

зарплата 

944,6 

757,0 

187,6 

- 

2 

Трудовое 

использование 

заключенных 

183,9 

171,0 

12,9 

- 

3 

Командировки и 

подъемные  при 

перемещении 

164,3 

152,0 

12,3 

- 

4 

Содержание и 

ремонт зданий и 

инвентаря 

10,1 

6,0 

4,1 

- 

5 

Почтово-

телеграфные, 

канцелярские, 

типографские, 

начисления на 

зарплату 

вольнонаемных, 

легковой транспорт 

и прочие 

адмхозрасходы 

98,5 

90,0 

8,5 

- 

6 

Отчисления  на 

содержание 

аппарата 

Управления 

Строительства 

626,0 

514,0 

112,0 

- 

 

Итого: 

2 027,4 

1 690,0 

337,4 

- 

[4, л. 82] 

Из приведенной таблицы видно, что экономия образовалась, 

главным  образом  по  статье  «Основная  зарплата»,  что 

объяснялось  только  недостаточным  комплектованием  аппарата 

отделения. 

Выполнение  технико-эксплуатационных  показателей  по 

автотранспорту 

характеризуется 

следующими 

данными, 

представленными в таблицах 5-7 

Таблица 5   

Технико-эксплуатационные показатели по автотранспорту 

№  Наименова

ние 

Объем 

(в тыс.) 

Затраче

но  

Дально

сть 

Выработка 

на 

м/сутки 

94 

 

работ 

м

3

 

тонны  т/км 

м/суток  возки 

По 

норме 

факт  % 

1 

Земляные 

работы 

728,1  1 394,

2 

3 454,

0 

14 981 

2,5 

- 

49,0 

- 

2 

Транспорт

ные 

- 

252,6 

1 833,

8 

11 551 

7,2 

- 

158,0 

- 

 

Итого: 

728,1  1 646,

8 

5 

287,8 

26 532 

- 

- 

- 

- 

     [4, л. 82] 

 

Таблица 6  

Коэффициент использования автотранспорта 

№ 

Наименование 

работ 

Коэффициент использования 

при пробеге 

тоннажа 

план 

фактически 

план 

фактически 

1 

Земляные 

работы 

0,49 

0,49 

1,0 

0,96 

2 

Транспортные 

0,49 

0,50 

0,9 

1,00 

 

Итого 

0,49 

0,496 

0,95 

0,95 

 [4, л. 83] 

Таблица 7 

Расход горючего 

 

№ 

Наименование 

работ 

Пробе

г 

Горючее в тыс. литрах 

 

Результат 

По 

норме 

фактиче

ски 

% 

 

экономи

я 

перерас

ход 

1 

Земляные 

работы 

2 611,

0 

935,9 

1 037,5 

111 

- 

101,6 

2 

Транспортные 

1 242,

2 

387,9 

382,5 

99 

5,4 

- 

 

Итого: 

3 853,

2 

1 323,8 

1 420,0 

107 

5,4 

101,6 

 [4, л. 83] 

На 

земляных 

автовозочных 

работах 

сверх 

норм, 

установленных приказом НКВД СССР № 2073, перерасходовано 

–  11%.  Указанный  перерасход  вызван  рядом  специфических 

условий, в которых выполнялись автовозочные земляные работы, 

не  предусмотренные  нормами  приказа  №  1073  и  значительно 

более  трудными,  нежели  те,  в  которых  производились  

транспортные перевозки, в частности: 

95 

 

- погрузка грунта экскаваторами и разгрузка самосвалов при 

работающих моторах; 

-  отсыпка  насыпей,  дамб,  плотин  при  езде  автомашин  на 

низких скоростях с увеличенным расходом горючего, вследствие 

наличия  подъемов,  неукатанных  и  нераспланированных  дорог  и 

т.п. 

Учитывая  эти  условия,  Карагандинский  Облисполком 

30.11.1943  г.  вынес  решение  за  №  329  о  повышении  норм 

горючего  на  работу  кубатурных  автомашин  Строительства 

Угольного  разреза  №  4  до  25%,  с  учетом  которых  расход 

горючего на этих работах укладывался в норму. На транспортных 

перевозках  экономия  горючего  составила  1  %  или  5 400  литров. 

Калькуляция стоимости горючего представлена в таблице 8: 

Таблица 8  

Калькуляция стоимости 1 тонно-километра  (т/клм) за 1943 г. 

№  Элементы 

затрат 

Земляные работы 

Транспортные 

Пла

н 

 

Факт

и-

ческ

и 

Результат 

План  Фактич

ес-ки 

Результат 

Эко-

номия 

Пере-

расхо

д 

Эконо

-мия 

Пере-

расход 

1 

Горючее 

18,7

5 

22,89 

- 

4,14 

18,0 

17,62 

0,38 

- 

2 

Смазочные  1,02  1,34 

- 

0,32 

0,98 

1,06 

- 

0,08 

3 

Запчасти  и 

резина 

9,85  8,47 

1,38 

- 

9,42 

7,10 

2,32 

- 

4 

Производс

т-венная 

рабочая 

сила 

18,1

0 

15,15 

2,95 

- 

19,90 

18,32 

1,58 

- 

5 

Ремонт 

дорог 

3,73  5,38 

- 

1,65 

- 

- 

- 

- 

6 

Амортизац

ия 

механизмо

в 

5,20  9,35 

- 

4,15 

5,10 

5,93 

- 

0,83 

7 

Текущий 

ремонт 

9,05  11,47 

- 

2,42 

10,0 

10,15 

- 

0,15 

8 

Средний 

ремонт 

6,80  0,83 

5,97 

- 

6,55 

- 

6,55 

- 

9 

Прочие 

расходы 

- 

0,46 

- 

0,46 

- 

0,56 

- 

0,56 

96 

 

10  Транспорт

но 

– 

складские  

расходы 

1,34  4,75 

- 

3,41 

1,00 

2,93 

- 

1,93 

 

Итого 

прямых 

затрат 

73,5

4 

80,09  10,30 

16,55 

70,95 

63,67 

10,83 

3,55 

 

Накладные 

расходы 

25,7

0 

15,86 

9,84 

- 

24,80 

15,87 

8,93 

- 

 

Всего 

99,2

4 

95,95  20,14 

16,55 

95,75 

79,54 

19,76 

3,55 

[4, л. 84] 

Снижение  себестоимости  1т/клм  как  земляных  работ,  так  и 

транспортных, произошло за счет снижения накладных расходов, 

снятия  -  на  основании  распоряжения  ГУЛЖДС  -  резервов, 

созданных  на  производство  среднего  ремонта  и  удешевления 

стоимости  труда  за  счет  использования  на  строительстве 

трудмобилизованных и заключенных. 

С  окончанием  ввода  в  действие  автостроительного 

отделения  №  2  Строительства  Угольного  разреза  №  4 

улучшилось  качество  и  ритмичность  поставок  необходимой 

угольной  продукции  для  оборонных  предприятий.  При  этом 

стоит  отметить,  что  постоянное  повышение  показателей 

строительства,  основывающихся  на  количественных  факторах 

экономического  роста,  достигалось  преимущественно  за  счет 

трудмобилизованных,  мобилизованных  немцев,  заключенных, 

обладающих 

недостаточным 

уровнем 

квалификации. 

Технологическая  же  основа  производства  складывалась,  как 

правило,  из  изношенного  в  силу  различных  эксплуатационных 

факторов - машин и оборудования. 

Литература: 

1  Козыбаев  М.К.,  Едыгенов  Н.Е.  Труд  во  имя  Победы  // 

http://bibliotekar.kz/trud-vo-imja-pobedy-kozybaev-m-k-

edygeno/kazahstanskii-arsenal.html 27.01.2015  

2  Государственный  Архив  Карагандинской  области  (далее 

ГАКО). Ф. 108. Оп. 1. Д. 1. 77 л. 

3 Аупенова А.У. Развитие угольной промышленности СССР 

в годы Великой Отечественной войны на примере строительства 

разреза  в  Карагандинском  угольном  бассейне  //  Вопросы 

97 

 

исторической  науки:  материалы  III  междунар.  науч.  конф.  (г. 

Москва, январь 2015 г.). - М.:Буки-Веди, 2015.- С. 43-48. 

4 ГАКО. Ф. 108. Оп. 1. Д. 16. 230 л. 

 

ӘОЖ  902:330. 34/. 35: 316.4 (574.1) «1941/1945»        

 

АРХЫМАТАЕВА А.Ж. 

Қазақ инновациялық гуманитралық заң университеті, 

Қазақстан Республикасы, Семей қаласы, a.arkhymataeva@mail.ru 

 

ҰЛЫ ОТАН СОҒЫСЫ КЕЗІНДЕГІ ШЫҒЫС 

ҚАЗАҚСТАННЫҢ ЭКОНОМИКАЛЫҚ ДАМУ ҮРДІСІНІҢ 

ТАРИХЫ 

Баршаға  белгілі  ақиқат  -  кешегі  кеңес  заманында  ұзақ 

жылдар  бойы  КСРО  және  Қазақстан  тарихына  байланысты 

ғылыми-зерттеулерде 

маңызды 

оқиғалардың 

шындығы 

бүркемеленіп, бұрынғы үстем идеологияның арнасында жазылып 

келген  болатын.  Олардың  бірі  -  Ұлы  Отан  соғысы  тақырыбы 

болды.  

Еліміз  Тәуелсіздік  алғаннан  кейін  тарих  беттерін  қайта 

саралап  зерттеу  батыл  қолға  алынды.  Отан  тарихы  егемен  ел 

талабына  орай  зерттеліп,  бұрмаланып  келген  және  ақиқаты 

ашылмаған  мәселелер  қайта  қаралып,  оған  дерек  кӛздерімен 

дәлелденген  объективті    бағасы    беріле  бастады.  Соның 

нәтижесінде  кеңестік  идеология  тыйым  салып,  қатаң  бақылауға 

алған  халық  тарихы  қайта  зерделене  бастады.  Айрықша  мән 

беріліп  қайта  зерттелуге  тиісті  тақырыптардың  бірі  -  Ұлы  Отан 

соғысы  тақырыбын  қайта  зерделеу,  айтылмаған,  жазылмаған 

ақиқаттарды ашу - қазіргі заман талаптарының жаңа міндеті екені 

айқындалды.  Соғыстың  басталуы,  халықтың  майданға  аттануы, 

қазақстандықтардың  ерлік  кӛрсетуі  т.б.  мәселелелерді  ғылыми 

арнадан  қайта  зерделеу  және  бұрын  айтылмаған  соғыс 

жылдарындағы  халықтың  ауыр  әлеуметтік-тұрмыс  жағдайларын 

зерттеудің  маңызы  артып,  бүгінгі  ӛмір  талаптарының  ӛзекті 

мәселесіне айналды.  

Соғыс  кезінде  Кеңес  үкіметінің  жеңіске  жетуі,  Одақтас 

республикалардың  арасындағы  тығыз  этнобайланыс  пен  ӛзара 

98 

 

ынтымақтастық,  тиімді  әлеуметтік-экономикалық  ахуалдан 

болды.  Қазақ  жері  басқа  республикалар  тәріздес  майдан 

сұранысын дер кезінде қамтамасыз етіп отырды. 

Ұлы Отан соғысы кезінде КСРО Қарулы Күштерін жарақтау 

мен  жабдықтаудың  басты  ауыртпалығы  еліміздің  шығыс 

аудандарының  иығына  түсті.  Мұнда  халықтардың  саны  соғыс 

кезінде  эвакуацияланғандарды  қоса 

есептегенде, 

екінші 

дүниежүзілік соғыс алдындағы фашистік Германияның халқының 

санымен бірдей еді. Осылайша алуан ұлттың ӛкілдерінен тұратын 

еліміздің Шығысы майданды шыңдаған қаһарман тылға айналды 



1, б. 137



.

 

 

Соғыстың  алғашқы  күнінен  бастап  Шығыс  Қазақстан 

аймағы  майдан  қажетіне  деген  сұраныстарды  орындай  бастады. 

Қалалардағы  ӛнеркәсіп  орындары  соғыс  жағдайын  бейімделіп, 

тез  арада  әскери  ӛнімдер  шығаруды  жоспарлады.  Облыстардың 

экономикасын  соғысқа  бейімдеп  қайта  құру,  қиындықтар 

туғызды.  Материалдық  және  адам  ресурстарын  қайта  бӛлу 

қажеттілігі  туып,  тамақ  ӛнімдері  ассортиментіне  ӛзгерістер 

енгізілді.  Осындай  тӛтенше  жағдайлардың  тууына  байланысты 

Қазақстанда  1941  жылдың  1  қыркүйегінен  бастап  карточкалық 

жүйе  енеді.  Нан,  қант,  кондитерлік  бұйымдар,  ет,  май  және 

макаронға  мӛлшер  бекітіліп,  ӛндірістегі  еңбек  нәтижесі 

анықталды. Халықты карточкалық жүйемен жабдықтау 4 санатқа 

бӛлініп, айлық  азық-түліктерді грамдап ӛлшеп беретін болды 



2, 

б. 86



. 

Облыс  халқын  азық-түлікпен  қамтамасыз  ету  қиындығы 

репрессияға ұшыраған және эвакуацияланған халықтың есебінен 

одан  сайын  ұлғая  түсті.  Осыған  байланысты  еңбекті  қайта  құру 

мен  ӛнім  мӛлшерін  арттыру  керек  болды.  1941  жылы  Семей 

қаласының ӛнеркәсіп орындары ӛнім шығарудың алпыстан астам 

түрін игерді 



3, б. 75



. 

Ӛскемен  қаласы  1939  жылдан  бастап  Шығыс  Қазақстан 

облысының орталығына айналған болатын. Осы кезеңнен бастап 

ол  шағын  аудандық  қаладан  Кенді  Алтайдағы  түсті 

металлургияның  ірі  олрталығына  айналды.  1940  жылдары 

аймаққа  КСРО-ның  батыс  аудандарынан  кӛшірілген  мұндағы 

ӛндіріс  орындары  және  жергілікті  орындардағы  ӛндірістер 

99 

 

ӛнімінің валдық ӛнімнің мӛлшері 7,2 млн. сом болатын болса, ол 

1953  жылы  990,7  млн.  сом  болды,  сонымен  қоса  түсті 

металлургия  кәсіпорындары  ӛнімдерінің  үлес  салмағы  76,6  % 

құрады.  Қалада  ірі  қалайы,  мырыш,  екінші  мырыш,  күкірт-

қышқылы және химия-металлургия зауыттары жұмыс жасады 



4, 

б. 39



.  

Ӛнеркәсіптің  дамуы  қала  халқының  санының  ӛсуіне  әкеп, 

олар  1940  жылы  30  мың  адамнан  1953  жылы  104  мың  адамға 

ӛседі.  Жалпы  жұмысшылардың  санының  88,5  %  түсті 

металлургия  кәсіпорындары  мен  олардың  құрылыстарында 

жұмыс  жасады.  Осылайша  Ӛскемен  қаласы  металлургтер 

қаласына 

айналды. 

Жағдайдың 

осылай 

қалыптасуына 

байланысты  Металлургия  ӛнеркәсібі  министрлігіне  қаланың 

тұрғын  үй,  мәдени-тұрмыстық  құрылыс  т.б.  қолға  алу  жүктелді. 

Бірақ Металлургия ӛнеркәсібі Министрлігі бұл мәселені орынды 

шеше  алмады.  7  жыл  ішінде    тек  40  мың  квадрат  метрлік  қана 

тұрғын  алаң  салынады,  ол  жұмысшыларды  тұрғынүймен 

қамтамасыз етудің 50 % азын құрады 



5, б. 41



. 

Сонымен  қоса  бұл  құрылыстар  Министрлер  Кеңесінің 

жоспарында  бекітілгендей  үйлерді  Ертіс  және  Үлбі  ӛзендерінің 

аралығындағы және қала орталығындағы ауасы таза, санитарлық 

жағынан  қолайлы  жерлерде,  кӛп  қабатты  үйлер  емес,  қала 

шетіндегі  ыңғайсыз,  қолайсыз,  зауыттардан  шыққан  улы 

газдармен  ластанған  жерлерде,  ауылдық  поселкелер  түрінде 

салды.  Соның  салдарынан  жалпы  қалалық  су  құбырлары,  қала 

ішілік  транспорт,  дем  алыс  орындары  (алаңдар,  саябақтар,  су 

бекеттері), аурухана, мектеп, бала бақша, дүкендер т.б. жетіспеді. 

Қаланың кӛп бӛлігі жарықпен қамтамасыз етілмеген . 

Шығыс  Қазақстан  облысында  20  ӛнеркәсіп,  оның  10-ы 

Министрлікке  қарасты  болды,    9  ӛнеркәсіп  Ӛскемен  қаласында, 

ал 6-уы Лениногорскіде, 5-уі облыс аудандарында орналасқан. 

1946  жылы  бұл  ӛнеркәсіптер  жылдық  жоспарды  92,0 

пайызға,  1947  жылы  98,3  пайызға,  ал  жалпы  осы  жылдары  95,3 

пайызға орындады 



6, б. 1



. 

4- кесте 

1946-47 жылдардағы пайыздық кӛрсеткіштер: 

100 

 

№  Министрліктер 

% 

1 

2 

3 

4 

5 

6 

7 

8 

9 

10 

 

Тамақ ӛнеркәсібі министрлігі  

Тамақ-дәм ӛнеркәсібі министрлігі  

Ет-сүт ӛнеркәсібі министрлігі  

Полиграфия басқармасы министрлігі  

Жеңіл ӛнеркәсіп министрлігі  

Орман шаруашылығы министрлігі  

Арнайы қамтамасыз ету министрлігі  

Ӛнеркәсіптік 

құрылыс 

жабдықтары 

министрлігі  

Жергілікті отын ӛнеркәсібі министрлігі 

Орман ӛнеркәсібі министрлігі  

Жалпы:  

94,2 % 

101,7 

% 

100,1 

% 

112,5 

% 

105,8 

% 

152,7 

% 

38,7 % 

42,5 % 

33,3 % 

46,9 % 

95,3 % 



7, б. 2



 

 

Жергілікті  және  кооперативтік  ӛнеркәсіптерде  шығарылған 

ӛнім  сапасына  келетін  болсақ,  кей  жеке  бұйымдарды 

ескермегенде  жалпы  қанағаттандырарлықсыз  жағдайда  болды. 

Басшылар  қоймаға  емес  тұтынушыларға  қызмет  ететінін  әлі 

түсінбеген,  сондықтан  санын  ғана  молайтып  қоймай  сапасын  да 

молайту  керектігін  ескере  бермейді.  Дӛрекі  трикотаж  дӛрекі 

болғанда  сондай,  оны  ешкім  алғысы  келмейді,  сонымен  қоса 

бағасы да жоғары. Құйылған ыдыстың беті тегіс емес, алюминии 

тегенелер  мен  мескейлердің  шеті  кӛмкерілмеген,  ӛте  үшкір, 

онымен  кейде  қолды  кесіп  алуға  болады.  Аяқ-киім  ӛте  ауыр, 

берік емес, кей уақытта екі пар бәтеңкенің түстері екі түрлісі де 

кездеседі. 

Жасалған 

жиһаздар 

да 

шикі, 

берік 

емес 

материалдардан дӛрекі етіп істелген. Аталған ӛнімдердің сапасы 

мен  бағасы  сай  келмейді.  Мысалы,  егер  Облыстық  ӛнеркәсіп 

Одағында    1000  дана  кірпіш  1000  сом  болатын  болса,  Құрылыс 

материалдары ӛнеркәсібі Министрлігіндегі Кірпіш зауытында ол 

123 сом ғана тұрды. Ал, Облыстық ӛнеркәсіп Одағында  әктастың 

101 

 

тоннасы  4000  сом  тұратын  болса,  ол  Кірпіш  зауытында  59  сом 

ғана тұрды 



8, б. 47



. 

Шығыс  Қазақстан  аймағындағы  күрделі  мәселелердің  бірі 

жолсыздық мәселесі болды. Ол аймақтың экономикалық дамуына 

кері  әсерін  тигізді.  Мысалы,  сол  жолсыздықтың  салдарынан 

Зыряновск  қалайы-мырыш  концентратын  жылына  200  күн 

Риддерге  ұшақпен  апаруға  тура  келді.  Шалғай  аудандарға  азық-

түлік  жеткізу  ӛте  қиынға  соқты.  1940  жылы  ақпан  айында  Қаз. 

КСР  Халық  комиссарлар  Кеңесі  мен  Қазақстанның  Орталық 

Комитеті  Компартиясының  қаулысымен  тез  арада  «Шығыс 

шеңбері» және «Алматы-Сарыӛзек» трактілерін салу қабылданда. 

Оны  салудағы  мақсат  шалғай  аудандарды  облыс  орталығымен, 

астанамен  темір  жолдармен  байланыстыру  болды.  «Шығыс 

шеңберінің  ұзындығы  806  км-ге  созылды.  Ол  Жалғыз-Тӛбе, 

Түркістан-Сібір  темір  жолдарын    Ӛскемен    мен  Алтайдың 

шегараға  жақын  аудандар  тобын  байланыстырды.  1940  жылы 

«Ӛскемен-Георгиевка» 444 км-лік алғашқы желіс салына бастап, 

1941 жылы 2 кезек «Кӛкпекті-Зайсан» 362 км-лік желісі салынды. 

Осы жолдың құрылысында 24 мың колхозшы жұмыс жасады. Әр 

аудан  неше  ауылдан  болса  сонша    бригадаларға  бӛлініп,  жолды 

салу  мерзімін  уақытынан  бұрын  орындайды.  2  жыл  ішінде  68 

еңбек  күні  ішінде  2  облыс  жұмысшылары  Одақ  бойынша  ірі 

«Шығыс  шеңбері»  трактісін  салып  бітіреді.  Бұл  жол  Алтайдың 

шекараға  жақын  аудандарын  екі  темір  жолдары:  Түрксіб  және 

Томск  темір  жолымен  Защита  стансасы  мен  Ертіс  пристандары  

арқылы байланысты 



9, б. 1-3



. 

1941  жылдың  күз  айларынан  бастап  Семей  қаласына 

эвакуацияланған  ӛнеркәсіп  орындары  мен  халықтар  келе 

бастайды.  Былғары,  тоқыма  ӛнеркәсіптері  дамыған  қаламызда 

Калинин  облысынан  Осташевск  былғары  зауыты,  тӛрт  мата,  үш 

аяқ-киім,  екі  тігін  фабрикаларының  жабдықтары  келіп 

орналастырылады. 

1942 

жылдың 

1 

желтоқсанында 

эвакуацияланған  Харьковтық  протез  зауыты  орналастырылды. 

Қаладағы  бос  орындардың  болмауы  себепті  ол  келген 

кәсіпорындарды  ыңғайы  келген  жерлерге  орналастыруға  тура 

келді,  мысалы,  Полтавск  тоқыма  фабрикасын  облыстық  авто 

басқармасының  гаражында  орналастырды,  Азовск  шұға-шұлық 

102 

 

фабрикасы  №6  гастроном  ғимаратында,  Донбасстан  келген 

Володарск  атындағы  тігін  фабрикасы  Ағаш  ӛңдеу    артелдерінің 

корпустарында,  Харьковтік  «Большевичка  Украины»  тігін 

фабрикасы  –  үш  жерде  -  №2  диірмен  зауытының  конторасында, 

ІІХК  (НКВД)  клубында  және  арнайы  сауда  дүкенінде 

орналастырылды. 

«Большевичка  Украины»  тігін  фабрикасы  майданға  қажет 

ӛнімдерді  шығаруда  толық  қуаттылықпен  жұмыс  жасады.  Іске 

қосылған  уақыттан  бастап,  2  ай  ішінде  фабрика  арнайы 

тапсырыстар  бойынша  322  мың  рубль  соммасына  Қызыл 

Армияны  киіндіру  мен  оған  қажетті  бұйымдар  дайындады  да 

тапсырманы 18 пайызға артығымен орындайды. Фабрика Қызыл 

Армияға  450 389  гимнастеркалар,  511 155  шароваралар,  152 913 

кеудешелер,  110 026  бессусақтар,  42 486  әскери  бас  киімдер  т.б. 

шығарды 



10, б. 10



. 

Эвакуацияланған 

кәсіпорындар 

ұжымдары 

келген 

жабдықтарды  қайта  қалпына  келтіріп,  олардың  жаңа  ӛнім 

шығаруын  тездете  орындады.  Володарск  тігін  фабрикасы  ӛзінің 

алғашқы ӛнімін  20 күннен кейін шығара бастайды, ал 1942 жылы 

кӛшірілген  кәсіпорындардың  барлығы  ӛнім  шығаруға  кірісіп 

кетеді.  Қалыптасқан  осы  жағдай  кадрлар  мәселесін  алға  қояды. 

Жергілікті  жерлерде  жастар  мен  әйелдерді  оқыту  орындары 

ашылып,    аз  уақыт  ішінде  жаңа  мамандықтарды  игереді. 

Кӛшірілген  кәсіпорындармен  қоса  қаламызда  Москвадан, 

Киевтен,  Воронеж,  Минск  т.б.  қалалардан  әкелінген  құрал-

жабдықтар  негізінде  мата  және  мал  азығы  зауыттары  салынады. 

Жалпы облыс аймағында  соғыс жылдары 10 ірі фабрикалар мен 

зауыттар қайта қалпына келтіріліп, салынып бітіріледі, артельдер 

саны екі есеге дейін ӛседі 



11, б. 116



.   

1941  жылы  26  тамызда  Семей  қаласына  Киев  аяқ-киім 

фабрикасы  кӛшіріліп  әкелінді.  Онда  жарты  жылдың  ішінде 

жергілікті  халықтың  ішінен  1200жұмысшылар  дайындалып 

шығарылды.  Фабрикада  1,  2,  3-ші  тігін  цехтары,  штампылаушы 

цех,  пішетін  цех,  механикалық  цехтар  жұмыс  істеді.  1942  жылы 

фабрика 1536 жұмысшыларды дайындап шығарды. 1941 жылдың 

4  тоқсанындағы  жоспарды  фабрика  102,6  пайызға  орындайды. 

Алайда,  осы  1942  жылы  фабрика  ӛндірістік  бағдарламаларды 

103 

 

орындай  алмады,  себебі  кәсіпорыннның  негізгі  материалы 

фурнитурамен жабдықталуы жеткіліксіз болды 



12, б. 13



. 

Семейдегі  Володарский  атындағы  тігін  фабрикасының  бір 

жыл  ішіндегі  жұмысшылармен  қамтамасыз  етілуі  69,1  пайыз 

құрап, жұмысшы күшіне деген сұраныс 202 адамды құрады. 1943 

жылы  фабрика жұмысы  біраз  тоқтап  тұрды. Оның  себебі  электр 

энергиясы  мен  шикізаттың  жоқтығыеді.    Тігін  фабрикасына 

шикізатты  жеткізуші  Ташкент,  Иваново  және  Барнаул  қалалары 

болды,  ал  шинель  шұғасымен  жергілікті  шұға  фабрикасы 

қамтамасыз  етті.  1944  жылы  жоспарды  орындау  114  пайызға 

жетеді  және  шығарылған  ӛнім  жоспардан  тыс  1123  сомға  жетті 



13, б. 14



. 

5- кесте 

Шығарылған ӛнімдер 

Атаулары 

1944 жыл 

1943 

ж 

орындалғ

аны 

1944  ж  1943 

жылға 

қатынасы 

жоспар 

орындалға

ны 

%% 

1926-27 

ж.ж. 

бағалардан 

ӛзгеріссіз 

шығарылған 

ӛнімдер  (мың  сом 

кӛлемінде) 

8200,0 

9323,0 

113,7  7097,5 

131,3 

4  тоқсан  сомалары 

бойынша 

8904,0 

9323,0 

104,7  - 

- 

әскери 

тапсырыстар 

7571,0 

7000,0 

92,4 

6202,2 

112,9 

Кеудешелер 

220000 

176040 

80,0 

183249 

96,1 

Шинельдер 

3000 

34846 

105,6  25059 

138,7 



14, б. 18



жүктеу/скачать 5,65 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: