Тұлғалық-кәсіби сапалар, педагогикалық білім,
оқытушының кәсіби біліктілігімен дағдысы
Әрбір педагогтың кәсіби қызметі оның басқа т‰рлерімен
бірлігі, педагогтың абстрактілік моделінің негізі болатын
мотивімен бағытталуында. Онда тұлғалық-кәсіби сапалары
интеграцияланып, педагогтың жоғары мәдениеті мен шеберлі-
71
гінің бірігуі арқасында жақсы нәтижелерге жете алады. Қазіргі
заманғы оқытушы тұлғасы оның эрудициясымен, жоғары
деңгейлі мәдениетімен анықталады, өйткені, біріншіден, оның
өзі студенттер ‰шін ғылыми-мәдениеттік ақпарат көзі, екінші-
ден, кәсіби компетенттілігі әрт‰рлі ақпарат көздерімен педа-
гогтың ‰немі және ұдайы жаңартуы керек, ‰шіншіден, педагог
өз студенттері мен оқушыларына ‰немі мінез-құлық әсер етеді
әрі оның тиімділігі педагогтың мәдениеті мен мінез-құлық дең-
гейіне байланысты өзгеріп отырады. Оның көрсеткіші ретінде
интеллектуалдық сапалар: педагогикалық ілтипаттылық, аңғар-
ғыштық, ұғымталдық, иілгіштік, қайраттылық, батылдылық,
біртумалық, сынаушылық, айқындылық, ақиқат, т‰сініктілік,
логикалылық, педагогикалық білуге құмарлық айқындалған.
Жоғары деңгейдегі кәсіпкер оқытатын пәні бойынша және
оған жақын пәндер бойынша ойы терең әрі жан-жақты хабардар
болуы керек.
Эмпатия – эмоционалдық-өнегелік сана, онсыз мейрімді
педагог болуы м‰мкін емес.
Бұл қасиеттің барлық мазмұнды жақтарын қарастыра келе,
қарсы алдындағы адамның қиындығына, қайғысына, проблема-
сына онымен бірге уайымдау, мазасыздану арқылы, сол адам-
ның көзқарасымен д‰ниені көруі сияқты, яғни бұл д‰ниені оның
көзімен көру қабілеті екенін басып айту қажет. Бұл басқа
адамның сезімімен талдануына және сол туралы оған айту
қабілеттілігі болып табылады
Тұлғалық-кәсіби маңызды қасиеттің бірі толеранттылық
болып саналады, ол оқытушы мен студенттер арасында с‰йкім-
сіз, ұнамсыз қылықтар немесе өрескел мінезін, студенттің жеке
қасиетіне байланысты теріс қылықтарды шыдамдылықпен,
төзімділікпен қабылдау арқылы сипатталады.
Толеранттылық келесі аспектілерде байқалады:
- басқаның ой-пікірін өзімдікі деп қабылдап, оның логика-
сын меңгеру;
- басқаның ой-пікірінен оң, позитивті пайдалы сәттерін
бөліп алу әрі оның өз ой-пікірінен ерекше екенін сезіну;
- өз ойын басқаның пікіріне қарап т‰зету және өз ойының
к‰шті жақтарын мақұлдау;
- өзінің және басқаның ойындағы артықшылықтарды із-
деу, оларды мойындау;
- басқаның пікірінің де құқығы бар екенін мойындай білу
және бұған ішіндегі қарама-қайшылықты тойтара білу.
Оқытушының ажырамайтын кәсіби қасиеті – адалдығы,
әділдігі – объективтілігімен ассоциацияланады.
Барлық тұлғалық-кәсіби қасиеттер оқытушының шеберлігі-
мен педагогикалық мәдениетінің көрсеткіші болуы ‰шін оның
көлемді білімі мен кәсіби икемі және машық дағдысының бо-
луы шарт.
Әрбір нақты қызмет белгілі бір білім жиынтығымен анық-
талады, өйткені білім - сапаның ядросы.
Ол ядроның беріктігі, сенімділігі, мықымдылығы, белсенділігі
мен тиімділігі, ол білімнің қандай екеніне, яғни кәдімгі немесе
ғылыми, пәндік (заттық) немесе ж‰йелі болуына байланысты.
Педагогикалық ептілікте шеберлік (умение) педагогика-
психологиялық білім мақсатына, принциптеріне және тәрбиелеу
мен оқытудың маңызын, сонымен бірге педагогикалық процесті
ұйымдастыру туралы білім беруді ұйымдастыру қарастырылып
іске асырылады.
Педагогикалық ептілікте (шеберлік) проблемаларына зерт-
теудің туындау қажеттілігі: біріншіден, педагогикалық қызмет-
тің әрт‰рлі компоненттерін құрайды: ұйымдастырушы, комму-
никативті, гностикалық, коммуникативті б‰лардың әрқайсысы
өзіне сәйкес ептілік тізімінен тұрады. Екіншіден, қызметтің же-
місті (ойдағыдай) іске асуы ‰шін белгілі ептілік кәсіби ептілік-
терін талап етеді. Ептіліктің қалыптасуының бес кезеңін (эта-
пын) шартты т‰рде бөліп қарастырады:
1) алғашқы ептілік;
2) жеткіліксіз қызметтік ептілік;
3) кейбір жалпы ептілік;
4) жоғары дамыған ептілік;
5) шеберлік;
|