«Көп жүрген жер береке» «Ұлы дала жаңғырығы»
– Әңгімемізді сіздің журналисти-
жүктеу/скачать 4,57 Mb. Pdf көрінісі
|
– Әңгімемізді сіздің журналисти- ка саласына келуіңізден сабақтасақ. АҚШ-тың Флорида штатын- да бір отбасы құны 1 миллион доллар болып табылатын қазына тауып алды. Қымбат көмбе осыдан 300 жыл бұрын теңізге батқан кеме ден табылды. Үш ғасыр бойы су астында жатқан байлық Испания саяхатшыларына тиесілі екен. Мұндай мәліметті 2010 жылы аталған кемені иемдену құқығын сатып алған «Queens Jewels LLC» компаниясының бас шысы Брент Брисбен таратты. Атап айтқанда, Эрик Шмит әйелі, атаанасы және әпкеқарындастарымен бірге іздеу жұмыстарын жүргізіп, нәтижесінде 51 алтын монета мен 12 метр алтын шынжырдың үстінен түскен. Жалпы, бұл отбасы осындай қазыналарды іздеумен шұғылданады. Бұл – олардың үшінші ірі жетістігі. «The Local» басылымының хабарлауынша, 300 жыл бұрын испандардың кемесі Гаванадан елдеріне қайтып бара жатқан жолда апатқа ұшыраған. Мыңдаған адам қаза тапса, бүгінде 400 млн. долларға бағаланып отырған қазына мұхит түбіне кеткен. солтүстік АМерИкА
ұңғылшұңғылына дейін терең зерт теп, лайықты қошеметке ие болды. Ал қошемет адал еңбек атқарған кісіге ғана берілетіні сөзсіз. Мұнан соңғы еңбек жолы «Алматышығысқұрылыс» құрылыс монтаж басқармасында жалғасты. Мұнда бас инженер болды. 90жылдары Шығыс Қазақстан об лысында үлкен зілзала болып, еліміздің түкпіртүкпірінен ең таңдаулы мамандар сонда жіберілді. Осынау зілзаланың зардаптарын жою жөніндегі жұмысқа басшылық жасау Мағаш Смағұлұлына жүктел ге нін айтып өткеніміз жөн. Бұл ретте де Мәкең көптің көңілінен шы ғып, өзінің ұйымдастырушылық қабіле тімен дараланды. Сол еңбегі үшін де Кеңестер одағының «Ерен еңбегі үшін» медалімен марапатталды. Ол өзінің өндірістегі мол тәжіри бесін ғылыми ізденістермен де ұтымды ұштастырып келе жатқан азамат. Мағаш Махамбетов «Жарықтары бар рельстердің қажулығының ұзақ мерзімділігін болжау» деген тақырыпта диссертация қорғап, техника ғылымының кандидаты ғылыми дәрежесіне ие болды. Бұл диссертациялық жұмыстың негізгі мақсаты – рельсте негізгі ақауларға байланысты керекті болжамдық өлшемдер мен оларды практикалық түрде анықтау жолдары зерттелген. Осы ғылыми ізденістің нәти же сінде республикалық, халықаралық ғылыми басылымдарда Мәкеңнің өзіндік қолтаңбасын айқындайтын бірнеше мақалалар жарияланды. Өзінің өмір жолында ұмтылыс пен құлшыныс дейтін ұғымдар өрнектеліп жатқан Мағаш Смағұлұлы бүгінде зия лы қауым ортасында лайықты орны бар тұлға. Ол Халықаралық Еуразия экономика академиясының академигі, Қазақстан Сәулетшілер одағының мүшесі, Қазақстан Респуб ли касының құрметті құрылысшысы. Осының бәрі бір кездері Қайыңды жерінің қадірқасиетін бойына сіңіріп өскен ұланның еңбекқорлығының, иненің жасуындай болса да хал қыма пайдам тисе екен деген мақсат керлігінің нәтижесі.
Ел Премьерминистрі Н.Ра зак тың шешімімен вицепремьер Мухьиддин Ясин қызметінен босатылды. Үкімет басшысының жаңа орынбасары болып ішкі істер министрі Ахмад Захид Ха миди тағайындалды. Сонымен қатар ол елдің ішкі істер министрі қызметін қоса атқаратын болады. Елдің Бас прокуроры Абдул Гани Патайл да орнынан кетті. Одан бөлек, табиғи ресурстар және қоршаған ортаны қорғау министрі Паланивел Говиндасами, ауылшаруашылығы және ауылшаруашылық өндірісі министрі Исмаил Са бри Яакоб та жұмысынан айырылды. АзИя
– Мен жазықта, құмда тудым. Өстім, ержеттім. Туған жердің қасиеті, өзіндік философиясы болады. Сол менің журналистикаға деген ықыласымды, ішкі түйсігімді оятты. Мектепте жүргенненақ өлең, әңгіме, мақала жаздым. Аудандық газетте бұрқырап шығып жатты. Ол кезде жазу, оқу дегенге ынта ерекше бола тын. Мектептен кейін Алатау баурайы, Алматыда университетте оқыдым. Бұл адамның адамзат қауымы болғалы келе жатқан ғадетқасиеті. Көне әдебиетке, классикалық туындыларға қ а р а ң ы з ш ы , ж а ғ ы м п а з д ы қ п е н тоғышарлықтың, алаяқтықтың небір үлгісін оқуға болады. Айталық, бізге жастық шақта оқытқан Мольердің екіжүзді, алаяқ Тартюфы, Шекспирдің – қызғаншақ Отеллосы, Гогольдің кез келген жағдайға бейім, жағымпаз Чичиковы, «Ревизордағы» суайт Хлестаков, қулығына найза бойла майтын Молчалині, Гончаровтың кержалқау Обломовы, өзіміздің Ғабит Мүсіреповтің Қарабай, Жантық, Қодар образдары дейсіз бе, бәрі өмірден, қоғамнан алынған қасиет кепиет. Бұлар әр заманда өзіне тән тұр. Бірақ талай сәттер бастан өтуін өтті. «Қазақ әдебиеті» газетінде «Ділің болса, датыңды айт» (№21, 1991 ж.) деген мақалам шықты. Онда облыстағы қазақтардың, қазақ тілінің трагедиялық ахуалы ашық жазылған еді. Мысалы, сол кездегі облыстағы 186 мың қазақтың 70% қазақша шала білсе, 10 мың қазақ «ана тілім – орыс тілі» деп ресми мойындағанын, жетімдер үйіндегі қазақ балалары ұлтының қазақ деп жазудан бас тартқаны, бір шенеуніктің «шыным, әйелді орыстан алмағаныма қатты өкінемін. Орыстан алғанда қазір төр де, өр де менікі болатын еді» дегені және жерсу аттары хақында айтылған еді.Талай адам жолыққан сайын ба басқармасының қолдауымен маусым айын да Қарағанды қаласында өткен алғашқы республикалық әскерипатриоттық жиынға аймағымыздың қалааудандарынан іріктелген 20 жас азамат қатысты. Слетке барған жастар дары ны және білімімен көзге түсіп, жоба көрсетілімі сайысынан жүлделі орынды қанжығаларына бай лап, аймақтың мәртебесін асқақтатып қайтты. Сөз соңында Б.Тұяқов: «Тындырылған істеріміз баршылық. Алайда бітпеген жұмыстарымыз да жетерлік. Биыл біз әлеуметтік мемлекеттік тапсырыс аясынан 12 жастар жобасын жүзеге асырып жатырмыз. Оған 43 миллион теңге көлемінде қаражат бөлінді. Жобалар әртүрлі сала бойынша іске асырылмақ, – деп кездесуде қорытындылады.
АҚТАУ
боламын деп ұмтылғанда, солардың бірі өзіне тартып алады. Әйтсе де, осы салалардың бәрінің алдымен көрсететіні ақпараттық қызмет. Жур налист болғысы келген жас алдымен содан бастағаны жөн. Ақпарат жазу – журналистиканың әліппе мектебі. Болған оқиғаны қысқа да нұсқа жа зып беру керек. Әр саланың өзіндік ерекшеліктері бар. Айталық, газет те жазып, баян етесің. Теледидарда көрсете отырып, дауысдыбыспен жеткізесің. Ал радиода дауысдыбыс пен сөйлеп суреттейсің. Бір қарағанда оңай секілді, бірақ қиын. Егер осы мектептен шыңдалып шықсаң, өзге жанрларға жол ашылады. Осы орайда көкейде көптен жүрген бір нәрсені айта кетейін. Мәселен, «Қазақстан» ұлттық телеарнасының тұрақты жүргізушілерінің қатарында әр толқын өкілдері жоқ. Көкөрім, әлі бозбала мен бойжеткендер эфир ден түспейді. Олар кейде бойына жараспайтын аталы сөздерді айтады («Таңшолпан» және басқалары). Сөз де тірі организм сияқты. Оны да айту шы жүрегінен өткізіп барып, жасына лайықты мәнер көңіл күймен табиғи сөйлесе қандай жарасымды. Бірақ арналарда байсалды, тұрақты қырық елудегі сөзі де, өзі де салмақты, па расатты жүргізуші жоқтың қасы. Кезінде ресейлік репортер Леонид Парфеновтың микрофон ұстап, жаяу шарлайтын әдетін үйреніп алып, алаөкпеге түсіп шапқылаған іні қарындастарымызды көріп, күлкің келеді. Таза натуралды көшірме. Өкінішке қарай, бірақ өмір мен өнердің бәрі көшірмеге айналды. Ұрпақтар сабақтастығы жоқ. Жастар кімнен үлгі аларын білмейді. Үлгі жоқ жерде өзім білем, дүбәралық, талғамсыздық, сөзбұзарлық дендейді. Жас журналистер үшін осы қауіпті. Өйткені өркениетті мемлекеттердің ұлттық журналистикасында өзіндік дәстүрі, бетәлпеті бар. Әлі айтып келеміз: бір кездері эфирге саңқылдаған, мөлдір таза дауы сты, мәнерімен оқитын, келісті келбеті бар адамдарды шығаруға ұмтылатын. Әбден іріктеліп, сүзіліп, сыналып шығарылатын, көпке көрсететін. Ко миссия әділ, қатал да талғамды еді. Қазір талғаусыз шығып сөйлейді. Сұлуында жылу жоқ. Небір келбетті де келісті қызжігіттерді эфирден көріп отырып, сөй лей бастағаннанақ көңілің құла зи ды. Таза саф дауысты ести алмайсыз. – Жәке, қазақтың тілі соншалықты
– Әбден жегінді, жауыр болған «орын алған», «жұмыс жасады», «өкінішке орай» сияқты сөздерді айтпай, жазбай репортаж жүргізген немесе мақала жазған журналистке ат басындай алтын бергің келеді. Жас журналистер оңай нәрсеге үйір. Қазақ сөзін дамытайын деп ізденбейді. Еліктеу мен желіктеу ба сым. Сөйлеу мәнері, дауыс ырғағы, түртұлғасы, парасатпайымы бөлек тұлға журна лист бүгінгі ұлт журналис тикасында көрінбеуде. Сондықтан осы талапқа сай деп бірінің атын атау маған қиын. Өздігінен ізденіп, қоғамдағы, экономикадағы құбылыстарды талдауға, сараптауға ұмтылып жүрген қазақ журналистерінің аз да болса барлығы көңілге медеу. Ғаламтор –журналистика қалыптасып қалды. Дарыны мен қарымы, күшқуаты, ойқиялы, бар болмысбітімін көрсетіп, мен мықтымын дейтіндерге жол ашық. Жас буын байырғы тіліміз – шұрайлы тілімізден шырайлы мақала жазып жатса, сөз жоқ, қазақ журналистикасының болашағы жарқын болады деп сенемін.
ҚОСТАНАй
Қырық жылға жуықтады, Арқада өмір сүремін. Арқа нағыз ұланғайыр кеңістік, селбескен сайын дала. Ну орман, айдын көл. Міне, қоршаған ортаңа қандай көзбен қарайсың? Сұлулығы мен тылсым сырын ұға білсең, жан дүниең қалыптасады. Мінезқұлқым, жаным кең болса, сол жазық жерден көремін.. Журналистика – музаның бір түрі. Бұл салада оқыған жылдар – арман қуған, қиял қуған, енді қайтып кел мес ат басындай алтын кезең еді. Сол кезеңде журналистикаға ес кіргеннен құлай беріліп, қаршадайынан ізденіп, ақынжазушы, журналист болам дейтіндер сүзіліп түсетін. Біздің курс сондай таңдаулылардың бірі бол ды. Міне, қазір сол курстастарым – ақын, Мемлекеттік сыйлықтың иегері, «Жұлдыз» журна лының Бас редакторы Ұлықбек Есдәулет, Қазақстанның халық ақыны Қонысбай Әбіл, жа зушы, Халықаралық «Алаш» әдеби сыйлығының лауреаты, «Үркер» журналының Бас редакторы Қуандық Т ү м е н б а й , а қ ы н , « М ұ қ а ғ а л и » журналының Бас редакторы Батық Мәжитұлы, белгілі жазушы Дидахмет Әшімхан (марқұм), белгілі тележурна лист Нұртілеу Иманғалиұлы, фантаст жазушы Жүніс Сахиев, жазушы Серік Жәнәбіл, ақын, радиожурналист Сай лаубай Тойлыбай, жазушы Сейітқұл Оспанов (марқұм), ғалым, филоло гия ғылымының докторы Сейдолла Садықов, ғалымжурналист, фило логия ғылымының докторы Серікқали Б ә й м е н ш е , з е р т т е у ш і ж а з у ш ы , қонаевтанушы Ораз Қауғабаев, жазу шы Жеңіс Бақадыров, жазушы Бақыт Мерекенова, зерттеушіжурналист Әшірбек Аманкелдиев, ақын, баспагер Мылтықбай Ерімбет, осылай кете береді. Бұлар танымал болғандар. Ал аз жазса да саз жазатын, сөзі мірдің оғындай, парасат пайымы мықты аты аталмаған өзге курстастарымды мен бұлардан төмен қоя алмаймын. Олардың бірқатары Үкіметте, Пар ламентте және басқа мемлекеттік органдарында жауапты қызметте. Университетте оқыған елудің ішінде үштөртеуімізден басқасы (дүниеден озғандарды қоспағанда) Астана мен Алматыда тұрады. Біздер әрі батыр, әрі мықты филолог Мәлік Ғабдуллиннің, ғалымұстаздар Зейнолла Қабдолов, Т е м і р б е к Қ о ж а к е е в , Қ а б и ж а н Бекқожин, АбдулХамит Мархабаев тардан дәріс тыңдаған ұрпақпыз. – «Қазіргі журналистикада сын жоқ» деген әңгіме көп айтылады. осыған қаншалықты келісесіз? Әлде біреудің көңілін жықпайық деп, қас-қабағына қарап қалған заман болды ма бұл? – Сен сыпайылап жеткізіп отырған к ө ң і л і н ж ы қ п а у , қ а с қ а б а ғ ы н а қараудың арғы жағында – жағымсыз мінезқұлық, ғадетқылықтар тұр ғой. нан бастап 700ге жуық жастар елді мекендерді, қалалық жерлерді көркейту, абаттандыру жұмыстарына тартылды. 1қыркүйекке бұған тағы да 200 адам қосылмақ. Бұл жөнінде ойымен бөліскен Бауыр жан Тұяқов: «Жасыл ел» жобасы жастарға көрсетілетін зор қолдау. Үш ай демалыс кезінде отбасына қолғабыс жасауды мақсат еткен жастар осы мүмкіндікті пайдаланып, қаланы көркейтуге үлесін қосып қана қоймай, оқуға қажетті құрал жабдықтарды сатып алуға жетерлік қаражатын да жинап ала алады» деді. Алтын бесік – ауылдың тұрмысын түлететін «Дипломмен ауылға» жобасы бойынша да жас тар тұрақты жұмыспен қамтылуда. Облыстық жастар саясаты мәселелері басқармасы басшысының айтуына қарағанда, ағымдағы жылы жоба аясында 240 жас маман қызметке алынған. Нақты көрсеткіштерге сүйенсек, 2013 сипатымен, жаңарыпжаңғыруымен ерекшеленеді. Бұл өзі жақсыжаман, аққара деген сияқты мәңгілік бітіспес күрес, құбылыс. Адам баласы осындай мінезқұлқымен араласыпарпалы сып, алысыпжұлысып ілгері дамып келеді. Рас, қазір адамзаттың кемеліне келді деген заманында қатігездік, рухани азыптозу бар. Ортаң қол, әбден машықтанған, пысықтығымен дөкей көкелері мен қолпашшыл жора жолдастарының арқасында жасанды бедел жинағандар кәдімгідейақ елге «сыйлы», «дарынды», керек десеңіз, «біртуар» тұлға атанып жүргендер дендеп барады. Оларды сынап, бе реке таппайсыз, ізіңізге шам алып түседі. Олармен жағаласып жүруге есті ұяттылардың да уақыты жоқ. Т ө л ж у р н а л и с т и к а д а с ы н жоқ дейтіндер, қазіргі журналис тиканың мінезқұлқы өзгергенін ескермейтіндер. Мәселе журналис тикаға қандай көзбен қа рауда. Біреулер осыдан жиырмажи ыр ма бес жылғы өлшеммен қарайды. На рық пен жекеменшік мейлінше да мыған сайын журналистиканың да қоғамның бақылаушы факторы ретінде орны анықтала түседі. Қазір қаламымызды оңдысолды сілтеп, іреп тастаймын дейтін заман емес (Қалам деймінау, қазір қаламмен жазатындар да некен саяқ).
– М е н о с ы ш ы н ы м д ы а й т сам, есіме сақтауға шорқақпын. Өзің айтпақшы, «ерекше сақталып қалған оқиға» бірден есіме түспей жылы 462 жас жұмысқа орналасса, 2014 жылы 1018 жас еңбекке тартылып, жастар арасындағы жұмыссыздық деңгейін төмендету бағытында айтарлықтай жетістіктерге қол жеткізілген. Бауыржан Тұяқов бұл көрсеткішті өте жақсы деп бағалады. Облыста жастарға арналған 8 ресурстық орталықтар жұмыс істейді. Былтыр желтоқсан айында құрылған облыстық жастар ресурстық орталығы өзінің белсенділігімен е р е к ш е л е н і п , а й м а қ т а ғ ы т ү р л і ұ й ы м мекемелермен тығыз қарымқатынаста бірлесіп қызмет жасап келеді. Жыл басынан бері олар 300ге жуық шаралардың ұйымдастырушысы әрі ұйытқысы бола білді. – Аталған орталық мүшелері өңірдегі барлық елді мекендердің жастарымен кездесіп, насихаттықтүсіндіру жұмыстарын өткізді, – деді Б.Тұяқов. Облыстық жастар саясаты мәселелері жастардың болашағы жарқын
Сөз басында айта кетейік, елімізде жастар мәселесіне ерекше көңіл бөлініп келе жатқаны көпшілікке белгілі. Биыл ақпан айында «Жас тар саясаты туралы» жаңа Заң қабылданды. Бүгінде осы заңға сәйкес тиісті жұмыстар атқарылып, бірқатар ісшаралар жүргізілуде. Бұған өңіріміздегі жастар саясатымен айна лысатын мекемелер де атсалысып, нәтижелі еңбек көрсетуде. Соның бір дәлелі, мәселен, өткен жылы жастар арасындағы облыстағы жұмсыссыздық деңгейі 2,8 пайызға төмендеген. «Жасыл ел» бағдарламасы бойынша 1маусым Шалқар артезиан алабының тұщы және аздап ашқылтым суының табиғи қоры 300 текше шақырымнан аса өңірді қамтиды. Одан жылына 450480 миллион текше метр су алабы елді мекендерді тұщы сумен қамтамасыз етуге, жер суаруға жұм салады. Ұлы Борсық құмының жер асты су көздерінен тартылған жалпы ұзындығы 116 шақырымдық сумен жабдықтау жүйесіне соңғы кезеңде екі дүркін қайта жарақтандыру жұмыстары жүргізілді. Өзекті мәселе – тозығы жеткен су құбырларын алмастыруға облыстық бюджеттен бөлінген қаржыға жобалықсметалық құжаттар дайын далды. Сол сияқты жылу желілері мен қазандықтар қалыпқа келтірілді. Тұрғылықты халықтың бағына бұйырған несібе өткен ғасырдың жетпісінші жылдарынан бастап жоғары қысымды БұхараУрал магистральды газ құбырынан қалаға табиғи газ желісі тар тылып, тұрғындар от жағу машақатынан құтылды, сондайақ электр желісімен толық қамтылған. – Қаланың қазіргі сипаты туралы не айтар едіңіз? – Қонысымыздың бүгінгі жағдайы тұрғындардың туу көрсеткішіндегі өсімді байқатады. Нақтылап айтсақ, бұл меже 2009 жылы 23 пайызды құраса, өткен жылы 25,2 пайызға жетті, өлімжітім көрсеткіші айтарлықтай азайды. Қалада теміржолдың оннан астам кәсіпорны жұмыс істейді, бұдан өзге құрылыс, коммуналдық қызмет көрсету, ауылшаруашылығы және байланыс мекемелерінің саны арта түсуде. Білім беру саласында жалпы білім беретін он мектеп, сегіз балабақша, 24 шағын орталық және тоғыз мамандық бойын ша оқытатын бір аграрлықтехникалық колледж қызмет атқарады. Нарықтық экономика қыспаққа алған қиын кезеңде мәдениет мекемелері жұмыс ырғағын бұзбай қалыпты қызмет етті. Өткен жылы жеке кәсіпкердің демеушілігімен 140 орындық балабақша қайта жа рақ тандырылды. Шалқар – Бейнеу те мір жо лын салушы кәсіпорын күшімен 190 орындық балабақшаның құрылысы аяқталды, қазіргі күнде құжаттары әзірленуде. Бұдан өзге бір балабақшаның жобалықсметалық құжаттары дайын далды. Облыстық бюджеттен бөлінген қаржыға дене шынықтырусауықтыру кешені таяу уақытта пайдалануға берілмек. Келешекте мектептер жанынан ашық спорт алаңдарын салу жұмыстары жүргізіледі. Қала халқына тәулігіне 250 емделушіні қабылдайтын емханасы бар жүз төсектік орталық аурухана және бір емхана қызмет көрсетеді. Қаланың автокөлік жолдарының жалпы ұзындығы жүз шақырым, соңғы бес жылда бюджеттен бөлінген қаражат есебінен 17,5 шақырым асфальт жа бындысына, алты көшенің автокөлік жолдарына орташа жөндеу жұмыстары жүргізілді. Өткен жылы «Ұлы Борсық» коммуналдық мемлекеттік кәсіпорны меншігіндегі қазандықтар мен ұзындығы жүктеу/скачать 4,57 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|